गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025) सणाचे महत्त्व आणि शुभ मुहूर्त

गुरू पौर्णिमेचे अध्यात्मिक महत्त्व आणि सार्वत्रिकता

ज्ञानाचा प्रकाश पसरवणाऱ्या आपल्या मार्गदर्शकांना कृतज्ञतापूर्वक नमस्कार करण्याचा उत्सव म्हणजे **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)**. सनातन परंपरेने गुरूला देवतुल्य स्थान दिले आहे, कारण तेच अज्ञानाचे अंधार दूर करून जीवनाला खऱ्या अर्थाची दिशा दाखवतात. हा केवळ हिंदू धर्माचाच नव्हे तर बौद्ध आणि जैन धर्मातील अनुयायीही उत्साहाने साजरा करतात, ज्यामध्ये ‘गुरू’ या शब्दाचा व्यापक अर्थ शिक्षक, आध्यात्मिक मार्गदर्शक किंवा ज्ञानप्रदाता असा होतो. **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** हा दिवस शिष्यांच्या गुरूंवरील अखंड श्रद्धा आणि निष्ठेचे प्रतीक बनला आहे, संपूर्ण भारतात भक्तिभावाने साजरा होतो.

गुरू पौर्णिमा २०२५: तारीख, तिथी आणि शुभ मुहूर्त

हिंदू पंचांगानुसार, आषाढ महिन्यातील पौर्णिमा तिथी ही **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** साजरी करण्याची वेळ ठरवते. २०२५ साली, ही पौर्णिमा तिथी ९ जुलै बुधवार रात्री अंदाजे ०१:३७ वाजता सुरू होऊन १० जुलै गुरुवार रात्री ०२:०६ पर्यंत राहील. सूर्योदय १० जुलै रोजी होणार असल्याने, उत्सवाचा मुख्य दिवस १० जुलै, गुरुवार असेल. या दिवशी इंद्र आणि प्रजापती हे दोन शुभ योग दिवसभर राहतील, ज्यामुळे सणाला अधिक फलदायीता प्राप्त होईल. **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** मध्ये पूजा-अर्चनेसाठी विशेषतः शुभ अशे चार मुहूर्त आहेत: सकाळी १०:५२ ते १२:३२, दुपारी १२:०५ ते १२:५८, दुपारी १२:३२ ते ०२:१२ आणि दुपारी ०२:१२ ते ०३:५२. यापैकी कोणताही एक मुहूर्त पूजेसाठी निवडता येईल.

गुरू पौर्णिमेची पारंपारिक पूजाविधी

**गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** च्या पवित्र दिवशी, विधिपूर्वक पूजा करणे हा सणाचा केंद्रबिंदू असतो. दैनंदिन क्रिया पूर्ण करून स्वच्छ वस्त्रे धारण केल्यानंतर, पूजास्थळ शुद्ध करावे. गंगाजलाच्या छिटकावाने पवित्रता निर्माण करून, महर्षी वेद व्यास यांची मूर्ती किंवा चित्र स्थापन करावे. त्यांना ताजी फुले व हार अर्पण केल्यानंतर, शिष्यांनी आपल्या गुरूंकडे जावे. गुरूंना उंच आसनावर विराजमान करून, पुन्हा फुलांचा हार, फळे, वस्त्रे इत्यादी अर्पण करावीत. शेवटी, शक्यतोवर आपल्या क्षमतेनुसार दक्षिणा देऊन गुरूंचे आशीर्वाद घ्यावेत. ही संपूर्ण विधी गुरू-शिष्य परंपरेतील पवित्र बंधन दृढ करते.

कुटुंबातील गुरूंचे स्थान आणि गुरुकृपेचे महत्त्व

**गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** हा केवळ औपचारिक शिक्षक किंवा आध्यात्मिक गुरूंपुरता मर्यादित नाही. या दिवशी कुटुंबातील ज्येष्ठ सदस्य – पालक, आजी-आजोबा, भाऊ-बहीण – ज्यांनी आपल्या जीवनात मार्गदर्शन केले, त्यांचाही गुरू म्हणून सन्मान करावा. गुरू हेच ज्ञानाचे स्रोत आहेत, त्यांच्या कृपेमुळेच विद्यार्थ्याचे अज्ञान दूर होते आणि जीवन प्रकाशमय होते. गुरूंचे मार्गदर्शन आणि आशीर्वाद हे जीवनातील यशाचा पाया ठरतो; जगातील सर्व शहाणपण गुरूच्या अनुग्रहातूनच प्राप्त होते. म्हणूनच, **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** हा गुरूंची सेवा करण्यासाठी आणि ज्ञानाचा मार्ग मोकळा करण्यासाठी मंत्र ग्रहण करण्यासाठी सर्वोत्तम दिवस मानला जातो.

