शेती हा देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा आधारस्तंभ आहे. आणि शेतकऱ्यांना सरकारकडून अनेक योजना आणि सुविधा पुरवल्या जातात. या योजनांचा लाभ घेण्यासाठी आता शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) अनिवार्य होत आहे. केंद्र आणि राज्य सरकारांनी डिजिटल शेतीच्या दिशेने पाऊल टाकताना हा डिजिटल ओळखपत्राचा पर्याय आणला आहे. परंतु जर शेतकऱ्यांकडे फार्मर आयडी (Farmer ID) नसेल, तर त्यांना अनेक आर्थिक आणि सामाजिक नुकसानांना सामोरे जावे लागू शकते. या लेखात फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्यामुळे होणाऱ्या नुकसानांचा सविस्तर विचार केला आहे आणि त्यानंतर पीएम किसान योजना आणि नमो शेतकरी योजनेचा लाभ सुध्दा मिळणार नाही हे मुद्देही समाविष्ट केले आहेत.
१. सरकारी योजनांचा लाभ मिळत नाही (Loss of Government Scheme Benefits)
शेतकऱ्यांना सरकारकडून मिळणाऱ्या अनेक योजनांचा लाभ घेण्यासाठी शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) असणे आवश्यक आहे. उदाहरणार्थ, पीएम किसान सन्मान निधी योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी ६,००० रुपये मिळतात. ही रक्कम थेट बँक खात्यात जमा होते, परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) आधारशी जोडलेला असावा लागतो. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकऱ्यांना ही आर्थिक मदत मिळणार नाही. यामुळे त्यांचे वार्षिक उत्पन्न कमी होऊन शेतीसाठी लागणाऱ्या खर्चाला तोंड देणे कठीण होईल. विशेषतः लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांसाठी ही रक्कम खूप महत्त्वाची असते, कारण त्यांच्याकडे इतर उत्पन्नाचे स्रोत मर्यादित असतात. त्यामुळे फार्मर आयडी (Farmer ID) नसणे म्हणजे थेट आर्थिक नुकसान आहे.
शिवाय, सरकार अनेकदा नवीन योजना जाहीर करते, ज्या फार्मर आयडी (Farmer ID) असणाऱ्या शेतकऱ्यांनाच मिळतात. उदाहरणार्थ, बियाणे अनुदान, खत सवलत किंवा शेती यंत्रांचे अनुदान यासारख्या सुविधा डिजिटल ओळखपत्राशिवाय मिळणे अशक्य आहे. अशा परिस्थितीत शेतकरी या योजनांपासून वंचित राहतात आणि त्यांना बाजारातून महागड्या किमतीत हे साहित्य खरेदी करावे लागते. यामुळे त्यांचा उत्पादन खर्च वाढतो आणि नफा कमी होतो. शेतकरी ओळखपत्र(Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्याच्या सरकारी प्रयत्नांचा त्यांना फायदा होत नाही, ज्यामुळे त्यांचे आर्थिक संकट अधिक गहिरे होऊ शकते.
२. पीक विम्यापासून वंचित राहणे (Deprivation of Crop Insurance)
शेतीत नैसर्गिक आपत्तींचा धोका नेहमीच असतो. पूर, दुष्काळ किंवा कीड यामुळे पीक नष्ट झाल्यास शेतकऱ्यांना पीक विमा (Crop Insurance) योजनेचा आधार असतो. परंतु या योजनेसाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) असणे बंधनकारक आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी विम्याचा लाभ घेऊ शकत नाही आणि त्यांना मोठ्या आर्थिक नुकसानीला सामोरे जावे लागते. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या शेतकऱ्याचे संपूर्ण पीक पावसामुळे उद्ध्वस्त झाले आणि त्याच्याकडे फार्मर आयडी (Farmer ID) नसेल, तर सरकारकडून मिळणारी भरपाई त्याला मिळणार नाही. यामुळे त्याला कर्ज काढावे लागते किंवा जमीन गहाण ठेवावी लागते, ज्यामुळे तो कर्जाच्या दुष्टचक्रात अडकतो.
