शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान योजना; ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया आणि कागदपत्रे

शेतकऱ्यांसाठी शेती ही केवळ उपजीविकेचे साधन नाही तर त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे. त्यामुळे शेतीसाठी पाण्याची उपलब्धता ही सर्वात मोठी गरज आहे. शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान ही योजना शेतकऱ्यांना पाण्याचा स्थायी स्रोत निर्माण करण्यात मोठी मदत करते. महाराष्ट्र सरकारने शेतकऱ्यांच्या कल्याणासाठी ही योजना सुरू केली आहे, ज्यामुळे दुष्काळग्रस्त भागातील शेतकरी आपल्या पिकांचे संरक्षण करू शकतात आणि शेतीला नवसंजीवनी देऊ शकतात. या लेखात आपण शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान योजनेची सविस्तर माहिती, अर्ज प्रक्रिया आणि योजनेचे फायदे तसेच काही अतिरिक्त उपयुक्त माहिती पाहणार आहोत.

योजनेची पार्श्वभूमी

शेततळे हे पाणी साठवणुकीचे एक प्रभावी आणि पारंपरिक साधन आहे. शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान मिळाल्याने शेतकऱ्यांवरील आर्थिक भार कमी होतो आणि ते शेतीसाठी पाण्याची सोय सहजपणे करू शकतात. ही योजना 2016 मध्ये “मागेल त्याला शेततळे” या नावाने सुरू झाली आणि आज ती राज्यभरात प्रभावीपणे राबवली जात आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांना स्वावलंबी बनवणे आणि पाणी व्यवस्थापन सुधारणे हा आहे. विशेषतः कोरडवाहू क्षेत्रात, जिथे पावसाचे प्रमाण कमी असते, तिथे ही योजना शेतकऱ्यांना आधार देते.

<2>योजनेचे महत्त्व

शेततळे बांधल्याने पावसाचे पाणी साठवता येते, जे पुढे सिंचनासाठी वापरले जाते. यामुळे शेतकऱ्यांना पिकांचे नियोजन करणे सोपे जाते आणि दुष्काळाच्या काळातही शेती टिकवता येते. शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान मिळाल्याने शेतकरी आपल्या जमिनीचा जास्तीत जास्त वापर करू शकतात आणि उत्पन्नात वाढ करू शकतात. ही योजना पर्यावरण संरक्षणालाही हातभार लावते, कारण शेततळ्यांमुळे भूजल पातळी वाढण्यास मदत होते. शेतकऱ्यांचा आर्थिक आणि सामाजिक विकास हा या योजनेचा केंद्रबिंदू आहे.

कोण पात्र आहे?

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान मिळवण्यासाठी काही निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे. शेतकऱ्याकडे किमान 0.60 हेक्टर जमीन असावी. ज्या शेतकऱ्यांनी यापूर्वी ही योजना घेतलेली नाही, त्यांनाच लाभ मिळतो. दारिद्र्य रेषेखालील शेतकरी, अल्पभूधारक आणि आत्महत्याग्रस्त शेतकऱ्यांच्या कुटुंबांना प्राधान्य दिले जाते. स्वतःच्या मालकीची जमीन आणि सातबारा उतारा असणे बंधनकारक आहे.

अनुदान किती मिळते?

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान हे शेततळ्याच्या आकारमानावर अवलंबून असते. 30 x 30 x 3 मीटर आकाराच्या शेततळ्यासाठी सुमारे 50,000 रुपये मिळतात, तर 15 x 15 x 3 मीटर आकारासाठी रक्कम कमी होते. खर्च जास्त झाल्यास उर्वरित रक्कम शेतकऱ्याला स्वतः द्यावी लागते. हे अनुदान आधार लिंक असलेल्या बँक खात्यात जमा होते, ज्यामुळे पारदर्शकता राहते.

शेततळ्याचे प्रकार आणि डिझाइन

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान योजनेंतर्गत शेतकऱ्यांना शेततळ्याचा आकार आणि डिझाइन निवडण्याची मुभा आहे. शेततळे आयताकृती किंवा चौरस असतात, आणि खोली साधारण 3 मीटर ठेवली जाते. प्लॅस्टिक लाइनिंग बसवल्यास पाण्याची गळती टाळता येते, पण हा खर्च अनुदानात समाविष्ट नाही. शेतकऱ्यांना तांत्रिक सल्लाही मिळतो, ज्यामुळे योग्य डिझाइन निवडता येते.

