सर्वपित्री अमावस्या 2025: पितृपक्षाचा अंतिम दिवस आणि त्याचे सर्वांगीण महत्त्व

सनातन हिंदू परंपरेमध्ये आश्विन महिन्याच्या अमावस्येला अत्यंत महत्त्वाचे स्थान आहे, विशेषतः सर्वपित्री अमावस्या 2025 या दिवसाचे खूप वैशिष्ट्यपूर्ण महत्त्व आहे. पितृपक्षात केल्या जाणाऱ्या सर्व विधी-विधानांचा शेवटचा दिवस म्हणून ओळखली जाणारी ही अमावस्या पितरांच्या आत्म्याची शांती साधण्यासाठी अत्यंत परिणामकारक मानली जाते. हिंदू शास्त्रांनुसार, ज्यांना आपल्या पूर्वजांच्या मृत्यूची अचूक तिथी माहीत नसते, अशा सर्व लोकांसाठी सर्वपित्री अमावस्या 2025 हा दिवस श्राद्धकर्म करण्यासाठी सर्वात योग्य आणि फलदायी ठरतो.

सर्वपित्री अमावस्या 2025 चा शुभ मुहूर्त आणि तिथी

पंचांगानुसार,पितरांच्या आध्यात्मिक कृत्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाची मानल्या जाणाऱ्या सर्वपित्री अमावस्या 2025 ही 21 सप्टेंबर 2025 रोजी दुपारी 12:16 वाजता सुरू होऊन 22 सप्टेंबर 2025 रोजी पहाटे 01:23 वाजता संपेल. उदय तिथीच्या आधारे, सर्व पूजा आणि श्राद्धविधी 21 सप्टेंबर 2025 रोजीच केल्या जातील. या दिवशीचे विशेष मुहूर्त पुढीलप्रमाणे असतील: कुतुप मुहूर्त सकाळी 11:50 ते दुपारी 12:38, रौहिण मुहूर्त दुपारी 12:38 ते 01:27 आणि अपराह्न काल दुपारी 01:27 ते 03:53 पर्यंत. या शुभ वेळेत केलेली कर्मे पितरांपर्यंत निश्चितपणे पोहोचतात असे मानले जाते.

सर्वपित्री अमावस्या 2025 चे श्राद्धविधी कसे पार पाडावेत?

हिंदू धर्मशास्त्रानुसार, सर्वपित्री अमावस्या 2025 च्या दिवशी प्रातःकाळी उठून स्नानादि नित्यकर्मे करून तन आणि मनाने पवित्र झाले पाहिजे. त्यानंतर, आपल्या पितरांचे चित्र किंवा स्मृतीची वस्तू दक्षिण दिशेकडे एका वेदीवर ठेवून ती गंगाजलाने पवित्र करावी. पुष्पांजली आणि हार अर्पण केल्यानंतर धूप-दीप दाखवावा. यानंतर पंचबलि काढणे आवश्यक असते, ज्यामध्ये पितरांसाठी विशेष नैवेद्य अर्पण करावा लागतो. सर्वपित्री अमावस्या 2025 साठी ब्राह्मणांना एक दिवस आधीच आदरपूर्वक जेवणासाठी आमंत्रित करणे गरजेचे असते. ब्राह्मण भोजनानंतर त्यांना यथाशक्ती अन्न, वस्त्र आणि दक्षिणा दान करावी लागते.

