नेर्ले येथील कष्टकरी सर्जेराव गुंडा पाटील यांनी आपल्या अविश्वसनीय कौशल्याने आणि शास्त्रोक्त पद्धतीने महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना प्रेरणा दिली आहे. कृषी विभाग, महाराष्ट्र यांच्या आयोजित **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा**मध्ये त्यांनी अभूतपूर्व यश मिळवून प्रथम क्रमांक पटकावला आहे. ही **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा** केवळ उत्पादनाची नवी पातळी गाठणारी नाही, तर कमी पाण्यातही शाश्वत शेती शक्य आहे हेही प्रकर्षाने सिद्ध करणारी ठरली.
राज्यातर्फे जाहीर केलेला ऐतिहासिक उत्पादन विक्रम
कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी केलेल्या काटेकोर छाननीनंतर जाहीर झालेल्या अधिकृत निकालानुसार, सर्जेराव पाटील यांनी २०२४ च्या खरीप हंगामात हेक्टरी ७४.५७ क्विंटल एवढे सोयाबीन उत्पादन घेऊन विक्रम नोंदवला आहे. सर्वसाधारण गटातील या विजयाने नेर्ले गावाला राज्यपटलावर ठेवले आहे. हे उत्पादन केवळ एक आकडा नाही, तर कष्ट, संशोधन आणि अचूक योजनबद्धतेचे प्रतीक आहे. त्यांच्या या उल्लेखनीय कामगिरीमुळे सर्वत्र आनंदाचे वातावरण निर्माण झाले आहे आणि शेतकरी समुदाय त्यांच्या यशाचा उत्साहाने साजरा करत आहे.
शास्त्रोक्त पद्धतींनी राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धेत ठळक यश
सर्जेराव पाटील यांच्या यशामागील रहस्य म्हणजे त्यांनी अवलंबलेल्या अत्याधुनिक व शास्त्रोक्त शेती पद्धती. त्यांनी सोयाबीन पेरणीपूर्वी उभ्या-आडव्या नांगरटीद्वारे जमीन उत्तम प्रकारे तयार केली. रोटावेटरच्या मदतीने माती भुसभुशीत करून पेरणीसाठी आदर्श अशी स्थिती निर्माण केली. प्रति एकर ५ टन शेणखताचा पुरेसा वापर केल्याने मात्रीची सुपीकता वाढवली. मॅग्नेशियमसारख्या महत्त्वाच्या पोषक तत्त्वांचे व्यवस्थापन करण्यातही ते कुशल ठरले. या सर्व तयारीने त्यांना **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा** अंतर्गत प्रथम क्रमांक पटकावून स्वतःला इतरांपेक्षा वेगळे ठासून दाखवले.
बियाणाप्रक्रियेपासून सूक्ष्म पोषकांचा अचूक वापर
बियाणे निवडीपासून ते पिकव्यवस्थापनापर्यंत प्रत्येक चरणात पाटील यांनी अत्यंत काटेकोरपणे काम केले. त्यांनी राहुरीच्या महाराष्ट्र कृषी विद्यापीठाने संशोधित केलेले फुले-दूर्वा हे उच्च दर्जाचे सोयाबीन बियाणे वापरले. १२ ते १५ मे या कालावधीत, सरी-वरंबा (ड्रिप इरिगेशन) पद्धतीचा अवलंब करून पाण्याचे व्यवस्थापन करत, त्यावर बियाणे प्रक्रिया केली. ओळीत दुहेरी टोकन पद्धतीने पेरणी केल्याने प्रत्येक रोपाला पुरेसे अंतर मिळाले. याशिवाय, टोकणीनंतर कॅल्शियम, बोरॉन आणि मॅग्नेशियम यांसारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची योग्य प्रमाणात पूरक देणगी दिली गेली. शेत सातत्याने तणमुक्त ठेवण्याच्या काटेकोर प्रयत्नांनीही उत्पादनवाढीत महत्त्वाची भूमिका बजावली.
कृषी विभागाचे मार्गदर्शन: विजयाचा आधारस्तंभ
सर्जेराव पाटील यांच्या या उल्लेखनीय यशामागे कृषी विभागाच्या तज्ञांचे मार्गदर्शनही एक महत्त्वाचे सूत्र आहे. कृषी प्रशिक्षण संचालक रफिक नायकवडी यांनी आधुनिक शेती तंत्रज्ञानाविषयी दिलेल्या मार्गदर्शनाने पाटील यांना नवीन पद्धती समजून घेण्यास मदत केली. त्याचप्रमाणे, नेर्ले येथील कृषी सहाय्यक साधना अहिरे यांनी शेतात जाऊन स्थलांतरित मार्गदर्शन दिले, सूक्ष्म पोषकांचे महत्त्व समजावून सांगितले आणि संपूर्ण पिकचक्रात तांत्रिक सल्ला दिला. हे सर्व घटक मिळून त्यांना **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा**त अव्वल यश मिळविण्यास कारणीभूत ठरले.
