भेंड (ता. माढा) हे गाव आता महाराष्ट्रातील शेतीक्षेत्रातील एक आदर्श बनले आहे. या गावात शेतकऱ्यांसाठी एक क्रांतिकारी सेवा सुरू करण्यात आली आहे – शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा. ही सेवा ग्रामपंचायत भेंडच्या वतीने सुरू करण्यात आली असून ती शेतकऱ्यांना फवारणी कामासाठी उपलब्ध होईल. या उपक्रमाचा शुभारंभ ‘सकाळ‘चे सहयोगी संपादक सिद्धाराम पाटील यांच्या हस्ते संपन्न झाला. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा ही केवळ एक तांत्रिक सुविधाच नाही तर शेतीक्षेत्रातील समस्यांवर मात करण्याचे एक शक्तिशाली साधन ठरते.
गावाचा संपूर्ण विकासाचा प्रवास
भेंड गावाचा विकासाचा प्रवास अत्यंत प्रेरणादायी आहे. सिद्धाराम पाटील यांनी ग्रामपंचायत भेंड, इक्रिसॅट व अटल भूजल योजनेमार्फत गावात झालेल्या विविध विकास कामांचे कौतुक केले. गावाने केवळ शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा सुरू केली नाही तर जलसंधारण, भूजल पुनर्भरण, आणि स्वच्छता अभियानातून अनेक बक्षिसे मिळवली आहेत. या सर्व उपक्रमांमुळे गावाचा संपूर्ण विकास होत आहे आणि इतर गावांसाठी हा एक आदर्श ठरत आहे.
ड्रोन तंत्रज्ञानाचा शेतीत वापर
भेंड गावाने कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) आणि ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेतीत नवीन युग सुरू केले आहे. गावात सुमारे ११०० हेक्टर बागायती क्षेत्र आहे आणि गावकऱ्यांचा मुख्य व्यवसाय शेती असल्याने हे तंत्रज्ञान त्यांच्यासाठी फायदेशीर ठरते. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा मुळे शेतकऱ्यांना फवारणी कामासाठी ड्रोन सहज उपलब्ध होतात. ही सेवा इतर गावांसाठी देखील पथदर्शी ठरते आणि शेतीक्षेत्रात क्रांती घडवून आणू शकते. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा मुळे शेतकऱ्यांची कार्यक्षमता वाढते आणि कामाचा वेळ व खर्च कमी होतो.
जलसंधारणातील अपूर्व यश
भेंड गावाने जलसंधारण क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी बजावली आहे. पाणी फाउंडेशनच्या माध्यमातून जलसंधारणाची कामे लोकसहभागातून हाती घेण्यात आली. अटल भूजल योजनेअंतर्गत १२५ रिचार्ज शॉफ्ट उभारण्यात आले ज्यामुळे भूजल पातळीत सुधारणा झाली. या उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल गावाने शासनाकडून पन्नास लाख रुपयांचे बक्षीस पटकावले. याशिवाय ‘स्वच्छ व सुंदर गाव’ योजनेचे २० लाख, ‘सुंदर शाळा’ योजनेचे १० लाख आणि पाणी फाउंडेशनकडून सलग दोन वर्षे प्रत्येकी तीन लाखांची बक्षिसे मिळवली. या निधीतूनच शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा सुरू करण्यात आली.
बक्षिसाच्या निधीतून ड्रोन खरेदी
गावाने मिळवलेल्या बक्षिसाच्या निधीचा उपयोग गावाच्या सर्वांगीण विकासासाठी करण्यात आला. याच निधीतून ग्रामपंचायतने ड्रोनची खरेदी केली आणि शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा सुरू केली. ग्रामपंचायत कर्मचाऱ्यांनाच ड्रोनद्वारे फवारणीचे प्रशिक्षण देण्यात आले ज्यामुळे गावातीलच लोकांना रोजगाराची संधी मिळाली. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा मुळे शेतकऱ्यांची आर्थिक बचत होते आणि ग्रामपंचायतीच्या उत्पन्नातही वाढ होते. हा उपक्रम गावाच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वपूर्ण ठरतो.
