ग्रामीण भारतात स्वतःचे पक्के घर मिळणे हे अनेक कुटुंबांचे स्वप्न असते. परंतु, अनेकदा “आम्हाला गरज असताना घरकूल दिले नाही, श्रीमंतांची नावे घरकुलाच्या यादीत आहेत, सरपंच किंवा सचिवाने आमचे नाव यादीतून वगळले,” अशा तक्रारी समोर येतात. या तक्रारींमुळे गावागावांत वादविवाद आणि असंतोष वाढतो. घरकुलाच्या वाटपात पारदर्शकता नसल्याने सामान्य माणसाला आपला हक्क मिळवण्यासाठी संघर्ष करावा लागतो. पण आता ही समस्या कायमस्वरूपी संपुष्टात येणार आहे.
केंद्र सरकारने ‘आवास प्लस २०२५’ हे ॲप सुरू केले असून, यामुळे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करून प्रत्येक गरजू व्यक्तीला हक्काचे घर मिळण्याचा मार्ग मोकळा झाला आहे. या लेखात आपण या योजनेची सविस्तर माहिती, घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रियेचे फायदे, ॲपवर नोंदणीची संपूर्ण पद्धत आणि या योजनेचा ग्रामीण जीवनावर होणारा परिणाम याबद्दल जाणून घेणार आहोत.
आवास प्लस २०२४ ॲप: एक क्रांतिकारी पाऊल
केंद्र सरकारने प्रधानमंत्री आवास योजना ग्रामीण (PMAY-G) टप्पा-२ अंतर्गत २०२४-२५ ते २०२८-२९ या पाच वर्षांच्या कालावधीत २ कोटी घरे बांधण्याचा महत्त्वाकांक्षी संकल्प जाहीर केला आहे. या योजनेची सुरुवात १ एप्रिल २०२५ पासून होणार असून, यासाठी ‘आवास प्लस २०२५’ हे ॲप जारी करण्यात आले आहे. या ॲपचा उद्देश आहे की, ज्या नागरिकांना यापूर्वी घरकुलाचा लाभ मिळाला नाही, ज्यांचे नाव २०१८ च्या सर्वेक्षणात प्रतीक्षा यादीत समाविष्ट झाले नाही किंवा जे सिस्टमद्वारे अपात्र ठरले, अशा सर्वांना घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करून लाभ मिळवता यावा. विशेषतः कच्च्या घरात राहणाऱ्या आणि घरकुलाची खरी गरज असणाऱ्या कुटुंबांना या योजनेचा प्राधान्याने लाभ दिला जाणार आहे.
योजनेची पार्श्वभूमी आणि गरज
प्रधानमंत्री आवास योजना ग्रामीण ही योजना २०१६ मध्ये सुरू झाली होती, ज्याचा उद्देश २०२४ पर्यंत सर्वांसाठी घरे उपलब्ध करून देणे हा होता. पहिल्या टप्प्यात लाखो कुटुंबांना पक्की घरे मिळाली, परंतु अनेक पात्र लाभार्थी या योजनेपासून वंचित राहिले. २०१८ च्या सर्वेक्षणात अनेक त्रुटी आढळून आल्या, ज्यामुळे गरजूंची नावे यादीतून वगळली गेली आणि काही ठिकाणी पात्र नसलेल्या व्यक्तींना लाभ मिळाला. यामुळे ग्रामीण भागात असंतोष वाढला आणि सरकारवर टीकाही झाली. या पार्श्वभूमीवर ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप सुरू करून सरकारने एक नवीन संधी उपलब्ध करून दिली आहे. या ॲपद्वारे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करून आता कोणताही पात्र व्यक्ती आपला हक्क मिळवू शकतो.
घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया: सोपी आणि पारदर्शक
‘आवास प्लस २०२५ ॲप द्वारे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया अत्यंत सोपी आणि पारदर्शक पद्धतीने राबवली जाणार आहे. ही सुविधा फक्त ग्रामीण भागातील नागरिकांसाठीच उपलब्ध आहे. कोणताही पात्र व्यक्ती स्वतः अर्ज करू शकतो किंवा आपल्या गावातील ग्राम पंचायत अधिकाऱ्यामार्फत घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करू शकतो. ग्राम पंचायत अधिकारी या योजनेचे सर्वेअर म्हणून काम पाहणार असून, ते अर्जाची पडताळणी करून पात्रता निश्चित करतील. ग्रामीण विकास यंत्रणेच्या प्रकल्प संचालक प्रमिला जाखलेकर यांनी आवाहन केले आहे की, “अधिकाधिक गरजूंनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी.”