सर्वपित्री अमावस्या 2025 मध्ये करावयाच्या महत्त्वाच्या कर्मांची यादी

याविशेष दिवशी अनेक महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात घेतल्या पाहिजेत. सर्वपित्री अमावस्या 2025 च्या दिवशी शक्य असल्यास कोणत्याही पवित्र नदीकाठी किंवा पिंपळाच्या झाडाखाली श्राद्धविधी कराव्यात. पितृपक्षाच्या शेवटच्या दिवशी केलेले तर्पण आणि पिंडदान अत्यंत फलदायी ठरते. गाय, कुत्रा, कावळा, मुंगी आणि देव यांसाठी नैवेद्य काढण्याची प्रथा आहे, त्यामुळे या प्राण्यांना अन्न देणे विसरू नये. सर्वपित्री अमावस्या 2025 चे पुण्य प्राप्त करण्यासाठी एक, तीन किंवा पाच ब्राह्मणांना जेवण घालावे. परिस्थिती अनुकूल नसल्यास, एका ब्राह्मणासाठी अन्नदान किंवा धनदान केले तरी पुरेसे मानले जाते.

सर्वपित्री अमावस्या 2025 आणि सूर्यग्रहण: एक विशेष संयोग

यंदाची सर्वपित्री अमावस्या 2025 ही आणखिन एका विशेष घटनेसाक्षीदार ठरेल. याच दिवशी वर्षातील शेवटचे सूर्यग्रहण सुद्धा आहे, जे रात्री १०:५९ वाजता सुरू होऊन रात्री ३:२३ वाजता संपेल. हे ग्रहण सुमारे ४ तास २४ मिनिटं टिकणार असून ते भारतात दिसणार नाही. ग्रहण भारतात दिसत नसल्यामुळे, सुतक कालावधी लागू होणार नाही आणि त्याचे नियम पाळणे बंधनकारक राहणार नाही. शास्त्रानुसार, या ग्रहणाचा भारतावर कोणताही प्रभाव पडणार नाही, म्हणून सर्वपित्री अमावस्या 2025 मध्ये केलेल्या श्राद्ध, पिंडदान यांवर कुठलाही दोष लागणार नाही.

राशीनुसार सर्वपित्री अमावस्या 2025 साठी विशेष उपाय

प्रत्येक राशीच्या जातकासाठी या दिवशी विशिष्ट उपाय करण्याचे सुझवले जाते. मेष राशीच्या जातकांनी पूर्वजांसाठी गूळ आणि लाल फुले अर्पण करावीत तर मंदिरात तांदूळ आणि मसूर डाळ दान करावी. वृषभ राशीच्यांनी दूध, तूप आणि पांढरी मिठाई अर्पण करून गाईला हिरवा चारा द्यावा. मिथुन राशीच्यांनी हिरव्या मूगडाळीचे तर्पण करून लहान मुलांना पुस्तके दान करावी. कर्क राशीच्यांनी पांढरी फुले, दूध आणि तांदूळ अर्पण करून गरीब महिलांना पांढरे वस्त्र द्यावे. सिंह राशीच्यांनी गूळ, तूप आणि लाल कपडे अर्पण करून ब्राह्मणभोजन करावे. कन्या राशीच्यांनी हिरवा मूग, पान-सुपारी अर्पण करून गरजूंना औषधे द्यावी. तूळ राशीच्यांनी दही, फुले आणि तूप अर्पण करून गरीब मुलींना कपडे द्यावेत. वृश्चिक राशीच्यांनी काळे तीळ, गूळ आणि पाणी अर्पण करून नागदेवतेला दूध द्यावे. धनु राशीच्यांनी पिवळी फुले, गूळ आणि चणे डाळ अर्पण करून ब्राह्मणांना धार्मिक ग्रंथ दान करावेत. मकर राशीच्यांनी तीळ, काळे वस्त्र आणि पाणी अर्पण करून कामगारांना अन्नदान करावे. कुंभ राशीच्यांनी निळी फुले, काळा उडीद आणि पाणी अर्पण करून रुग्णालयात दान करावे. मीन राशीच्यांनी पिवळी फुले, तांदूळ आणि दही अर्पण करून मंदिरात दीपदान करावे.

