बार्टीकडून अनुसूचित जातीच्या युवकांसाठी कौशल्य विकास प्रशिक्षण
महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीतील युवक-युवतींना आधुनिक तंत्रज्ञान क्षेत्रात सक्षम बनवण्याच्या दृष्टीने एक क्रांतिकारी पाऊल उचलले गेले आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था (बार्टी), जी सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासनाची स्वायत्त संस्था आहे, तिने पुणे येथील सेंटर फॉर डेव्हलपमेंट ऑफ अॅडव्हान्स्ड कम्प्युटिंग (सी-डॅक) सोबत मिळून पीजी सर्टिफिकेट प्रोग्रॅम २०२६ ची घोषणा केली आहे. हा उपक्रम अनुसूचित जाती (SC) प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांसाठी विशेषतः डिझाइन केला गेला असून, तो युवकांना उद्योगाभिमुख कौशल्ये शिकवून रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देण्यावर केंद्रित आहे. फेब्रुवारी २०२६ पासून सुरू होणाऱ्या या कार्यक्रमामुळे अनेक तरुणांना स्वावलंबी होण्याची संधी मिळेल.
बार्टीकडून अनुसूचित जातीच्या युवकांसाठी कौशल्य विकास प्रशिक्षण: कार्यक्रमाचा परिचय आणि संरचना
बार्टीने या कौशल्य विकास उपक्रमाला प्रायोजकत्व दिले असून, सी-डॅकच्या अॅडव्हान्स्ड कम्प्युटिंग ट्रेनिंग स्कूल (ACTS) यांच्या सहकार्याने तो राबविला जाईल. या योजनेअंतर्गत पात्र आणि यशस्वी उमेदवारांचे केवळ अभ्यासक्रम शुल्क बार्टीकडून पूर्णपणे भरले जाईल. मात्र, प्रायोजकत्वाचा लाभ घेण्यासाठी उमेदवारांना सी-डॅकच्या समुपदेशन प्रक्रियेद्वारे नेमून दिलेल्या केंद्रावर प्रवेश घ्यावा लागेल. हा कार्यक्रम महाराष्ट्रातील विविध प्रशिक्षण केंद्रांमध्ये चालवला जाईल, ज्यामुळे राज्याच्या कानाकोपऱ्यातील युवकांना सहज प्रवेश मिळेल.
या उपक्रमाची संरचना अतिशय व्यावहारिक आणि उद्योगाभिमुख आहे. प्रत्येक पीजी सर्टिफिकेट अभ्यासक्रमाचा कालावधी १२०० तासांचा, म्हणजेच सहा महिन्यांचा असेल. यामुळे सहभागी विद्यार्थी लघुकालात आधुनिक तंत्रज्ञानातील प्रगत कौशल्ये आत्मसात करू शकतील आणि लगेचच रोजगार बाजारात उतरू शकतील. बार्टीच्या अधिकाऱ्यांच्या मते, हा कार्यक्रम आधुनिक तंत्रज्ञानाच्या वेगवान बदलांनुसार, उद्योगांच्या गरजांनुसार आणि वाढत्या रोजगार संधी लक्षात घेऊन तयार केला गेला आहे.
पात्रता निकष आणि निवड प्रक्रिया
या कार्यक्रमात सहभाग घेण्यासाठी उमेदवारांना काही स्पष्ट निकष पूर्ण करावे लागतील. प्रथम, उमेदवाराने सी-डॅक कॉमन अॅडमिशन टेस्ट (C-CAT) साठी अर्ज करून ती परीक्षा दिलेली असावी. यात आवश्यक गुण आणि रँक मिळवणे बंधनकारक आहे. त्यानंतर, समुपदेशन फेऱ्यांद्वारे पीजी सर्टिफिकेट प्रोग्रॅम (पीजीसीपी) साठी कोणत्याही केंद्रावर जागा मिळवली असावी. शेवटी, बार्टीच्या प्रायोजकत्व योजनेसाठी स्वतंत्रपणे अर्ज करणे आवश्यक आहे.
ही प्रक्रिया पारदर्शक आणि स्पर्धात्मक आहे, ज्यामुळे योग्य उमेदवारांना संधी मिळेल. बार्टीने राज्यातील सर्व ३६ जिल्ह्यांमध्ये अनुसूचित जातीच्या उमेदवारांसाठी रोजगार आणि स्वयंरोजगाराभिमुख प्रशिक्षण प्रक्रिया सुरू केली असून, हा कार्यक्रम त्याचा भाग आहे. यामुळे ग्रामीण आणि शहरी भागातील युवकांना समान संधी उपलब्ध होईल.
