भारत सरकारच्या सामाजिक न्याय आणि सक्षमीकरण मंत्रालयाने सुरू केलेली दिव्यांग कार्ड (UDID Card) ही एक महत्त्वाची सुविधा आहे. हे कार्ड केवळ ओळखपत्राचे काम करत नाही, तर दिव्यांग व्यक्तींना सरकारी योजनांचा, सवलतीचा आणि पुनर्वसन सेवांचा लाभ सहजपणे मिळू शकतो. हे कार्ड एक अद्वितीय ओळख क्रमांक (Unique Disability ID) प्रदान करते, ज्यामुळे प्रक्रिया पारदर्शक आणि कार्यक्षम बनते. मात्र, अनेकदा दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया अवघड आणि गोंधळात टाकणारी वाटू शकते. हा लेख तुम्हाला सविस्तरपणे, सोप्या पायऱ्यांमध्ये ही ऑनलाइन प्रक्रिया समजावून देईल, ज्यामुळे तुम्हाला तुमचे UDID कार्ड अडचणीशिवाय मिळू शकेल. यामध्ये नोंदणीपासून ते कार्ड डाउनलोड करेपर्यंतच्या सर्व टप्प्यांचा समावेश आहे.
अधिकृत वेबसाइटवर प्रवेश आणि सुरुवात
सर्वप्रथम, तुम्हाला दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया सुरू करण्यासाठी अधिकृत वेबसाइटवर जावे लागेल. ही वेबसाइट आहे https://www.swavlambancard.gov.in. ही एकमेव अधिकृत वेबसाइट आहे आणि इतर कोणत्याही फिशिंग साइटवर तुमची संवेदनशील माहिती टाकू नका. वेबसाइटचे मुखपृष्ठ उघडल्यावर तुम्हाला “Apply for Disability Certificate & UDID Card” असा एक निळा बटन दिसेल. या बटनवर क्लिक करून तुम्ही या महत्त्वपूर्ण प्रक्रियेची सुरुवात करू शकता. ही पहिली पायरी यशस्वीरीत्या पार केल्याने दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया सुरू होते.
नवीन वापरकर्ता म्हणून नोंदणी कसा करावी
तुम्ही वेबसाइटवर नवीन असाल तर, तुम्हाला प्रथम स्वतःची नोंदणी करून घ्यावी लागेल. “New User Registration” या पर्यायावर क्लिक केल्यावर एक ऑनलाइन फॉर्म उघडेल. या फॉर्ममध्ये तुमचे पूर्ण नाव, जन्मतारीख, लिंग, मोबाइल नंबर (ज्यावर OTP येईल) आणि ईमेल ID अशी मूलभूत माहिती भरावी लागेल. मोबाइल नंबर आणि ईमेल ID अचूक असल्याची खात्री करा, कारण भविष्यातील सर्व संप्रेषण यावरच होणार आहे. OTP प्रमाणिकरण झाल्यानंतर, तुम्ही एक मजबूत पासवर्ड तयार करून “Submit” बटन दाबावे. या नोंदणीच्या प्रक्रियेने दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया सुलभ होते.
तुमच्या खात्यात प्रवेश करणे
नोंदणी पूर्ण झाल्यानंतर, तुम्ही तुमच्या वापरकर्ता नाव (सहसा तुमचा मोबाइल नंबर) आणि पासवर्डचा वापर करून लॉगिन करू शकता. होमपेजवर परत जाऊन “Login” बटनावर क्लिक करा आणि तुमची Credentials टाका. लॉगिन केल्यानंतर तुमच्यासमोर एक वैयक्तिक डॅशबोर्ड उघडेल. हे डॅशबोर्ड तुमच्या अर्जाची स्थिती, इतर अर्ज आणि खाते सेटिंग्ज व्यवस्थापित करण्यासाठी केंद्रबिंदू आहे. योग्यरित्या लॉगिन झाल्यानंतरच दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया पुढे नेता येते.
