शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस झाला; अनेकांसाठी प्रेरणा देणारं यश

तिसंगी (ता. पंढरपूर) येथील शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस म्हणून नामांकित झालेल्या अजय नामदेव सरवदे यांनी आपल्या कर्तृत्वाने ग्रामीण भागातील तरुणांसाठी नवीन आशेचा दिवा पेटविला आहे. शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस बनण्यापूर्वी अजयने आपला प्रारंभिक प्रवास जिल्हा परिषद प्राथमिक शाळा तिसंगी येथून केला आणि कर्मवीर भाऊराव पाटील महाविद्यालय, पंढरपूरमध्ये महाविद्यालयीन शिक्षण पूर्ण केले . भारतातील सर्वात कठीण समजल्या जाणाऱ्या UPSC नागरी सेवा परिक्षेत त्यांनी ८५८ वी रँक मिळवून घवघवीत यश संपादन केले .

पारिवारिक संघर्ष आणि समाज

नामदेव सरवदे आणि त्यांच्या पत्नी सारिकाने प्रतिदिन मोल-मजुरी करून मुलांचे शिक्षण सांभाळले; त्यांच्या हातातील खेमांनी त्यांच्या मेहनतीची खरी गाथा सांगितली. शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस म्हणून अजयच्या कर्तृत्वावर त्यांचे वडील गर्व व्यक्त करतात. ग्रामीण भारतात 5.37 कोटीपेक्षा अधिक घरं पूर्णतः जमिनीशिवाय कष्टावर अवलंबून आहेत, ज्यामुळे शैक्षणिक संधी मिळवणे अधिक आव्हानात्मक ठरते . शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस हा शब्दावलीचा संगम त्यांच्या कौशल्याने आणि कष्टाने सिद्ध झाला.

शैक्षणिक प्रवास व मेहनत

ग्रामीण महाराष्ट्रातील शैक्षणिक पायाभरणी असलेल्या अनेक विद्यार्थी प्रमाणेच अजयलाही इंटरनेट आणि अभ्यास साहित्य मिळवण्यात अडचणींचा सामना करावा लागला. परंतु गेल्या काही वर्षांत ग्रामीण भागातील इंटरनेट प्रवेश ९% वरून ४०% पर्यंत वाढला आहे, ज्यामुळे इंटरनेटच्या माध्यमाने ज्ञानसंपादन सुलभ झाले आहे . अजयने धीराने आणि सातत्याने अभ्यास करून पर्यायी स्रोतांचा आधार घेतला, स्टेशनरीपासून ते ऑनलाईन नोट्सपर्यंत सर्वत्र मेहनत घातली. त्यांच्या नियमित सरावाने आणि आत्मविश्वासाने शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस बनण्याच्या स्वप्नास उंची प्राप्त केली.

ग्रामीण परीक्षार्थीांचे आव्हान आणि तयारी

ग्रामीण परीक्षार्थींना शाळांमधील असमाधानकारक गुणवत्ता, शिक्षकांच्या कमतरता, आणि मूलभूत इंग्रजी व गणित कौशल्यांचा अभाव यासारख्या विविध अडचणींना सामोरे जावे लागते. ASER २०२३ च्या अहवालानुसार, ग्रामीण भागातील १४–१८ वयोगटातील ४३% विद्यार्थी साधी इंग्रजी वाक्ये वाचण्यात अयशस्वी आहेत . या संदर्भात अजयने स्थानिक मर्यादित स्रोतांवर विश्वास ठेवून सातत्यपूर्ण तयारी केली आणि दुसऱ्यांदाच UPSC उत्तीर्ण होऊन “शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस” या क्षेत्रात आपली ओळख निर्माण केली . त्यांच्या प्रयत्नातून ग्रामीण परीक्षार्थींना प्रेरणा मिळाली आहे.

निकालानंतरचा गौरव आणि संदेश

८५८ वी रँक मिळाल्यानंतर आमदार डॉ. बाबासाहेब देशमुख, प्रशांतराव परिचारक, रामेश्वर कारंडे यांसह अनेक ग्रामस्थांनी अजयचे अभिनंदन केले. शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस बनून त्यांनी दाखवले की निर्धार आणि मेहनत ही कधीच वाया जात नाही. IPS अधिकारी म्हणून अजयना राज्य आणि केंद्र सरकारच्या विविध पोलिस व सुरक्षा विभागांमध्ये नेतृत्व द्यायचे आहे, ज्यात BSF, CRPF, IB, CBI यांचा समावेश होतो . त्यांच्या यशाने ग्रामीण भागातील मुलांसाठी स्वप्न पहाण्याची ताकद आणि संधीची खात्री वाढविली आहे.