उपलब्ध अभ्यासक्रमांची विस्तृत यादी
पीजी सर्टिफिकेट प्रोग्रॅम २०२६ मध्ये एकूण १२ हून अधिक अभ्यासक्रमांचा समावेश आहे, जे सर्व उद्योगांच्या वाढत्या मागणीला अनुरूप आहेत. यामध्ये खालील प्रमुख अभ्यासक्रम समाविष्ट आहेत:
- अॅडव्हान्स्ड कम्प्युटिंग: कम्प्युटर सायन्समधील प्रगत तंत्रज्ञान आणि सॉफ्टवेअर डेव्हलपमेंट.
- बिग डेटा अॅनालिटिक्स: डेटा विश्लेषण आणि मशीन लर्निंगद्वारे व्यवसाय निर्णय घेण्याची कला.
- एम्बेडेड सिस्टिम्स डिझाइन: हार्डवेअर आणि सॉफ्टवेअर एकत्रित करून स्मार्ट डिव्हाईसेस तयार करणे.
- आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स: AI आणि मशीन लर्निंगद्वारे बुद्धिमान प्रणाली विकसित करणे.
- व्हीएलएसआय डिझाइन: इंटिग्रेटेड सर्किट्स आणि चिप डिझाइनिंगमधील प्रगत कौशल्ये.
- रोबोटिक्स अँड अलाइड टेक्नॉलॉजीज: रोबोट्स आणि ऑटोमेशन तंत्रज्ञान.
- फिनटेक व ब्लॉकचेन डेव्हलपमेंट: आर्थिक तंत्रज्ञान आणि सुरक्षित डिजिटल व्यवहार प्रणाली.
- सायबर सिक्युरिटी व फॉरेन्सिक्स: डिजिटल सुरक्षितता आणि सायबर हल्ल्यांचे तपासणी.
हे अभ्यासक्रम युवकांना केवळ सैद्धांतिक ज्ञानच नव्हे, तर व्यावहारिक अनुभव आणि प्रोजेक्ट्सद्वारे तयार करतील, ज्यामुळे ते उद्योगात त्वरित योगदान देऊ शकतील.
कार्यक्रमाचे लाभ आणि सामाजिक प्रभाव
या उपक्रमामुळे अनुसूचित जातीतील युवक-युवती सक्षम, स्वावलंबी आणि स्पर्धात्मक बनतील. वंचित घटकांना मुख्य प्रवाहात आणण्याचे हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. कौशल्य विकासामुळे रोजगाराच्या संधी वाढतील, आर्थिक स्वावलंबनाला चालना मिळेल आणि सामाजिक समावेशन मजबूत होईल. बार्टीचे महासंचालक श्री. सुनील वारे (IRAS) यांनी सांगितले की, सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाचे प्रधान सचिव डॉ. हर्षदीप कांबळे (IAS) यांच्या मार्गदर्शनाखाली हा कार्यक्रम प्रभावीपणे राबविला जात आहे. युवकांना व्यावसायिक कौशल्ये आत्मसात करण्यासाठी प्रेरित करणे हा मुख्य उद्देश आहे.
कौशल्य विकास विभागाचे प्रमुख आणि उपजिल्हाधिकारी श्री. अनिल कारंडे यांनी नमूद केले की, राज्यभरातील प्रशिक्षण प्रक्रिया सुरू असून, हा कार्यक्रम स्वयंरोजगार आणि उद्योजकता विकासाला प्रोत्साहन देईल. परिणामी, अनुसूचित जातीतील कुटुंबांना आर्थिक स्थैर्य मिळेल आणि समाजातील असमानता कमी होईल.
अर्ज प्रक्रिया आणि महत्त्वाच्या तारखा
पीजी सर्टिफिकेट प्रोग्रॅम २०२६ साठी अर्ज प्रक्रिया आता सुरू आहे. सी-CAT प्रवेश परीक्षेसाठी ऑनलाइन नोंदणी आणि अर्ज करण्याची अंतिम मुदत २९ डिसेंबर २०२५ आहे. उमेदवारांनी त्वरित अर्ज करावा आणि आवश्यक कागदपत्रे तयार ठेवावीत. अधिक तपशीलांसाठी https://acts.cdac.in आणि https://barti.in या संकेतस्थळांना भेट द्या.
हा कार्यक्रम अनुसूचित जातीतील युवकांसाठी एक सुवर्णसंधी आहे. वेळ काढून अर्ज करा आणि तुमच्या कारकिर्दीला नवे वळण द्या. बार्टी आणि सी-डॅकच्या या संयुक्त प्रयत्नामुळे महाराष्ट्रातील तंत्रज्ञान क्षेत्र अधिक समावेशक आणि विविधतापूर्ण होईल.