याशिवाय, पीक विमा योजनेचा लाभ न मिळाल्याने शेतकऱ्यांचा शेतीवरील विश्वास कमी होतो. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्यामुळे ते विम्यासाठी अर्जच करू शकत नाहीत आणि त्यांचे संपूर्ण वर्षाचे श्रम वाया जातात. विशेषतः ज्या भागात हवामान बदलामुळे शेतीवर परिणाम होतो, तिथे विमा ही एकमेव आशा असते. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी ही आशा मावळते आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक संकटातून बाहेर पडण्याचा मार्गच बंद होतो. त्यामुळे हा आयडी नसणे म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी थेट सुरक्षिततेची हमी गमावणे आहे.
३. शेतीसाठी कर्ज मिळण्यात अडचण (Difficulty in Obtaining Agricultural Loans)
शेतीसाठी कर्ज ही शेतकऱ्यांची मोठी गरज आहे, विशेषतः बियाणे, खते आणि यंत्रे खरेदी करण्यासाठी. किसान क्रेडिट कार्ड (KCC) यासारख्या योजनांमुळे शेतकऱ्यांना कमी व्याजदरात कर्ज मिळते, परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) अनिवार्य आहे. जर हा आयडी नसेल, तर बँका कर्ज देण्यास नकार देतात किंवा जास्त कागदपत्रांची मागणी करतात. यामुळे शेतकऱ्यांना खासगी सावकारांकडून जास्त व्याजदराने कर्ज घ्यावे लागते, ज्यामुळे त्यांच्यावर आर्थिक बोजा वाढतो. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांचा शेतीतील गुंतवणुकीचा मार्ग बंद होतो आणि त्यांचे उत्पादन कमी होते.
शिवाय, सरकार अनेकदा शेती कर्ज माफी योजना जाहीर करते, ज्याचा लाभ फक्त फार्मर आयडी (Farmer ID) असणाऱ्या शेतकऱ्यांनाच मिळतो. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी या योजनेतून वंचित राहतात आणि त्यांचे जुने कर्ज फेडण्यासाठी त्यांना नवीन कर्ज घ्यावे लागते. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांचे कर्ज वाढतच जाते आणि त्यांना त्यातून बाहेर पडणे कठीण होते. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसणे म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी कर्जाच्या सुविधेपासून दूर राहणे आणि आर्थिक अडचणींना आमंत्रण देणे आहे.
४. शेतमालाला आधारभूत किंमत मिळत नाही (No Minimum Support Price for Produce)
सरकार शेतमालाला आधारभूत किंमत (MSP) देऊन शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार देते. परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) असणे आवश्यक आहे, कारण ही प्रक्रिया ऑनलाइन नोंदणीवर अवलंबून आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी आपला माल सरकारला विकू शकत नाही आणि त्यांना बाजारात कमी किमतीत विकावा लागतो. यामुळे त्यांचा नफा कमी होतो आणि कधी कधी उत्पादन खर्चही निळत नाही. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांना त्यांच्या मेहनतीचे योग्य मूल्य मिळत नाही.
याशिवाय, MSP योजनेत सहभागी न झाल्यास शेतकऱ्यांना खासगी व्यापाऱ्यांवर अवलंबून राहावे लागते, जे अनेकदा शेतमालाला कमी किंमत देतात. शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसल्यामुळे शेतकरी या योजनेच्या बाहेर राहतात आणि त्यांचे आर्थिक नुकसान होते. विशेषतः ज्या शेतकऱ्यांचे उत्पन्न पूर्णपणे शेतीवर अवलंबून आहे, त्यांच्यासाठी ही योजना जीवनदायी आहे. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी हे जीवनदायी समर्थन त्यांच्यापर्यंत पोहोचत नाही, ज्यामुळे त्यांचे जीवनमान खालावते.
५. बियाणे आणि खतांचे अनुदान मिळत नाही (No Subsidy on Seeds and Fertilizers)
शेतीत बियाणे आणि खते ही सर्वात मोठी गुंतवणूक असते. सरकार शेतकऱ्यांना ही सामग्री कमी किमतीत मिळावी म्हणून अनुदान देते, परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) आवश्यक आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकऱ्यांना हे अनुदान मिळत नाही आणि त्यांना बाजारातून महागड्या किमतीत बियाणे आणि खते खरेदी करावी लागतात. यामुळे त्यांचा उत्पादन खर्च वाढतो आणि नफ्याचे प्रमाण कमी होते. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान तर होतेच, शिवाय त्यांना दर्जेदार बियाणे मिळण्याची शक्यताही कमी होते.
