या गावातील महिला कमावतात नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा

जावली तालुक्यातील कुसुंबी गावाने नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्याचे एक अनोखे आदर्श उदाहरण प्रस्थापित केले आहे. हे गाव आता ‘नाचणीचे गाव’ म्हणून ओळखले जाते, जे केवळ महाराष्ट्रातच नव्हे तर संपूर्ण देशात एक वेगळी ओळख निर्माण करण्यात यशस्वी झाले आहे. या गावातील शेतकरी आणि महिला उद्योजकांनी नाचणी या पारंपरिक भरड धान्याचे आधुनिक आणि पौष्टिक उत्पादनांमध्ये रूपांतर करून आर्थिक समृद्धीचा एक नवा मार्ग मोकळा केला आहे. त्यांच्या कठोर परिश्रमामुळे आणि व्यावसायिक दृष्टिकोनामुळे नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविणे शक्य झाले आहे.

नाचणीचे गाव: कुसुंबीची ओळख

सातारा जिल्ह्यातील जावली तालुक्यात वसलेले कुसुंबी हे गाव आज एक आदर्श बनले आहे. या गावाने नाचणीच्या लागवडीत आणि त्याचे विविध प्रकारचे पदार्थ बनवण्यात केलेली क्रांती खरीच प्रेरणादायी आहे. गावात यंदा नाचणीची विक्रमी लागवड करण्यात आली आहे, जी सुमारे 700 हेक्टर जमिनीवर पसरली आहे. या मोठ्या प्रमाणातील लागवडीमुळे कुसुंबीला ‘नाचणीचे गाव’ म्हणून एक वेगळी ओळख मिळाली आहे. ही ओळख केवळ शेतीपुरती मर्यादित न राहता, तिथून तयार होणाऱ्या उत्पादनांमुळे देशाबाहेरही पोचली आहे. गावातील लोकांनी सिद्ध केले आहे की नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविणे हे केवळ एक स्वप्न नसून, ते एक साकार होऊ शकणारे सत्य आहे.

शेतकरी महिलांचे सबलीकरण आणि आर्थिक सक्षमीकरण

कुसुंबी गावातील सुमारे 400 महिला नाचणीच्या शेतीशी आणि त्याच्या प्रक्रियिंगशी जोडल्या गेल्या आहेत. या महिलांनी केवळ शेतीच काय, तर नाचणीचे विविध खाद्यपदार्थ तयार करण्याचे उद्योगही उभारले आहेत. त्यांच्या या सामूहिक प्रयत्नांमुळे गावातील अंदाजे 232 महिला आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी झाल्या आहेत. या महिला उद्योजकांसाठी नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविणे हा एक सोपा मार्ग ठरला आहे. त्यांनी स्थापन केलेल्या कंपन्यांद्वारे दरवर्षी लक्ष्मातीत नफा कमविला जातो. हे यश केवळ आर्थिक फायद्यापुरते मर्यादित नसून, सामाजिक सबलीकरणाचेही एक सुंदर उदाहरण आहे.

नाचणीच्या उत्पादनांची विस्तृत श्रेणी

कुसुंबी गावात नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्यासाठी 15 पेक्षा जास्त प्रकारचे खाद्यपदार्थ तयार केले जातात. यात नाचणीचे पौष्टिक लाडू, चिवडा, शेवया, भडंग, कुकीज, मिठाई, केक इत्यादींचा समावेश होतो. ही उत्पादने केवळ स्थानिक बाजारपेठेसाठीच नव्हे, तर देशाच्या विविध भागात तसेच परदेशातही पाठवली जातात. मागणीप्रमाणे ही उत्पादने तयार करून दिली जातात. विशेषतः दिवाळीच्या सणासमारंभात दिवाळी फराळ म्हणून अमेरिकेसारख्या देशातही ही उत्पादने निर्यात केली जातात. अशा प्रकारे, नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्यासाठी गावाने जागतिक बाजारपेठेचा धडकत विचार केला आहे.