ॲप वर नोंदणी आणि अर्ज करण्याची संपूर्ण प्रक्रिया
आवास प्लस २०२५ ॲप वर नोंदणी करून घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी खालील पायऱ्या फॉलो करा:
1. **ॲप डाउनलोड करा**
सर्वप्रथम, आपल्या स्मार्टफोनमध्ये गुगल प्ले स्टोअर किंवा ॲप स्टोअरवरून ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप डाउनलोड करा. हे ॲप १ एप्रिल २०२५ पासून कार्यान्वित होईल. यासोबतच ई-केवायसीसाठी ‘आधार फेस आरडी’ (Aadhaar Face RD) ॲप डाउनलोड करणे आवश्यक आहे, जे चेहरा ओळखण्यासाठी वापरले जाईल.
2. **नोंदणी प्रक्रिया*
*
ॲप उघडल्यानंतर ‘नवीन नोंदणी’ (New Registration) पर्याय निवडा. येथे आपला आधार क्रमांक, मोबाइल क्रमांक आणि पूर्ण नाव टाकून नोंदणी करा. आपल्या मोबाइलवर एक ओटीपी (वन टाइम पासवर्ड) येईल, तो टाकून पडताळणी पूर्ण करा. ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर आपण अॅपमध्ये लॉगिन करू शकाल.
3. **वैयक्तिक माहिती भरणे**
नोंदणीनंतर, अर्जामध्ये आपली वैयक्तिक माहिती भरा. यात आपले नाव, पत्ता, कुटुंबातील सदस्यांची संख्या, उत्पन्नाचे स्रोत, सध्याच्या घराची स्थिती (कच्चे/पक्के), जमिनीची मालकी आणि इतर आवश्यक तपशीलांचा समावेश आहे. ही माहिती अचूक असणे महत्त्वाचे आहे, कारण यावरच आपली पात्रता ठरेल.
4. **आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करणे**
घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी आधार कार्ड, बँक खाते तपशील, उत्पन्नाचा दाखला, निवासाचा पुरावा आणि जमिनीच्या मालकीचे कागदपत्र (लागू असल्यास) अपलोड करावे लागतील. यासोबतच ई-केवायसीसाठी आधार फेस आरडी ॲप द्वारे चेहरा स्कॅन करून ओळख पटवावी.
5. **अर्ज सबमिट करणे**
सर्व माहिती भरल्यानंतर ‘सबमिट’ बटणावर क्लिक करा. अर्ज सबमिट झाल्यानंतर आपल्याला एक संदर्भ क्रमांक (Reference Number) मिळेल. हा क्रमांक जपून ठेवा, कारण भविष्यात अर्जाचा मागोवा घेण्यासाठी त्याची गरज भासेल.
6. **ग्राम पंचायत अधिकाऱ्यामार्फत पडताळणी**
अर्ज सबमिट झाल्यानंतर तो आपल्या गावातील ग्राम पंचायत अधिकाऱ्याकडे पाठवला जाईल. अधिकारी प्रत्यक्ष भेट देऊन सर्वेक्षण करतील आणि अर्जातील माहितीची खातरजमा करतील. पात्र असल्यास आपला अर्ज पुढील प्रक्रियेसाठी मंजूर होईल.
ग्राम पंचायतींची भूमिका आणि तयारी
जिल्ह्यातील सर्व ग्राम पंचायती या योजनेसाठी पूर्णपणे सज्ज झाल्या आहेत. त्यांनी ई-केवायसी प्रक्रिया पूर्ण केली असून, ग्राम पंचायत अधिकारी हे घरकुलाचे सर्वेअर म्हणून कार्यरत असतील. “पात्र आणि अचूक माहिती भरणाऱ्या प्रत्येक नागरिकाला घरकुलाचा लाभ मिळणार आहे. नागरिकांनी स्वतः ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप वर जाऊन घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी किंवा ग्राम पंचायत अधिकाऱ्यामार्फत अर्ज करावा.” ग्राम पंचायतींना या योजनेसाठी विशेष प्रशिक्षण देण्यात आले असून, ते नागरिकांना अर्ज भरण्यासाठी आणि कागदपत्रे तयार करण्यासाठी मदत करतील.
