शेती हा असा व्यवसाय आहे, जिथे अनिश्चितता नेहमीच डोकावत असते. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना उत्पादन वाढवून खर्च कमी करण्याचे आव्हान असते. यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा आधार घेणे आता अपरिहार्य झाले आहे. यातूनच एआय (आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स) सारख्या तंत्रज्ञानाने शेती क्षेत्रात आपले स्थान निर्माण केले आहे. विशेषत: डाळिंब शेतीत एआय च्या सहाय्याने शेतकरी आता अधिक स्मार्ट आणि फायदेशीर पद्धतीने काम करू लागले आहेत. कोरेगाव तालुक्यातील सर्कलवाडी येथील डॉ. युगंधर सरकाळे यांनी याचा प्रत्यक्ष पुरावा घालून दिला आहे. त्यांनी डाळिंब शेतीत एआयचा वापर करून शेतीला नवे परिमाण दिले आहे.
**शिक्षण आणि शेतीचा सुंदर मेळ**
डॉ. युगंधर यांनी शेतीकडे केवळ परंपरागत दृष्टिकोनातून न पाहता, तिला एक नफा देणारा व्यवसाय म्हणून स्वीकारले. त्यांच्या या प्रवासात त्यांचे वडील डॉ. राजेंद्र सरकाळे यांचे मोलाचे मार्गदर्शन लाभले, जे स्वत: प्रयोगशील शेतीसाठी प्रसिद्ध आहेत. अमेरिकेतील कोलोरॅडो स्टेट युनिव्हर्सिटीमधून इलेक्ट्रिकल आणि कम्प्युटर इंजीनियरिंगमध्ये पीएचडी मिळवलेल्या युगंधर यांनी आपले शिक्षण आणि शेतीची आवड यांचा सुंदर संगम घडवला. त्यांनी डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करण्याचा निर्णय घेतला आणि त्याद्वारे शेती व्यवस्थापनाला अचूकता आणली. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेती केवळ उत्पादन वाढवत नाही, तर खर्चातही लक्षणीय बचत करते, हे त्यांनी दाखवून दिले.
**सेंद्रिय शेती आणि टिकाऊपणाचा संकल्प**
शेतीला व्यवसाय म्हणून पाहताना डॉ. युगंधर यांनी सेंद्रिय पद्धती आणि पर्यावरण संतुलनावर विशेष भर दिला. त्यांनी मातीच्या आरोग्याची काळजी घेत शेतकऱ्यांच्या मूलभूत मूल्यांना प्राधान्य दिले. डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करताना त्यांनी शेतात फिरून प्रत्यक्ष निरीक्षणे केली आणि मातीच्या गुणवत्तेपासून हवामानाच्या बदलांपर्यंत सर्व गोष्टींचा विचार केला. त्यांच्या या दृष्टिकोनामुळे शेती केवळ टिकाऊ राहिली नाही, तर ती अधिक फायदेशीरही ठरली. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेतीत त्यांनी अचूक सिंचन, कीटकनाशकांचा वापर आणि हवामानाचा अंदाज यांचे नियोजन केले, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचा विश्वासही वाढला.
**तज्ज्ञांचा सहभाग आणि तंत्रज्ञानाची जोड**
डॉ. युगंधर यांनी आपल्या प्रयोगात अनेक तज्ज्ञांचा सहभाग करून घेतला. बाजारपेठ तज्ज्ञ, कृषी सल्लागार आणि शास्त्रज्ञ यांच्या साहाय्याने त्यांनी शेतीतील आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी एआय प्रणाली विकसित केली. ‘मॅप माय क्रॉप’ या तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून त्यांनी डाळिंब शेतीत एआयचा वापर सुरू केला. यातून त्यांना हवामानाच्या बदलांबाबत अचूक माहिती मिळू लागली आणि कीटकनाशकांचा वापरही अधिक प्रभावी झाला. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेतीत त्यांनी शेतात ‘वेदर स्टेशन्स’ आणि ‘आय.ओ.टी. सेंसर’ बसवले, ज्यामुळे शेती व्यवस्थापन सुलभ झाले आणि उत्पादनातही सुधारणा झाली.