नाचणी: एक पौष्टिक आणि टिकाऊ पीक

नाचणी हे गवतवर्गीय कुळातील (Poaceae) एक महत्त्वाचे पीक आहे. हे एक भरड धान्य असून, बदलत्या हवामानास अनुकूल असल्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी फायद्याचे ठरते. या पिकाची वैशिष्ट्यपूर्ण वैशिष्ट्ये, जसे की मुख्य खोडासोबत फुटवे येणे, लहान आकाराची पाने, खोलवर पसरणारी तंतुमय मुळे आणि सी4 पद्धतीने प्रकाशसंश्लेषण करण्याची क्षमता, यामुळे ते पाण्याची कमतरता आणि तापमानाची चढ-उतार सहन करू शकते. हे पीक पारंपरिकपणे भारतात मोठ्या प्रमाणात लावले जात असे आणि त्याचा वापर दैनंदिन आहारात होत असे. आज, कुसुंबी सारख्या गावांनी या पिकाची पुनर्जागरण केली आहे आणि नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्याचा मार्ग दाखवला आहे.

बदलत्या आहाराचे स्वरूप आणि नाचणीची भूमिका

आधुनिक काळात लोकांच्या आहारात पौष्टिक आणि नैसर्गिक अन्नधान्यांचा समावेश वाढत आहे. अशा परिस्थितीत नाचणीसारख्या पोषक तत्वांनी भरलेल्या धान्याला महत्त्व प्राप्त झाले आहे. भात आणि गव्हावर अवलंबून राहण्याऐवजी लोक आता भरड धान्याकडे वळत आहेत. कुसुंबी गावाने या मागणीचा चांगला फायदा घेतला आहे. गावातील उद्योजकांनी नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्याची कला प्रभावीपणे राबविली आहे. केवळ पारंपरिक पदार्थच नव्हे, तर कुकीज, केक सारखी आधुनिक उत्पादने देखील तयार करून त्यांनी बाजारपेठेत आपली जागा निर्माण केली आहे. यामुळे ग्राहकांना पौष्टिक पर्याय उपलब्ध झाल्याने नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविणे सोपे झाले आहे.

विपणनाचे धोरण आणि भविष्यातील संधी

कुसुंबी गावातील उत्पादनांचे यश केवळ गुणवत्तापूर्ण उत्पादनामध्येच नसून, त्या उत्पादनांच्या विपणनातही आहे. गावातील उद्योजकांनी ऑनलाइन आणि ऑफलाइन अशा दोन्ही मार्गांनी आपली उत्पादने विकण्यास सुरुवात केली आहे. सामाजिक माध्यमे, ई-कॉमर्स वेबसाइट्स यांचा वापर करून त्यांनी आपल्या उत्पादनांची जाहिरात केली आहे. यामुळे दूरदूरच्या ग्राहकांपर्यंत त्यांना पोचता आले आहे. नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्यासाठी योग्य विपणन धोरण अतिशय महत्त्वाचे आहे, हे कुसुंबीकरांनी चांगल्या प्रकारे समजून घेतले आहे. भविष्यात आरोग्यदायी आहाराकडे वाढत्या लक्षामुळे नाचणीच्या उत्पादनांची मागणी आणि वाढणार आहे, असे स्पष्ट दिसते. अशा प्रकारे, नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविणे ही एक टिकाऊ आणि फायदेशीर व्यवसाय ठरू शकते.

निष्कर्ष

कुसुंबी गावाने केलेले प्रयत्न हे इतर शेतकऱ्यांसाठी आणि लहान उद्योजकांसाठी एक मार्गदर्शक ठरू शकतात. नाचणीसारख्या पारंपरिक पिकाचा आधुनिक पद्धतीने वापर करून आर्थिक फायदा कसा मिळवता येतो, हे या गावाने प्रत्यक्षात सिद्ध केले आहे. येथील महिलांनी सामूहिक प्रयत्नांनी नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा कमविण्याचे सपने साकार केले आहेत. केवळ आर्थिक लाभाचाच नव्हे, तर सामाजिक प्रतिष्ठा आणि पर्यावरणास अनुकूल शेतीचा फायदाही यामुळे मिळत आहे. अशा प्रकारे, कुसुंबी गावाचे हे प्रयत्न ‘नाचणीचे प्रॉडक्ट्स बनवून लाखोंचा नफा’ कसा मिळवता येतो याचे जिवंत उदाहरण बनले आहे आणि ते देशभरातील इतर ग्रामीण भागांसाठी एक आदर्श ठरू शकते.