ऑनलाइन अर्ज फॉर्म सुरू करणे
तुमच्या डॅशबोर्डवर, तुम्हाला “Apply for Disability Certificate & UDID Card” हा एक स्पष्ट पर्याय दिसेल. या पर्यायावर क्लिक केल्यावरच मुख्य ऑनलाइन अर्ज फॉर्म सुरू होतो. हा फॉर्म अनेक विभागांमध्ये विभागलेला आहे, ज्यामध्ये वैयक्तिक माहिती, अपंगत्वाशी संबंधित तपशील आणि कागदपत्रे अपलोड करण्याचा समावेश आहे. प्रत्येक विभाग काळजीपूर्वक भरला पाहिजे. ही पायरी दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया चा केंद्रबिंदू आहे.
वैयक्तिक तपशील भरण्याची पद्धत
फॉर्मचा पहिला भाग तुमच्या वैयक्तिक तपशीलांसाठी राखीव आहे. यामध्ये तुमचे नाव मराठी आणि इंग्रजी या दोन्ही लिपीत भरावे लागेल. त्यानंतर वय, लिंग, आणि तुमचा संपूर्ण पत्ता (राज्य, जिल्हा, तालुका आणि पिनकोडसह) अचूकपणे भरा. आधार कार्ड नंबर देणे ऐच्छिक आहे, पण तो दिल्यास ओळख पडताळणी सोपी होते. सर्व माहिती भरल्यानंतर, पुढील चरणाकडे जाण्यासाठी “Next” बटन वापरा. अचूक वैयक्तिक माहिती दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया यशस्वी होण्यासाठी अत्यंत गरजेची आहे.
अपंगत्वाशी संबंधित माहिती नोंदवणे
या विभागात, तुम्हाला तुमच्या अपंगत्वाशी संबंधित तपशील नमूद करावे लागतील. यामध्ये अपंगत्वाचा प्रकार (जसे की दृष्टीदोष, चालण्यास अडचण, श्रवणदोष, मानसिक आजार इ.), अपंगत्वाची अंदाजे टक्केवारी, आणि ते कायमस्वरूपी आहे की तात्पुरते आहे हे निवडावे लागेल. ही माहिती वैद्यकीय दृष्ट्या अचूक असावी, कारण पुढील वैद्यकीय तपासणीदरम्यान याचीच पडताळणी केली जाईल. या विभागातील माहिती दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया मध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते.
आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करणे
कागदपत्रे अपलोड करणे ही एक महत्वाची पायरी आहे. तुम्हाला स्कॅन केलेल्या प्रती जमा कराव्या लागतील, ज्यात पासपोर्ट आकाराची अलीकडील फोटो, पत्त्याचा पुरावा (आधार कार्ड स्वीकार्य आहे), वैद्यकीय अहवाल किंवा तपासणी पत्रक, आणि जुने दिव्यांग प्रमाणपत्र (असल्यास) यांचा समावेश आहे. लक्ष द्या की प्रत्येक फाईल JPG किंवा PDF स्वरूपात असावी आणि त्याचा आकार 1 MB पेक्षा कमी असावा. योग्य कागदपत्रांशिवाय दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया अडकू शकते.
माहितीचे पुनरावलोकन आणि अर्ज सबमिशन
सर्व माहिती भरल्यानंतर आणि कागदपत्रे अपलोड केल्यानंतर, “Preview” बटन वापरून संपूर्ण फॉर्म काळजीपूर्वक तपासा. नाव, पत्ता, अपंगत्वाचा प्रकार यांसारख्या प्रत्येक तपशिलाची पुष्टी करा. सर्व काही अचूक असल्याची खात्री झाल्यानंतरच “Submit” बटन दाबा. एकदा अर्ज सबमिट झाला की, तुम्हाला एक अर्ज संदर्भ क्रमांक (Application Reference Number – ARN) मिळेल. हा नंबर भविष्यातील संदर्भासाठी जतन करा, कारण तो दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया मधील तुमच्या अर्जाची ओळख आहे.