नागरिकांसाठी विशेष संधी
विवीध जिल्ह्यातील ज्या नागरिकांचे नाव २०१८ च्या घरकुल यादीत समाविष्ट झाले नाही किंवा ज्यांना घरकुलाची गरज आहे, अशा सर्वांना या योजनेचा लाभ घेता येणार आहे. यासाठी नागरिकांनी स्वतः ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप द्वारे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी किंवा आपल्या ग्राम पंचायत अधिकाऱ्याकडे अर्ज करावा. ग्रामीण भागात अनेक कुटुंबे अजूनही कच्च्या घरात राहतात, त्यामुळे ही योजना त्यांच्यासाठी वरदान ठरणार आहे. जिल्हा प्रशासनाने या योजनेची प्रभावी अंमलबजावणी करण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न सुरू केले आहेत.
योजनेचे फायदे आणि ग्रामीण जीवनावर परिणाम
या योजनेअंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना पक्के घर बांधण्यासाठी आर्थिक सहाय्य मिळेल. साधारणपणे १.२० लाख रुपये (मैदानी भागात) आणि १.३० लाख रुपये (डोंगराळ भागात) अनुदान दिले जाते, जे थेट बँक खात्यात जमा होते. याशिवाय स्वच्छ भारत मिशन अंतर्गत शौचालय बांधणीसाठी १२,००० रुपये आणि मनरेगा योजनेतून ९०-९५ दिवसांचा रोजगार उपलब्ध होईल. ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप मुळे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्णपणे डिजिटल झाली असून, यामुळे गैरप्रकारांना आळा बसेल आणि पात्र व्यक्तींनाच लाभ मिळेल. याचा परिणाम म्हणून ग्रामीण भागातील जीवनमान उंचावेल, आरोग्य सुधारेल आणि मुलांना शिक्षणासाठी स्थिर वातावरण मिळेल.
तांत्रिक सुविधा आणि आव्हाने
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी स्मार्टफोन आणि इंटरनेट कनेक्शन असणे आवश्यक आहे. ग्रामीण भागात अजूनही अनेक ठिकाणी इंटरनेट सुविधा मर्यादित आहे, त्यामुळे सरकारने ग्राम पंचायतींमध्ये वाय-फाय सुविधा आणि कॉमन सर्व्हिस सेंटर्स (CSC) उपलब्ध करून देण्याचे नियोजन केले आहे. ज्या नागरिकांना स्वतः अर्ज करणे शक्य नाही, त्यांच्यासाठी ग्राम पंचायत अधिकारी आणि सीएससी केंद्रांवर मदत उपलब्ध असेल. यामुळे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया सर्वांपर्यंत पोहोचेल, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.
निष्कर्ष
‘आवास प्लस २०२५’ ॲप मुळे घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया आता प्रत्येक गरजू व्यक्तीच्या हातात आली आहे. यामुळे “आम्हाला घरकूल मिळाले नाही” ही ओरड कायमची थांबणार आहे. १ एप्रिल २०२५ पासून सुरू होणाऱ्या या योजनेत सहभागी होऊन प्रत्येक ग्रामीण नागरिकाने घरकुलासाठी ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी आणि स्वतःचे हक्काचे घर मिळवावे. ग्राम पंचायत अधिकारी, जिल्हा प्रशासन आणि केंद्र सरकार या प्रक्रियेत पूर्ण सहकार्य करत असून, ही योजना ग्रामीण भारताच्या विकासात मोलाची भूमिका बजावणार आहे. आता वेळ आली आहे स्वप्नातील पक्क्या घराची, तर मग आजच तयारी करा आणि ‘आवास प्लस २०२५’ ॲप द्वारे आपला अर्ज सबमिट करा!