राज्य सरकारने शेतकऱ्यांच्या आर्थिक सुरक्षिततेसाठी एक महत्त्वाचे पाऊल उचलले आहे. रब्बी हंगामातील पिकांवरील नैसर्गिक आपत्तींच्या जोखमीस सामोरे जाण्यासाठी पंतप्रधान पीक विमा योजना राबविण्यात येत आहे. ही योजना विशेषतः रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांच्यासाठी तयार करण्यात आली आहे. नैसर्गिक आपत्तीमुळे होणाऱ्या नुकसानीपासून संरक्षण देणे हा या उपक्रमाचा मुख्य उद्देश आहे. शेतकऱ्यांना सुरक्षिततेची ही चादर उपलब्ध करून देण्यासाठी रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांचा विचार करण्यात आला आहे.
योजनेअंतर्गत विमाकृत पिके
यावर्षीच्या रब्बी हंगामात शेतकऱ्यांना सहा महत्त्वाच्या पिकांसाठी विमा सुरक्षा लाभ देण्यात आली आहे. या सूचीमध्ये गहू, रब्बी ज्वारी, हरभरा, उन्हाळी भात, उन्हाळी भुईमूग आणि रब्बी कांदा यांचा समावेश आहे. ही सर्व पिके रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके म्हणून निवडण्यात आली आहेत. राज्यातील विविध भागांमध्ये या पिकांची लागवड मोठ्या प्रमाणात केली जाते आणि नैसर्गिक आपत्तीमुळे यांना होणारे नुकसान शेतकऱ्यांच्या आर्थिक स्थितीवर गंभीर परिणाम करू शकते. म्हणूनच, रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांची निवड करताना शेतकऱ्यांच्या हिताचा विचार करण्यात आला आहे.
पात्रता निकष आणि नोंदणी प्रक्रिया
या योजनेत सहभागी होण्यासाठी शेतकऱ्यांनी काही अटी पूर्ण करणे आवश्यक आहे. कृषी विभागाचे मुख्य सांख्यिक वैभव तांबे यांनी स्पष्ट केले आहे की शेतकऱ्यांची जमीन अधिसूचित महसूल मंडळात असावी लागेल आणि क्षेत्राची नोंद झालेली असावी लागेल. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासाठी नोंदणी करताना ही अट लागू होते. विमा योजनेसाठी एक विशेष पोर्टल कार्यान्वित करण्यात आले आहे, ज्यामधून शेतकरी सहजपणे नोंदणी करू शकतात. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांची नोंदणी करण्यासाठी हे पोर्टल महत्त्वाचे साधन ठरते.
जिल्हावार विमा कंपन्यांची विभागणी
राज्यातील विविध जिल्ह्यांसाठी वेगवेगळ्या विमा कंपन्यांची नियुक्ती करण्यात आली आहे. अहिल्यानगर, नाशिक, चंद्रपूर, सोलापूर, जळगाव, सातारा, परभणी, वर्धा, नागपूर, जालना, गोंदिया, कोल्हापूर, नांदेड, ठाणे, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग, छत्रपती संभाजीनगर, भंडारा, पालघर, रायगड, वाशिम, बुलडाणा, सांगली, नंदुरबार, हिंगोली, अकोला, धुळे, पुणे, यवतमाळ, अमरावती, गडचिरोली या जिल्ह्यांसाठी भारतीय कृषी विमा कंपनीची नियुक्ती करण्यात आली आहे. तर धाराशिव, लातूर आणि बीड या तीन जिल्ह्यांसाठी आयसीआयसीआय कंपनी कार्यरत असेल. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांच्या बाबतीत शेतकऱ्यांनी त्यांच्या जिल्ह्यासाठी नियुक्त केलेल्या कंपनीकडे संपर्क साधावा. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासाठी योग्य कंपनी ओळखणे महत्त्वाचे आहे.
नोंदणीच्या अंतिम मुदती
विविध पिकांसाठी नोंदणीच्या वेगवेगळ्या मुदती निश्चित करण्यात आल्या आहेत. रब्बी ज्वारीसाठी नोंदणीची अंतिम मुदत ३० नोव्हेंबर आहे. गहू (बागायत), हरभरा आणि रब्बी कांदा या पिकांसाठी १५ डिसेंबर ही अंतिम तारीख निर्धारित केली आहे. उन्हाळी भात आणि उन्हाळी भुईमूग या पिकांसाठी नोंदणी ३१ मार्च २०२६ पर्यंत करता येईल. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांची नोंदणी या मुदतीत करणे गरजेचे आहे. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासाठी दिलेल्या मुदतीचे पालन करणे आवश्यक आहे.
कर्जदार शेतकऱ्यांसाठी विशेष तरतुदी
बँकांकडून कर्ज घेतलेले शेतकरी या योजनेत स्वयंचलितपणे समाविष्ट केले जातात. अशा शेतकऱ्यांनी योजनेत सहभागी होण्यासाठी संबंधित बँकेमार्फत विहित नमुन्यात अर्ज भरून देणे आवश्यक आहे. जर कोणता कर्जदार शेतकरी योजनेत सहभागी व्हायचे नसेल, तर त्याने नोंदणीच्या अंतिम मुदतीच्या सात दिवस आधी कर्ज मंजूर करणाऱ्या बँकेस लेखी कळवावे लागेल. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासाठी कर्जदार शेतकऱ्यांनी ही प्रक्रिया लक्षात घेतली पाहिजे. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांच्या बाबतीत कर्जदार शेतकऱ्यांसाठी स्वतंत्र नियम आहेत.
माहिती आणि मदतीसाठी संपर्क
शेतकऱ्यांना या योजनेसंबंधी अधिक माहितीसाठी विविध स्रोतांकडे संपर्क साधता येतो. संबंधित पीक विमा कंपनीचे कार्यालय, तहसीलदार, तालुका कृषी अधिकारी, जिल्हाधिकारी, जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी यांना संपर्क करून तपशीलवार माहिती मिळवता येते. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासंबंधी कोणत्याही प्रकारची शंका असल्यास या अधिकाऱ्यांकडे मार्गदर्शन घेणे श्रेयस्कर ठरते. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके याविषयीची सर्व अद्ययावत माहिती या अधिकाऱ्यांकडे उपलब्ध आहे.
योजनेचे फायदे आणि महत्त्व
पंतप्रधान पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांसाठी संरक्षण कवच प्रदान करते. नैसर्गिक आपत्तीमुळे पिकांचे नुकसान झाल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळते, ज्यामुळे त्यांचे आर्थिक नुकसान भरून निघते. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांचा यात महत्त्वाचा वाटा आहे. ही योजना शेतीक्षेत्रात स्थिरता आणण्यास मदत करते आणि शेतकऱ्यांना पुढील हंगामासाठी आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करते. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना सुरक्षितता वाटते.
निष्कर्ष
रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजना ही शेतकऱ्यांच्या कल्याणासाठीची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. या योजनेद्वारे शेतकऱ्यांना नैसर्गिक आपत्तीपासून संरक्षण मिळेल आणि त्यांची आर्थिक सुरक्षितता सुनिश्चित होईल. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यांचा विचार करून ही योजना राबविण्यात आली आहे. सर्व पात्र शेतकऱ्यांनी या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी नोंदणी करावी आणि त्यांच्या शेती व्यवसायास आर्थिक सुरक्षा कवच प्रदान करावे. रब्बी हंगाम पिक विमा २०२५-२६ योजनेसाठी समाविष्ट पिके यासाठी नोंदणी करून शेतकरी आपल्या भविष्याची सुरक्षितता करू शकतात.