वैद्यकीय मंडळाकडून तपासणी होणे
अर्ज सबमिट झाल्यानंतर, पुढची पायरी म्हणजे वैद्यकीय तपासणी. तुमचा अर्ज संबंधित जिल्ह्यातील वैद्यकीय मंडळाकडे पाठवला जातो. तुम्हाला एका निश्चित तारखेला जिल्हा रुग्णालयात किंवा नियुक्त केलेल्या मेडिकल सेंटरवर हजर राहण्यास सांगितले जाऊ शकते. तेथे, एक डॉक्टर तुमच्या अपंगत्वाची पडताळणी करतील. ही तपासणी पूर्ण झाल्यानंतरच प्रमाणपत्र मंजूर होण्याची प्रक्रिया पूर्ण होते. ही तपासणी दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया चा एक अटळ भाग आहे.
तुमले UDID कार्ड मिळवणे आणि डाउनलोड करणे
वैद्यकीय तपासणी यशस्वी झाल्यावर आणि तुमचे प्रमाणपत्र मंजूर झाल्यावर, तुम्हाला एक SMS किंवा ईमेल सूचना मिळेल. या सूचनेनंतर, तुम्ही पुन्हा स्वावलंबन वेबसाइटवर लॉगिन करू शकता. तुमच्या डॅशबोर्डवर, “Download e-UDID Card” किंवा तत्सम पर्याय दिसेल. त्यावर क्लिक केल्यावर, तुमचे डिजिटल UDID कार्ड PDF स्वरूपात उपलब्ध होईल. या PDF फाईलची प्रिंट काढून तुम्ही तिचा वापर करू शकता. ही अंतिम पायरी पूर्ण झाल्याने दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया यशस्वीरित्या संपते. दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया आपण जाणून घेतली.
निष्कर्ष
दिव्यांग कार्ड (UDID Card) मिळवण्याची ऑनलाइन प्रक्रिया सुरुवातीला क्लिष्ट वाटू शकते, पण ती चरण-दर-चरण पाळल्यास ती अगदी सोपी आहे. या मार्गदर्शकामध्ये दिलेल्या प्रत्येक सूचनांचे काळजीपूर्वक पालन केल्यास, तुम्ही तुमचे कार्ड कोणत्याही मोठ्या अडचणीशिवाय मिळवू शकता. हे कार्ड तुमच्या हक्कांसाठीचे एक सबल साधन आहे, त्यामुळे ते मिळवण्यासाठीची ही प्रक्रिया शक्यतो सहज आणि त्रासमुक्त व्हावी यासाठी दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया हा लेख लिहिला गेला आहे.
दिव्यांग कार्ड (UDID) विषयी वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
१. UDID कार्ड म्हणजे नक्की काय आणि त्याचे काय फायदे आहेत?
UDID (Unique Disability ID) कार्ड हे भारत सरकारने दिव्यांग व्यक्तींसाठी सुरू केलेले एक अधिकृत ओळखपत्र आहे. यामुळे सरकारी योजना, आरक्षण, शैक्षणिक संधी, नोकरी, प्रवासासाठी सवलत इ. सुविधा सहजपणे मिळू शकतात. हे कार्ड असल्याने प्रत्येक वेळी अपंगत्वाचे प्रमाणपत्र दाखवण्याची गरज भासत नाही.
२. UDID कार्डासाठी अर्ज करण्यास शुल्क आकारले जाते का?
नाही, दिव्यांग कार्ड (UDID Card) काढण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया बाबत ही अधिकृत वेबसाइटवरून ऑनलाइन अर्ज करण्यासाठी कोणतेही शुल्क आकारले जात नाही. ही एक अगदी विनामूल्य सेवा आहे.
३. माझा पासवर्ड विसरलो तर मी काय करू?
वेबसाइटच्या लॉगिन पृष्ठावर “Forgot Password” किंवा “Reset Password” हा पर्याय आहे. त्यावर क्लिक करून तुमचा नोंदणीकृत मोबाइल नंबर किंवा ईमेल ID टाका. तुम्हाला एक पासवर्ड रीसेट लिंक मिळेल, ज्याच्या मदतीने तुम्ही नवीन पासवर्ड सेट करू शकता.