अर्ज प्रक्रिया

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान मिळवण्याची प्रक्रिया ऑनलाइन आहे. खालील पायऱ्या सविस्तर माहिती देतात:

#### १. वेबसाइटवर भेट द्या
महाराष्ट्र सरकारच्या **महाडीबीटी** पोर्टलवर (https://mahadbt.maharashtra.gov.in/farmer) जा. हे पोर्टल अनेक शासकीय योजनांसाठी वापरले जाते.

#### २. नोंदणी
“New Applicant Registration” पर्याय निवडा. नाव, आधार क्रमांक, मोबाइल नंबर आणि इतर माहिती भरा. नोंदणीनंतर युजर आयडी आणि पासवर्ड मिळेल.

#### ३. लॉगिन
मिळालेल्या युजर आयडी आणि पासवर्डने लॉगिन करा. डॅशबोर्डवर शेततळ्यासंबंधी पर्याय निवडा.

#### ४. अर्ज भरा
वैयक्तिक माहिती, जमिनीचा तपशील (सातबारा, क्षेत्रफळ, गट क्रमांक) आणि शेततळ्याचा प्रस्तावित आकार भरा. सर्व माहिती अचूक असावी.

#### ५. कागदपत्रे अपलोड
– आधार कार्ड
– सातबारा उतारा
– रेशन कार्ड
– बँक तपशील
– दारिद्र्य रेषेखालील प्रमाणपत्र (लागू असल्यास)
– फोटो
ही कागदपत्रे पीडीएफ किंवा जेपीईजी स्वरूपात अपलोड करा.

#### ६. अर्ज सबमिट
माहिती तपासून “Submit” करा. अर्ज क्रमांक मिळेल, तो जपून ठेवा.

#### ७. स्थिती तपासा
“Track Application” पर्यायाने अर्जाची स्थिती तपासा. अर्ज क्रमांक टाकावा लागेल.

#### ८. पडताळणी आणि मंजुरी
कृषी अधिकारी अर्ज आणि जमिनीची पाहणी करतील. मंजुरी मिळाल्यावर पुढील प्रक्रिया सुरू होईल.

#### ९. अनुदान वितरण
मंजुरीनंतर 30 ते 45 दिवसांत अनुदान बँक खात्यात जमा होईल. शेततळे बांधून अहवाल सादर करावा.

योजनेचे फायदे

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान मिळाल्याने पावसाळ्यात पाणी साठवता येते आणि उन्हाळ्यात वापरता येते. यामुळे उत्पादन वाढते आणि उत्पन्न सुधारते. जमिनीची सुपीकता वाढते आणि ठिबक सिंचनासारखी आधुनिक तंत्रे वापरता येतात. पर्यावरण संतुलन राखण्यातही मदत होते.

शेततळ्याचे व्यवस्थापन

शेततळ्यात गाळ साठू नये म्हणून दरवर्षी साफसफाई करावी. काठावर झाडे लावल्यास मातीची धूप थांबते. शेततळे दीर्घकाळ टिकण्यासाठी नियमित देखभाल आवश्यक आहे.

प्रश्न आणि उत्तरे

– **प्रश्न:** अनुदान किती वेळा मिळते?
**उत्तर:** एकदाच.
– **प्रश्न:** अर्ज नाकारला गेल्यास काय?
**उत्तर:** कारण तपासून पुन्हा अर्ज करा.

शेततळे बांधण्याचे तांत्रिक पैलू

शेततळे बांधताना जमिनीचा उतार, मातीचा प्रकार आणि पाण्याचा स्रोत विचारात घ्यावा. पाणी साठवण क्षमता वाढवण्यासाठी योग्य खोली आणि आकार निवडावा. स्थानिक कृषी अधिकाऱ्यांचा सल्ला घ्यावा.

योजनेचा प्रभाव

या योजनेमुळे लाखो शेतकऱ्यांनी शेततळी बांधली आणि शेतीत सुधारणा केली. दुष्काळग्रस्त भागात पाणीटंचाई कमी झाली आणि शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावले.

निष्कर्ष

शेततळे खोदण्यासाठी अनुदान ही योजना शेतकऱ्यांसाठी वरदान आहे. ऑनलाइन प्रक्रियेमुळे ती सुलभ झाली आहे. जर तुम्ही शेतकरी असाल, तर महाडीबीटी पोर्टलवर अर्ज करा आणि या योजनेचा लाभ घ्या. शेतीला स्थिरता देण्यासाठी आणि पाणी टंचाईवर मात करण्यासाठी ही योजना तुम्हाला सक्षम बनवेल. शेतकऱ्यांचे भविष्य उज्ज्वल करण्यात या योजनेचा मोलाचा वाटा आहे.