शिवाय, अनुदान न मिळाल्याने शेतकरी कमी दर्जाचे बियाणे वापरतात, ज्यामुळे त्यांचे उत्पादन घटते. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्यामुळे सरकारची ही मदत त्यांच्यापर्यंत पोहोचत नाही आणि त्यांना शेतीतून अपेक्षित उत्पन्न मिळत नाही. विशेषतः ज्या शेतकऱ्यांची आर्थिक परिस्थिती कमकुवत आहे, त्यांच्यासाठी हे अनुदान खूप महत्त्वाचे असते. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी त्यांचे शेतीतील नुकसान टाळणे अशक्य होते आणि त्यांचे जीवन अधिक कठीण बनते.
६. शेती यंत्रांचे अनुदान गमावणे (Loss of Subsidy on Agricultural Equipment)
आधुनिक शेतीसाठी यंत्रांचा वापर आवश्यक आहे. सरकार शेतकऱ्यांना ट्रॅक्टर, पंप किंवा इतर यंत्रे खरेदीसाठी अनुदान देते, परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) असणे गरजेचे आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी या सुविधेपासून वंचित राहतात आणि त्यांना पूर्ण किमतीत यंत्रे खरेदी करावी लागतात. यामुळे त्यांच्यावर आर्थिक बोजा पडतो आणि ते आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करू शकत नाहीत. फार्मर आयडी (F
armer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांचा शेतीतील विकास थांबतो.
याशिवाय, यंत्रांचा अभाव असल्याने शेतकऱ्यांना पारंपरिक पद्धतींवर अवलंबून राहावे लागते, ज्यामुळे त्यांचा वेळ आणि श्रम वाया जातात. शेतकरी ओळखपत्र(Farmer ID) नसल्यामुळे ते सरकारी अनुदानाचा लाभ घेऊ शकत नाहीत आणि त्यांचे उत्पादन कमी राहते. विशेषतः मोठ्या शेतकऱ्यांसाठी यंत्रे ही उत्पादन वाढवण्याची गरज असते, परंतु आयडी नसल्याने त्यांचे हे स्वप्न अपूर्ण राहते. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी शेतकऱ्यांचा शेतीतील प्रगतीचा मार्ग बंद होतो.
७. आपत्ती नुकसान भरपाई मिळत नाही (No Compensation for Disaster Losses)
नैसर्गिक आपत्तींमुळे शेतीचे नुकसान झाल्यास सरकार शेतकऱ्यांना नुकसान भरपाई देते. परंतु यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) असणे आवश्यक आहे, कारण ही प्रक्रिया डिजिटल पद्धतीने होते. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी या भरपाईसाठी अर्ज करू शकत नाही आणि त्यांना त्यांचे नुकसान स्वतःच सहन करावे लागते. उदाहरणार्थ, चक्रीवादळामुळे पीक नष्ट झाल्यास फार्मर आयडी (Farmer ID) असणाऱ्या शेतकऱ्यांनाच मदत मिळते, तर नसणारे शेतकरी उपाशी राहतात.
शिवाय, आपत्ती नंतर शेतकऱ्यांना पुन्हा शेती सुरू करण्यासाठी पैशांची गरज असते. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्यामुळे ही मदत मिळत नाही आणि त्यांना कर्ज किंवा इतर मार्ग शोधावे लागतात. यामुळे त्यांचे आर्थिक संकट वाढते आणि ते शेती सोडण्याचा विचार करू लागतात. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी शेतकऱ्यांचे संकटातून बाहेर पडण्याचे दरवाजे बंद होतात आणि त्यांचे जीवनमान आणखी खालावते.