वैश्विक आणि सांस्कृतिक परिप्रेक्ष्यात गुरुपौर्णिमा

गुरुपौर्णिमेचे महत्त्व केवळ भारतापुरते सीमित नसून ते नेपाळ, भूतान सारख्या देशांतही पसरलेले आहे. भारतीय गुरू-शिष्य परंपरा जगभर पोहोचली आहे. आध्यात्मिक गुरूंनी केलेल्या स्थलांतरामुळे भारताच्या या अमूल्य परंपरा जागतिक झाल्या आहेत. हिंदू, बौद्ध आणि जैन संस्कृतींमध्ये गुरूंना देवतुल्य मानले जाते. स्वामी विवेकानंद, गुरू नानक, आदि शंकराचार्य, चैतन्य महाप्रभू, स्वामी अभेदानंद यांसारखे असंख्य गुरूंनी समाजाला ज्ञानाने प्रकाशित केले आहे. हजारो अज्ञात गुरूंच्या ज्ञानदान आणि निःस्वार्थ सेवेचा गौरव करण्यासाठी **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** हा सण साजरा केला जातो.

महर्षी वेद व्यास: गुरुपौर्णिमेचे प्रेरणास्थान

**गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** ला ‘व्यास पौर्णिमा’ असेही म्हणतात, यामागे खूप मोठे ऐतिहासिक आणि धार्मिक कारण आहे. पौराणिक मान्यतेनुसार, आषाढ पौर्णिमेच्या दिवशीच महर्षी वेद व्यास यांचा जन्म झाला. ते ऋषी पराशरांचे पुत्र होते. त्यांनी ब्रह्मसूत्रे, महाभारत, श्रीमद्भागवत आणि अठरा पुराणे यांसारखे अमर ग्रंथ लिहून भारतीय ज्ञानभांडार अपार समृद्ध केले. कलियुगात माणसाची धर्माकडे निष्ठा कमी होईल, आयुष्य कमी होईल आणि वेदांचा पूर्ण अभ्यास करणे कठीण होईल हे त्यांना त्यांच्या दिव्यदृष्टीने जाणवले. म्हणून त्यांनी वेदांचे चार भाग (ऋग्वेद, यजुर्वेद, सामवेद, अथर्ववेद) करून प्रत्येक वेद एका शिष्याला (वैशंपायन, सुमंतमुनी, पैल, जैमिनी) सोपवला. या कार्यामुळे त्यांना ‘वेद व्यास‘ हे नाव पडले. त्यांचे शिष्यांनी या वेदांना अनेक शाखा-उपशाखांत विभागले. आदिगुरू म्हणून महर्षी व्यास यांना स्मरण करण्यासाठीच हा दिवस **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** म्हणून, तसेच व्यास जयंती म्हणूनही साजरा केला जातो.

गुरुपौर्णिमेचे शाश्वत संदेश आणि प्रासंगिकता

**गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** हा केवळ एक औपचारिक उत्सव न राहता, तो जीवनाच्या मूलभूत तत्त्वाची आठवण करून देतो: ज्ञानाचे आणि मार्गदर्शनाचे महत्त्व. आधुनिक जगातही, जेथे माहितीचा भरमसाट प्रवाह आहे, तेथे खऱ्या ज्ञानाचे मार्गदर्शन करणारा गुरू अमूल्य ठरतो. गुरू हा केवळ विषय शिकवणारा नसतो तर जीवन जगण्याची कला शिकवणारा, चारित्र्य घडवणारा असतो. महर्षी व्यासांपासून ते आजच्या शिक्षकांपर्यंत, सर्व गुरूंचे एकच ध्येय असते – शिष्याचे कल्याण आणि समाजाची प्रगती. त्यांच्या निःस्वार्थ समर्पणाला वाहिलेला हा दिवस आपल्याला कृतज्ञता, आदर आणि सेवेच्या भावनेने जगण्याचे संस्कार शिकवतो. म्हणूनच, **गुरू पौर्णिमा (Guru Purnima 2025)** चा उत्सव केवळ एक दिवसाचा नसून जीवनभराच्या श्रद्धासुमनांचा प्रतीक बनतो.