भेंडवळ भविष्यवाणीची वार्षिक परंपरा
दरवर्षी अक्षय तृतीयेच्या मुहूर्तावर “भेंडवळ भविष्यवाणी” जाहीर होण्याची प्रथा आहे. भेंडवळ गावात एका विशिष्ट घटमांडणीत पंचगव्य व विविध धान्यांच्या आधारे हवामान, पाऊस आणि पीकस्थितीचा अंदाज लावला जातो. “भेंडवळ भाकित” ऐकण्यासाठी शेतकरी, सामान्य ग्रामस्थ आणि पर्यटक एकत्र येतात. या विधीमुळे भेंडवळ गावाची ख्यातकी वाढली असून, “भेंडवळ भविष्यवाणी”ची जादू आजही कायम आहे. शेतकरी त्यांच्या पाणी व्यवस्थापन व पेरणीचे निर्णय या अंदाजावर अवलंबून घेतात, म्हणूनच “भेंडवळ भविष्यवाणी”ला शेती समुदायात मोठे महत्त्व आहे.
यंद्याचे मुख्य अंदाज
गुरुवारी सकाळी जळगाव-जामोद तालुक्यातील घटमांडणीवेळी “भेंडवळ भविष्यवाणी” जाहीर करण्यात आली. या “भेंडवळ भाकीत”नुसार राज्यात पुढच्या वर्षी पाऊस चांगला राहील, पण पीकस्थिती साधारण असेल. पावसासोबत अवकाळी पावसाचा धोका कायम राहणार असल्याचेही “भेंडवळ येथील भविष्यवाणी”मध्ये नमूद आहे. देशात नैसर्गिक संपत्तींचे संकट वाढेल, तर काही भागात पुराचा धोका देखील संभवतो, असा इशारा “भेंडवळ भविष्यवाणी”ने दिला आहे. या अंदाजामुळे शेतकरी पाणी साठवण्याचे नियोजन आधीच सुरू करतील.
महिनावारी पावसाचा वेध
“भेंडवळ घटमांडणी”मध्ये पुढील पाच महिन्यांबाबत तपशीलवार अंदाज दिला गेला आहे. जूनच्या सुरुवातीला साधारण कमी ते मध्यम पाऊस, जुलैमध्ये भरपूर पाऊस, ऑगस्टमध्ये अत्यधिक पावसाची शक्यता आणि सप्टेंबरमध्ये अवकाळी पावसाची हाक, ही भूमिती “भेंडवळच्या भविष्यवाणीने सांगितली. यामुळे पिकांची पेरणी वेळेवर करणे सोपे होईल. शेतकरी “भेंडवळ येथील भविष्यवाणीच्या या महिनावारी मार्गदर्शनानुसार पिकरासाय, पाणी व्यवस्थापन आणि खतवापराचे तंत्र अवलंबून घेतात.
पिकांचे संभाव्य निकाल
“भेंडवळ भविष्यवाणी”नुसार या वर्षी पिकांच्यावरील अंदाजात विविधता आहे. कापूस व बाजरी उत्तुंग दर्जाचे, तांदूळ आणि लाख उत्तम दराने विक्रीसाठी तयार; ज्वारी, तूर, मुंग, उडीद, तिळ, मठ, जवस, वाटाणा, गहू, हरभरा, करडी, मसूर, अंबाडी ही पिकं साधारण उत्पादनाची शक्यता व्यक्त केली आहे. भादळी पिकात रोगराईचा धोका, तर काही भागात चक्रवातजन्य पुराचीही शक्यता “भेंडवळच्या भविष्यवाणी”ने अधोरेखित केली. या अंदाजामुळे शेतकरी पिकांच्या समयोचित प्रतिबंधात्मक उपाययोजना आखतील. “भेंडवळ भविष्यवाणी”च्या सहाय्याने शेतकऱ्यांना पिकांचे उत्पन्न व विपणन नियोजन करता येते.
आधुनिकतेतही टिकलेली परंपरा
विज्ञानाच्या आधुनिक युगातही “भेंडवळ येथील भविष्यवाणी”ची पारंपरिक महती कमी झाली नाही. शासकीय हवामान अहवाल आणि उपग्रह मॉडेल्स असतानाही लोक या स्थानिक अंदाजावर श्रद्धा बाळगतात. शेतकरी, कृषी सखी आणि स्थानिक स्वयंसेवी संस्था “भेंडवळ भविष्यवाणी”च्या निकालावर आधारित पिकरासाय व पाणीसाठवणीचे प्रशिक्षण आयोजित करतात. अनेकदा हा अंदाज अचूक ठरला असल्याने “भेंडवळची येथील भविष्यवाणी”ची प्रतिष्ठा अधिक दृढ होते. भविष्यातही ही परंपरा शेतकरी जीवनाचा अविभाज्य भाग राहणार आहे, इतकी “भेंडवळ भविष्यवाणी”विषयी सर्वाना खात्री आहे.
पाणीसाठा आणि पेरणी नियोजन
शेतकरी मित्रांनो, भेंडवळच्या भविष्यवाणीनुसार या वर्षी जून–जुलै महिन्यात पावसाची लाट येणार आहे, म्हणून पाणीसाठा व्यवस्थापनावर विशेष लक्ष द्यावे. पाऊस चांगला येण्याआधी पाटबंधारे, छोटय़ा नलिकांत पाणी साठवून ठेवावे, कारण भेंडवळ येथील भविष्यवाणीने अवकाळी पावसाची शक्यता अधोरेखित केली आहे. यामुळे पेरणीसाठी योग्य काळ निवडताना मैदानाची ओलावा स्थिती काळजीपूर्वक तपासावी आणि गरजेनुसार उथळ खड्डे तयार करून बियाण्यांना बाध्यतेने योग्य माती-ओलावा मिळेल याची खात्री करावी.
खतवापर व रोगप्रतिकारशक्ती सुधारणा
शेतात रासायनिक खतांच्या जागी जैविक खतांचा वापर वाढवा, कारण भेंडवळच्या भविष्यवाणीने पिकांच्या आरोग्यावर भर दिला आहे. गोठ्याचे शेणखत, गोमूत्र आणि पंचगव्याचे घोल वापरून मातीची जन्मसिद्ध रोगप्रतिकारशक्ती वाढवावी आणि भेंडवळच्या भविष्यवाणीनुसार रोगराईच्या धोके कमी होतील. तसेच, पानांवर फवारणी करण्यापूर्वी सुरवातीला लहान प्रमाणात चाचणी करून स्थानिक हवामान परिस्थितीचा विचार करावा; यामुळे रोगनियंत्रण अधिक प्रभावी होईल आणि उत्पादन गुणवत्तेत सुधारणा होईल.