४. वैद्यकीय तपासणी झाल्यानंतर कार्ड मिळेपर्यंत किती वेळ लागू शकतो?
साधारणपणे, वैद्यकीय तपासणी पूर्ण झाल्यानंतर 30 ते 60 दिवसांच्या आत कार्ड तयार होते आणि ते डाउनलोड करता येते. मात्र, ठिकाणानुसार हा कालावधी कमी-जास्त होऊ शकतो. तुमच्या अर्जाची स्थिती तुम्ही तुमच्या डॅशबोर्डवरून तपासू शकता.
५. अपलोड केलेली कागदपत्रे चुकीची आहेत असे आढळल्यास काय करावे?
अर्ज सबमिट केल्यानंतर काही काळापर्यंत (सहसा 24 ते 48 तास) तुम्ही तो ‘Edit’ करू शकता. जर हा कालावधी उलटला असेल किंवा अर्ज प्रक्रियेत असेल तर, तुम्हाला संबंधित जिल्हा दिव्यांग कार्यालयाशी संपर्क साधावा लागेल आणि चुकीची माहिती सुधारण्यासाठी विनंती करावी लागेल.
६. UDID कार्ड डाउनलोड करता आले नाही तर?
प्रथम, तुमच्या डॅशबोर्डवर अर्जाची स्थिती “Certificate Generated” किंवा “Approved” अशी दिसत आहे का ते तपासा. जर असेल आणि तरीही डाउनलोड होत नसेल, तर ब्राउझरची कॅशे मेमरी क्लियर करून पुन्हा प्रयत्न करा किंवा दुसरे ब्राउझर वापरून पहा. तरीही अडचण आल्यास, हेल्पलाइन नंबरवर किंवा जिल्हा कार्यालयात संपर्क करा.
७. वैद्यकीय तपासणीसाठी कोणती कागदपत्रे घेऊन जावे लागते?
वैद्यकीय तपासणीच्या वेळी तुम्हाला मूळ आधार कार्ड, ऑनलाइन अर्जाचा प्रिंटआउट, अर्ज संदर्भ क्रमांक (ARN), जुन्या वैद्यकीय अहवालाच्या मूळ प्रती (असल्यास) आणि दोन पासपोर्ट आकाराच्या फोटो घेऊन जावे लागते.
८. माझे राहण्याचे ठिकाण बदलल्यास UDID कार्डवर तो कसा update करावा?
ठिकाण बदलल्यास, तुम्हाला नवीन अर्ज करण्याची गरज नाही. वेबसाइटवर लॉगिन केल्यावर, डॅशबोर्डवर “Update Address” किंवा “Correction in Certificate” असा पर्याय असतो. त्याचा वापर करून नवीन पत्ता नोंदवू शकता. यासाठी नवीन पत्त्याचा पुरावा (जसे की नवीन ठिकाणचा आधार) अपलोड करावा लागेल.
९. लहान मुलासाठी UDID कार्ड कसे मिळवावे?
लहान मुलासाठी अर्ज करताना, पालकाने स्वतःच्या नावाने नोंदणी करून, मुलाची माहिती ‘बालक’ म्हणून भरावी. वैद्यकीय तपासणीच्या वेळी पालकांनी मुलासह हजर राहावे लागेल आणि मुलाचा जन्म दाखला, आधार कार्ड इ. कागदपत्रे सादर करावी लागतील.
१०. अर्ज नाकारला गेल्यास काय प्रक्रिया आहे?
अर्ज नाकारल्यास, तुम्हाला SMS किंवा ईमेलद्वारे कारणे नोंदवलेली सूचना मिळेल. सहसा, अपूर्ण माहिती, अयोग्य कागदपत्रे किंवा वैद्यकीय तपासणीत अपंगत्वाची पुष्टी न झाल्यामुळे अर्ज नाकारला जाऊ शकतो. तुम्ही दिलेल्या कारणावरून माहिती दुरुस्त करून पुन्हा अर्ज करू शकता किंवा अपील दाखल करू शकता.