भारतासारख्या देशात आजही अनेक मुलं अशा घरात जन्म घेतात, जिथे दोन वेळचं जेवण मिळणंही दुरापास्त असतं. शेतात मजुरी करून पोट भरणाऱ्या पालकांची मुले शिकून मोठी होण्याचं स्वप्न बघतात, पण बहुतांश वेळा ती स्वप्नं परिस्थितीच्या ओझ्याखाली दबली जातात. मात्र काही जिद्दी आणि मेहनती व्यक्ती अशाही असतात, ज्या अशक्य वाटणाऱ्या स्वप्नांना प्रत्यक्षात उतरवतात. तिसंगी (ता. पंढरपूर) येथील अजय सरवदे यांची यशोगाथा हे त्याचं जिवंत उदाहरण आहे. शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस अधिकारी बनतो, हे केवळ त्याच्या कुटुंबासाठीच नव्हे तर संपूर्ण समाजासाठी प्रेरणादायी आहे.

अजयच्या वडिलांचं शिक्षण नववीपर्यंतच झालं, आई अशिक्षित; तरीसुद्धा या दोघांनी रानावर राब-राब राबून आपल्या मुलाचं शिक्षण थांबू दिलं नाही. अजयनेही आपल्या पालकांच्या कष्टाचं चीज करत UPSC परीक्षेत उत्तम यश मिळवत, ‘शेतमजुराचा मुलगा आयपीएस’ ही ओळख सार्थ ठरवली. त्याच्या या प्रवासात जिथे गरिबी, असुविधा आणि स्पर्धा होत्या, तिथे चिकाटी, श्रद्धा आणि अपार मेहनतीच्या जोरावर तो यशाच्या शिखरापर्यंत पोहोचला. त्याची ही प्रेरणादायी कहाणी केवळ कौतुकास्पद नाही, तर ग्रामीण भागातील अनेक तरुणांसाठी नव्या स्वप्नांना जन्म देणारी आहे.

यूपीएससी उत्तीर्ण करणारे आणखी काही गरीब कुटुंबातील तरुण

गिरिश दिलीप बाडोळ हे ओसमानाबाद जिल्ह्यातील एका गरीब शेतकरी कुटुंबातील मुला असून त्यांनी चार प्रयत्नांनंतर UPSC २०१७ परिक्षेत AIR 20 मिळविला . बाडोळ यांनी सैनिक स्कूल, तुलजापूर येथून शालेय शिक्षण पूर्ण केल्यावर ग्रामीण भागातील आरोग्य शिबिरे आयोजित करून सार्वजनिक आरोग्य सेवेत अनुभव मिळविला . MBBS पदवी ग्रांट मेडिकल कॉलेज व जे.जे. हॉस्पिटल, मुंबई येथून मिळविल्यानंतर त्यांनी मुख्यपरीक्षेसाठी वेळ देण्यासाठी सरकारी नोकरीच्या जागी ONGC मध्ये अंशकालिक काम केले . त्यांच्या कुटुंबाचे उत्पन्न पूर्णपणे शेतीवर अवलंबून होते, तरीही त्यांनी अपार मेहनतीने आणि सातत्यपूर्ण अध्ययनाने न्यायसेवा परिक्षा यशस्वीरित्या उत्तीर्ण केली . यशाचा प्रवास स्थानिक शैक्षणिक मर्यादा ओलांडून देशभरातील ग्रामीण विद्यार्थ्यांसाठी प्रेरणास्त्रोत बनला आहे .

सलमान शेख पटेल हे माळी गाव (फोलंबरी) जवळील एका गरीब शेतकरी कुटुंबातील मुला असून त्यांनी २०१७ मध्ये UPSC परिक्षा उत्तीर्ण केले . त्यांनी कृष्णशास्त्रात M.Sc. पदवी मौलाना आझाद कॉलेज, औरंगाबाद येथून पूर्ण केली . त्यांच्या कुटुंबाची आर्थिक स्थिती अत्यंत कमकुवत होती, ज्याच्या पार्श्वभूमीवर त्यांनी अव्वल कामगिरी साधली . UPSCच्या निकालात सिफारस झालेल्या ९९० उमेदवारांमध्ये ते एक होते आणि त्यांच्या यशाने गावात उत्सवाच्या वातावरणाची निर्मिती झाली . सलमान शेख यांनी सांगितले की ते आपल्या गावातील गरिबांचे जीवनक्रम सुधारण्यासाठी प्रशासकीय उपक्रमांसाठी समर्पित राहणार आहेत .