ड्रोनद्वारे फवारणीचे तंत्रज्ञान
ड्रोनद्वारे फवारणी हे आधुनिक शेतीचे एक नवीन मॉडेल बनत आहे. भेंड गावात सुरू झालेली शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे. ड्रोन तंत्रज्ञानामुळे फवारणीचे काम अचूकपणे आणि कमी वेळात पूर्ण होते. यामुळे कीटकनाशकांचा वापर कमी होतो आणि पर्यावरणास हानी होत नाही. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा मुळे लहान शेतकऱ्यांनासुद्धा आधुनिक तंत्रज्ञानाचा फायदा मिळू शकतो. ही सेवा शेतीक्षेत्रातील उत्पादकता वाढवण्यास मदत करते आणि शेतकऱ्यांचे आर्थिक स्थैर्य सुधारते.
इक्रिसॅटचे गावासाठी सहकार्य
आंतरराष्ट्रीय इक्रिसॅट संस्थेचे गावाच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान आहे. गेल्या दोन वर्षांपासून ही संस्था भेंड गावात जलसंधारण व पीक पद्धतीवर अभ्यास करत आहे. अटल भूजल योजना व इक्रिसॅटच्या माध्यमातून गावातील पाझर तलावालगत ११०० फूट लांबीची व १५ फूट उंचीची कोअर वॉल बांधण्यात आली. या भिंतीमुळे सुमारे ३०० हेक्टर क्षेत्रास सिंचनाचा लाभ होणार आहे. इक्रिसॅटने गावात ४० हून अधिक ठिकाणी सेन्सर बसवले आहेत ज्यामुळे हवामानाचा अचूक अंदाज, रोगांची पूर्वकल्पना आणि पाण्याचे व्यवस्थापन सुधारते. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा यासोबतच ही तंत्रज्ञाने शेतीक्षेत्रात संपूर्ण बदल घडवून आणू शकतात.
समुदायाचा सहभाग आणि भविष्याची दिशा
भेंड गावाच्या यशामध्ये समुदायाचा सक्रिय सहभाग महत्त्वपूर्ण ठरला आहे. लोकसहभागातून जलसंधारणाची कामे, स्वच्छता अभियाने, आणि आता शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा यासारखे उपक्रम यशस्वी झाले आहेत. गावाने मिळवलेल्या बक्षिसांच्या रकमेचा उपयोग गावाच्या विकासासाठी केला जातो यामुळे गावकऱ्यांमध्ये स्वाभिमानाची भावना निर्माण झाली आहे. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा ही केवळ सुरुवात आहे, भविष्यात अशाच अनेक नावीन्यपूर्ण उपक्रम गावात राबवले जातील. हा प्रयोग इतर गावांसाठी देखील एक आदर्श ठरून देशभरात शेतीक्षेत्रात बदल घडवून आणू शकतो.
निष्कर्ष
भेंड गावाने शेतीक्षेत्रात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करून एक नवीन मानदंड निर्माण केला आहे. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा ही केवळ एक सेवा नसून शेतकऱ्यांना सक्षम करण्याचे एक साधन आहे. जलसंधारण, भूजल व्यवस्थापन, आणि आधुनिक शेती तंत्रज्ञानाच्या एकत्रित वापरामुळे भेंड गाव खरीखुरी ‘आदर्श ग्राम’ बनले आहे. शेतीसाठी माफक दरात ड्रोनसेवा यासारख्या उपक्रमांमुळेच भविष्यातील शेती टिकाऊ आणि फायदेशीर बनू शकते. देशातील इतर गावांनी या उदाहरणावरून धडा घेऊन आपल्या शेतीक्षेत्रात नावीन्य आणले पाहिजे.