**डिजिटल शेतीचा नवा अध्याय**
या तंत्रज्ञानामुळे शेतकऱ्यांना रोजच्या हवामानाचा अंदाज, कीड आणि रोगांची पूर्वसूचना आणि त्यावर उपाययोजना याबाबत मार्गदर्शन मिळू लागले. ‘फसल’ या सुविधेमुळे फवारणीचा योग्य वेळ आणि त्याची गरज याबाबत अचूक माहिती उपलब्ध झाली. डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करून डॉ. युगंधर यांनी वेळ, पैसा आणि श्रम यांची बचत केली. त्यांच्या शेतात बसवलेल्या सेंसरमुळे संपूर्ण शेती प्रक्रिया डिजिटल झाली आणि त्याचा फायदा उत्पादनात दिसून आला. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेती आता केवळ शेती न राहता, एक यशस्वी व्यवसाय मॉडेल बनली आहे, ज्याचे अनुकरण इतर शेतकरीही करू शकतात.
**शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणेचा झरा**
डॉ. युगंधर यांच्या या उपक्रमाने स्थानिक शेतकऱ्यांमध्येही प्रेरणा निर्माण केली आहे. त्यांनी दाखवून दिले की, तंत्रज्ञान आणि परंपरेचा योग्य मेळ घालून शेतीत क्रांती घडवता येते. डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करून त्यांनी शेतकऱ्यांना आधुनिक पद्धतींची ओळख करून दिली, ज्यामुळे उत्पादनाची गुणवत्ता आणि प्रमाण दोन्ही वाढले. या तंत्रज्ञानामुळे शेतकऱ्यांना बाजारपेठेतील मागणी आणि पुरवठ्याचा अंदाज घेणेही सोपे झाले आहे. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेतीत त्यांनी डेटावर आधारित निर्णय घेण्याची पद्धत रुजवली, ज्यामुळे शेती अधिक वैज्ञानिक आणि नियोजनबद्ध झाली.
**शेतीच्या भविष्याची नवी दिशा**
या प्रयोगातून मिळालेले यश पाहता, डॉ. युगंधर आता आपल्या ज्ञानाचा विस्तार इतर पिकांवरही करू पाहत आहेत. डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा यशस्वी वापर हा त्यांच्यासाठी पहिली पायरी ठरली आहे. त्यांचा हा दृष्टिकोन शेतकऱ्यांना स्वावलंबी बनवण्याबरोबरच शेतीला आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवत आहे. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेतीत त्यांनी केलेल्या या नव्या प्रयोगामुळे शेतकरी आता तंत्रज्ञानाच्या जवळ येत आहेत आणि त्याचा फायदा त्यांच्या जीवनमानातही दिसू लागला आहे. यामुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला चालना मिळण्याची शक्यताही वाढली आहे.
**शेतीला स्मार्ट उद्योगाचे स्वरूप**
शेवटी, डॉ. युगंधर यांचा हा प्रवास हा केवळ एका व्यक्तीचा नाही, तर संपूर्ण शेती समुदायासाठी एक प्रेरणादायी उदाहरण आहे. डाळिंब शेतीत एआय तंत्रज्ञानाचा वापर करून त्यांनी शेतीला आधुनिकतेची जोड दिली आणि ती टिकवून ठेवण्यासाठी सेंद्रिय पद्धतींचा आधार घेतला. एआयच्या सहाय्याने डाळिंब शेतीत त्यांनी निर्माण केलेली ही नवी दिशा भविष्यातील शेतीचे स्वरूप कसे असेल, याची झलक दाखवते. त्यांच्या या प्रयत्नांमुळे शेती हा केवळ उपजीविकेचा मार्ग न राहता, एक स्मार्ट आणि यशस्वी उद्योग बनण्याच्या दिशेने वाटचाल करत आहे.