८. बाजार माहिती आणि मार्गदर्शन मिळत नाही (No Access to Market Information and Guidance)
शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) असणाऱ्या शेतकऱ्यांना सरकारकडून बाजार माहिती, पिकांचे दर आणि तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन मिळते. परंतु हा आयडी नसल्यास शेतकरी या सुविधेपासून वंचित राहतात. यामुळे त्यांना पिकांचे योग्य दर मिळत नाहीत आणि ते व्यापाऱ्यांच्या फसवणुकीला बळी पडतात. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांना त्यांच्या मालाचे मूल्य माहिती नसते आणि ते कमी किमतीत विक्री करतात.
याशिवाय, सरकार शेतकऱ्यांसाठी प्रशिक्षण आणि मार्गदर्शन शिबिरे आयोजित करते, ज्याचा लाभ फक्त फार्मर आयडी (Farmer ID) असणाऱ्यांनाच मिळतो. आयडी नसल्यामुळे शेतकरी नवीन तंत्रज्ञान आणि पद्धतींपासून अनभिज्ञ राहतात, ज्यामुळे त्यांचे उत्पादन आणि नफा कमी होतो. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी शेतकऱ्यांचा बाजाराशी संपर्क तुटतो आणि त्यांना शेतीत प्रगती करता येत नाही.
९. जमीन नोंदीत अडचणी (Issues with Land Records)
शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) हा शेतकऱ्यांच्या जमीन नोंदीशी जोडलेला असतो. जर हा आयडी नसेल, तर जमीन नोंदीत बदल किंवा दुरुस्ती करणे कठीण होते. उदाहरणार्थ, जमीन हस्तांतरण किंवा वारस नोंदणीच्या प्रक्रियेत फार्मर आयडी (Farmer ID) आवश्यक आहे. आयडी नसल्यामुळे शेतकऱ्यांना कायदेशीर अडचणींना सामोरे जावे लागते आणि त्यांचे जमिनीवरील हक्क धोक्यात येतात.
शिवाय, जमीन नोंदीत त्रुटी असल्यास त्या दुरुस्त करण्यासाठी शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) असणे गरजेचे आहे. आयडी नसल्यामुळे शेतकरी सरकारी कार्यालयात खेटे घालत राहतात आणि त्यांचा वेळ आणि पैसा वाया जातो. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी जमीन मालकीच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागते आणि शेतकऱ्यांचे नुकसान होते.
१०. डिजिटल शेतीपासून वंचित राहणे (Exclusion from Digital Farming)
आधुनिक काळात शेती डिजिटल होत आहे आणि शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) हा त्याचा आधार आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी डिजिटल शेतीच्या सुविधांपासून वंचित राहतात. उदाहरणार्थ, ऑनलाइन पीक व्यवस्थापन, हवामान अंदाज आणि बाजार विश्लेषण यासारख्या सुविधा फक्त आयडी असणाऱ्यांनाच मिळतात. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकरी पारंपरिक पद्धतींवर अवलंबून राहतात आणि त्यांचा विकास थांबतो.
याशिवाय, डिजिटल शेतीमुळे उत्पादन वाढते आणि खर्च कमी होतो. शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसल्यामुळे शेतकरी या फायद्यांपासून दूर राहतात आणि त्यांचे आर्थिक नुकसान होते. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी शेतकऱ्यांचा आधुनिक शेतीशी संपर्क तुटतो आणि ते स्पर्धेत मागे पडतात.
११. पीएम किसान सन्मान निधी योजनेचा लाभ मिळणार नाही (Loss of Benefits from Pm Kisan Scheme)
पीएम किसान योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची योजना आहे, ज्यामध्ये शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आर्थिक आणि तांत्रिक सहाय्य मिळते. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) असणे अनिवार्य आहे. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी या योजनेत सहभागी होऊ शकत नाहीत आणि त्यांना मिळणारी आर्थिक मदत यापासून वंचित राहावे लागते. यामुळे शेतकऱ्यांचा शेतीतील खर्च वाढतो आणि त्यांचे उत्पन्न कमी होते. शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसल्याने ही योजना त्यांच्यासाठी केवळ कागदावरच राहते.
