शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट; लवकर करा हे एक काम

राज्यातील शेतकऱ्यांसाठी शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट लागू करण्यात आली असून, १५ जुलै २०२५ पासून मदत व पुनर्वसन विभागाद्वारे दिली जाणारी नुकसानभरपाई Farmer ID शिवाय मिळणार नाही. या नव्या पद्धतीमुळे पारंपरिक पंचनामे करताना आणि भरपाईसाठी अर्ज करताना शेतकऱ्याच्या डिजिटल ओळखीवरील अवलंबित्व वाढणार आहे . केंद्र सरकारची ‘Agristack’ योजना कृषी माहितीचे डिजिटायझेशन साधण्यासाठी राबविली जात असून, त्याचा भाग म्हणून प्रत्येक शेतकऱ्याला Farmer ID देण्याची प्रक्रिया सुरु झाली आहे . या योजनेअंतर्गत ‘AgriStack Maharashtra Farmer Registration (MHFR)’ या डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर शेतकरी आपली माहीती नोंदवून, पुढील सर्व शासकीय योजनांसाठी एकाच ओळखीचा क्रमांक वापरु शकतील . त्यामुळे आता शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट ही अट अनिवार्य होऊन, कोणत्याही शेतकऱ्याने नुकसानभरपाईसाठी अर्ज करण्यासाठी त्यांच्या Farmer ID शिवाय अर्ज सादर करता येणार नाही . या नव्या अटीअंतर्गत, पंचनाम्याच्या फॉर्ममध्ये स्वतंत्र ‘Farmer ID’ साठी रिकामे रकाने राखण्यात येणार आहेत आणि डीबीटी (Direct Benefit Transfer) प्रणालीद्वारे भरपाई थेट शेतकऱ्यांच्या खात्यावर ट्रान्सफर करण्यासाठी हा क्रमांक आवश्यक ठेवण्यात येतो . यामुळे अपात्र लाभार्थींची छाननी करता येईल, तसेच शासकीय वितरणात पारदर्शकता वाढेल आणि डिजिटल ट्रॅकिंगचा लाभ होईल .

नवीन अट आणि अपेक्षित परिणाम

या नव्या प्रक्रियेनुसार शेतकऱ्यांनी ‘Farmer ID’ मिळवण्यासाठी राज्य कृषी विभागाच्या संकेतस्थळावर किंवा स्थानिक कृषी कार्यालयात अर्ज करणे आवश्यक आहे . E-पंचनामा प्रणालीचे हळूहळू प्रमाणबद्धीकरण करताना देखील Farmer ID अनिवार्य करण्यात आले आहे, ज्यामुळे पंचनामे डिजिटल पद्धतीने भरती होतील आणि वेळेवर डीबीटी स्थानकांचे कार्यक्षमता सुधारेल . राज्य शासनाच्या ‘अ‍ॅग्रिस्टॅक योजना’ अंतर्गत शेतकरी माहितीचे एकात्मिक ताळमेळ साधण्यात येईल व शासकीय अनुदान, विमा, पुनर्वसन आणि इतर मदतीच्या सर्व स्वरूपांमध्ये एकाच ओळखीचा लाभ घेता येईल . यामुळे शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट अंतर्गत शेतकऱ्यांना अर्ज प्रक्रियेत गती येईल, कारण सर्व डेटा आधीच प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध असेल आणि वेळीच पडताळणी करता येईल . शेतकऱ्यांसाठी हा डिजिटल सुधारणा महत्त्वाची ठरणार असून, या अटीमुळे राज्यात सुमारे १.१९ कोटी शेतकऱ्यांना त्यांच्या एकमेव ओळखीच्या क्रमांकाद्वारे विविध योजनांमध्ये सहज प्रवेश मिळेल . या बदलामुळे शेतकऱ्यांना नुकसानभरपाईचा हक्क मिळण्यास सहनशीलता वाढेल, न्याय्य मूल्यांकन होईल व अनावश्यक कागदपत्रांच्या ताळेबंदाचे ओझे कमी होणार आहे . त्यामुळे उत्सुकता आणि सकारात्मक अपेक्षा निर्माण होत असून, शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट मुळे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेतील विश्वास आणि भागीदारी वाढेल ही आशा व्यक्त केली जात आहे .

डिजिटल साक्षरता आणि प्रशिक्षणाची गरज

नवीन प्रक्रियेनुसार शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट अंतर्गत शेतकऱ्यांना प्रथम Farmer ID मिळवण्यासाठी ऑनलाईन किंवा स्थानिक कृषी कार्यालयात अर्ज करावा लागणार आहे. शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट लागू झाल्यामुळे अनेक लहान शेती करणारे आणि डिजिटल साक्षरता नसलेले शेतकरी अडचणीत येऊ शकतात. त्यामुळे राज्य सरकारने ‘अ‍ॅग्रिस्टॅक’ पोर्टलवर शेतकऱ्यांच्या प्रशिक्षणासाठी विशेष शिबिरे आयोजित केली आहेत, जिथे Farmer ID मिळवण्याची प्रक्रिया, ऑनलाईन अर्ज भरणे आणि विद्युतीय पेमेंट याबाबत मार्गदर्शन केले जाते. या उपक्रमामुळे शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट अंतर्गत अर्ज प्रक्रियेत येणाऱ्या अडचणी दूर होतील आणि शेतकऱ्यांना वेळेत मदत मिळणे शक्य होईल.

धोरणात्मक लाभ आणि भविष्यातील दृष्टी

या शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट मुळे शासकीय मदत पात्रतेची विश्वासार्हता वाढेल व अपात्र लाभार्थ्यांवर अंकुश बसेल. शेती नुकसान भरपाई साठी नवीन अट अंतर्गत ‘Farmer ID’ एकाच ओळखीच्या क्रमांकावर आधारित असल्याने विविध योजनांमध्ये अर्ज करताना शेतकऱ्यांच्या माहितीत विसंगती निर्माण होणार नाही. भविष्यात ई-पंचनामा प्रणाली पूर्णतः ऑनलाईन होण्यावर भर दिला जाणार असून, त्याद्वारे पंचनामे आणि भरपाई प्रक्रिया स्मार्टफोनवरुनही सहज पूर्ण करता येणार आहेत. या सुधारित स्वरुपामुळे वेळेवर भरपाई देण्याबरोबरच शेतकऱ्यांचा डेटा मिळवून पुढील उद्भवणाऱ्या नैसर्गिक आपत्तींसाठी धोरणे अधिक लक्ष्यितपणे आखता येतील, ज्यामुळे राज्यातील कृषी क्षेत्र अधिक टिकाऊ आणि चुस्त बनेल.