सर्व राशींसाठी सामान्य उपाय आणि त्यांचे महत्त्व

सर्व राशीच्या जातकांनी सर्वपित्री अमावस्या 2025 च्या दिवशी किमान काही सामान्य उपाय अवश्य करावेत. पूर्वजांच्या स्मरणार्थ तर्पण आणि पिंडदान करणे हा सर्वात महत्त्वाचा उपाय आहे. गाय, कुत्रा, कावळा, मासा आणि मुंग्या यांना अन्न देणे हे अत्यंत पुण्यकारक मानले जाते. गरीब आणि निराधार लोकांना अन्न, वस्त्र आणि दक्षिणा दान करावी. ॐ पितृभ्यः नमः ह्या मंत्राचा जप करणे हा सुद्धा एक श्रेयस्कर उपाय आहे. अशी धार्मिक मान्यता आहे की पितृपक्षाच्या काळात पूर्वज आपल्या वंशजांना आशीर्वाद देण्यासाठी पृथ्वीवर येतात, म्हणून वंशजांनी आपल्या पूर्वजांची पूजा करून त्यांच्या आत्म्याला शांती मिळवून द्यावी.

पितृपक्ष: संकल्पना आणि पार्श्वभूमी

पितृपक्ष म्हणजे भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षात येणारा एक विशेष कालावधी, जो पंधरा दिवसांचा असतो. यंदा हा कालावधी 7 सप्टेंबर ते 21 सप्टेंबर 2025 पर्यंत असेल, ज्याचा शेवट सर्वपित्री अमावस्या 2025 ने होईल. या काळात पूर्वज आपल्या घरी येतात आणि आशीर्वाद देतात अशी श्रद्धा आहे. पितृपक्षात पूर्वजांचे स्मरण करून कावळ्यांना भोजन दिले जाते, ज्यामुळे श्राद्धविधी पूर्ण होतो आणि पितरांच्या आत्म्याला शांती मिळते.

पितृपक्षात कावळ्यांना अन्न देण्यामागील पौराणिक कथा

कावळ्यांना भोजन देण्याच्या परंपरेमागे एक रोचक पौराणिक कथा आहे. पौराणिक कथेनुसार, इंद्राचा मुलगा जयंत हा कावळ्याचे रूप धारण करणारा पहिला होता. जेव्हा भगवान श्रीराम पृथ्वीवर अवतरले, त्यावेळी जयंतने कावळ्याचे रूप धारण करून देवी सीतेच्या पायाला चोच मारली. तेव्हा श्रीरामांनी जयंतच्या डोळ्यावर बाण मारला. जेव्हा जयंतने क्षमा मागितली, तेव्हा श्रीरामांनी त्याला वरदान दिले की पितृपक्षात त्याला दिलेले अन्न पितृलोकातील पूर्वजांपर्यंत पोहोचेल. तेव्हापासून पितृपक्षात कावळ्यांना भोजन देण्याची परंपरा सुरू आहे. असे मानले जाते की कावळ्याने नैवेद्य स्वीकारल्यास यमराज प्रसन्न होतात.

निष्कर्ष: श्रद्धा आणि समर्पणाचा दिवस

सर्वपित्री अमावस्या 2025हा दिवस केवळ एक धार्मिक विधीच नाही तर आपल्या पूर्वजांप्रती कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा एक उत्तम प्रसंग आहे. हा दिवस आपल्याला आपल्या मूळाशी जोडतो आणि पारंपरिक मूल्ये जपण्याची प्रेरणा देतो. या दिवशी केलेले प्रत्येक कर्म, दान आणि श्रद्धा ही पितरांच्या आत्म्याला शांती देते आणि आपल्याला त्यांच्या आशीर्वादाचा भागीदार बनवते. म्हणूनच, सर्वपित्री अमावस्या 2025 ला सर्वांनी श्रद्धापूर्वक साजरी करावी आणि पितरांच्या आशीर्वादाचा लाभ घ्यावा.

टीप: ही माहिती केवळ सामान्य ज्ञानासाठी तसेच श्रद्धेवर आधारित असून आम्ही या माहितीच्या सत्यतेबाबत कुठलाही दावा करत नाही.