कमी पाणी आणि जास्त उत्पादनाचे शेतकरी मॉडेल
पारंपारिकपणे सोयाबीन हे पाण्याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर करणारे पीक मानले जाते. परंतु, सर्जेराव पाटील यांनी सरी-वरंबा (ड्रिप इरिगेशन) पद्धतीचा कुशलतेने वापर करून ही समस्या मोठ्या प्रमाणावर हाताळली. या पद्धतीद्वारे पाण्याचे नुकसान कमी करत, झाडांच्या मुळाशी थेट आवश्यक तेवढेच पाणी पोहोचवले गेले. त्यामुळे कमी पाण्याच्या अवघड परिस्थितीतही उत्तम गुणवत्तेचे आणि प्रचंड प्रमाणात उत्पादन घेता आले. हेच त्यांच्या पद्धतीचे खरे वैशिष्ट्य होते ज्याने **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा** अंतर्गत त्यांना इतर स्पर्धकांपेक्षा वरचढ ठरवले.
स्पर्धेचे व्यापक परिणाम व सोयाबीन शेतीचे भवितव्य
या **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा**चे महत्त्व केवळ एका शेतकऱ्याच्या वैयक्तिक यशापुरते मर्यादित नाही. संपूर्ण महाराष्ट्रातील सोयाबीन उत्पादकांना शास्त्रोक्त पद्धती आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा प्रभावी वापर कसा करावा, हे त्यांनी प्रत्यक्षात दाखवून दिले आहे. त्यांच्या यशामुळे इतर शेतकऱ्यांमध्ये नवीन पद्धती अवलंबण्याची जिज्ञासा निर्माण होत आहे. पाण्याची कमतरता आणि हवामान बदलाच्या आव्हानांना तोंड देताना सोयाबीनचे उत्पादन कसे वाढवता येईल, याचे हे एक ज्वलंत उदाहरण बनले आहे. भविष्यात, अशा **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा**मुळे शेतकऱ्यांमध्ये स्पर्धात्मक भावना निर्माण होऊन, एकूणच राज्यातील सोयाबीन उत्पादनाची पातळी उंचावेल अशी अपेक्षा आहे. सर्जेराव गुंडा पाटील यांचे हे यश केवळ पदक नव्हे, तर शाश्वत आणि लाभदायक शेतीचे नवे दिशादर्शक आहे.
राज्यस्तरीय पिक स्पर्धा: शेतीतील नाविन्याचे प्रेरणास्थान
**राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा** ही केवळ उत्पादनाची स्पर्धा नसून, शेतकऱ्यांमध्ये शास्त्रोक्त पद्धती, नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर आणि स्थायिक शेतीकडे वाटचाल करण्यासाठीची एक शक्तिशाली प्रेरणा आहे. या स्पर्धेमुळे सर्जेराव गुंडा पाटील यांसारख्या कष्टकऱ्यांचे अभिनव पद्धती आणि त्यांच्या यशाचे रहस्य राज्यभरातील लाखो शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचते, ज्यामुळे ज्ञानाचे प्रसारण होऊन संपूर्ण कृषी उत्पादनक्षमता वाढण्यास मदत होते. कृषी विभागाच्या या उपक्रमातून केले जाणारे तांत्रिक मूल्यमापन, स्पर्धकांच्या पद्धतींचे वैज्ञानिक विश्लेषण आणि विजेत्यांच्या प्रयोगांचे प्रदर्शन हे सर्व शेतकऱ्यांना स्थानिक पातळीवरच आधुनिक शेतीचे प्रशिक्षण देण्याचे काम करते. अशा **राज्यस्तरीय सोयाबीन पिक स्पर्धा**च्या माध्यमातून नवीन बियाणांची कार्यक्षमता, पाण्याच्या कमी वापराच्या सिंचन पद्धतींचा प्रभाव आणि सूक्ष्म पोषक व्यवस्थापनाचे महत्त्व यासारख्या गोष्टी प्रत्यक्षात दाखवून दिल्या जातात, ज्यामुळे शेतकरी पारंपारिक पद्धतींच्या मर्यादा ओलांडून भरपूर उत्पादन घेण्यास सक्षम होतात. ही स्पर्धा शेतीतील चांगल्या पद्धतींचे (Best Practices) एक जिवंत संग्रहालय बनून राहिली आहे, ज्याचे दूरगामी परिणाम शेतकरी समुदायाच्या आर्थिक सबलीकरणात आणि राज्याच्या कृषी अर्थव्यवस्थेच्या विकासात दिसून येत आहेत.