शिवाय, पीएम किसान योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना अर्थिक सहाय्य मिळते. ज्यामुळे त्यांच्या शेतीच्या खर्चासाठी हातभार लागतो. परंतु शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसल्यामुळे शेतकरी या संधी गमावतात आणि त्यांना पारंपरिक पद्धतींवरच अवलंबून राहावे लागते. यामुळे त्यांचा शेतीतील विकास खुंटतो आणि ते आर्थिकदृष्ट्या मागे पडतात. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी शेतकऱ्यांचा या योजनेतील सहभाग शून्य होतो, ज्यामुळे त्यांचे जीवनमान सुधारण्याची एक मोठी संधी हुकते.
<2> १२. नमो शेतकरी योजनेचा लाभ मिळणार नाही (Loss of Benefits from Namo Shetkari Scheme)
नमो शेतकरी योजना ही शेतकऱ्यांना थेट आर्थिक मदत देणारी एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे, ज्यामध्ये शेतकऱ्यांना वार्षिक ठराविक रक्कम दिली जाते. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी फार्मर आयडी (Farmer ID) आवश्यक आहे, कारण ही रक्कम डिजिटल पद्धतीने शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होते. जर हा आयडी नसेल, तर शेतकरी या योजनेच्या बाहेर राहतात आणि त्यांना ही आर्थिक मदत मिळत नाही. यामुळे त्यांचे शेतीतील गुंतवणूक आणि दैनंदिन खर्च भागवणे कठीण होते. फार्मर आयडी (Farmer ID) नसल्याने शेतकऱ्यांचे या योजनेतील हक्काचे पैसे त्यांच्यापर्यंत पोहोचत नाहीत.
याशिवाय, नमो शेतकरी योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांचे जीवनमान उंचावणे हा आहे. परंतु शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसल्यामुळे शेतकरी या उद्देशापासून वंचित राहतात आणि त्यांना आर्थिक संकटातून बाहेर पडण्यासाठी इतर पर्याय शोधावे लागतात. विशेषतः लहान शेतकऱ्यांसाठी ही योजना जीवनदायी आहे, कारण त्यांच्याकडे उत्पन्नाचे इतर स्रोत नसतात. फार्मर आयडी (Farmer ID) अभावी ही योजना त्यांच्यासाठी निरुपयोगी ठरते आणि त्यांचे आर्थिक नुकसान होते.
शेतकरी मित्रांनो आजच शेतकरी ओळखपत्र काढून घ्या
शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) नसणे हे शेतकऱ्यांसाठी एक मोठे संकट आहे, ज्यामुळे त्यांना आर्थिक, सामाजिक आणि कायदेशीर अडचणींना सामोरे जावे लागते. वरील नुकसानांमधून हे स्पष्ट होते की, शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) हा केवळ एक ओळखपत्र नाही, तर शेतकऱ्यांच्या प्रगतीचा आणि सुरक्षिततेचा आधार आहे. सरकारी योजनांपासून ते डिजिटल शेतीपर्यंत आणि ओम किसान योजना तसेच नमो शेतकरी योजनेच्या लाभापर्यंत, सर्व काही या आयडीवर अवलंबून आहे. जर शेतकऱ्यांकडे हा आयडी नसेल, तर ते आधुनिक काळात मागे पडतील आणि त्यांचे जीवनमान सुधारण्याची संधी गमावतील.
या सर्व नुकसानांचा विचार करता, प्रत्येक शेतकऱ्याने फार्मर आयडी (Farmer ID) काढणे अत्यंत गरजेचे आहे. सरकारनेही यासाठी जागरूकता मोहीम राबवावी आणि ग्रामीण भागात आयडी काढण्याची प्रक्रिया सुलभ करावी, जेणेकरून कोणताही शेतकरी या सुविधांपासून वंचित राहणार नाही. शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) मिळवणे म्हणजे शेतकऱ्यांसाठी आर्थिक स्थिरता, शेतीतील प्रगती आणि सरकारच्या सहाय्याचा मार्ग खुला करणे आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी लवकरात लवकर हा आयडी मिळवावा आणि आपल्या हक्काच्या सुविधांचा लाभ घ्यावा, ज्यामुळे त्यांचे जीवन सुखी आणि समृद्ध होईल. शेती हा देशाचा पाया आहे आणि शेतकरी ओळखपत्र (Farmer ID) हा शेतकऱ्यांचा पाया आहे, जो मजबूत करणे ही काळाची गरज आहे.