शेती हा भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा पाया आहे, परंतु शेतकऱ्यांना सातत्याने आर्थिक अस्थिरता, बाजारपेठेतील मर्यादा आणि दलालांच्या शोषणाचा सामना करावा लागतो. विशेषत: विदर्भ आणि मराठवाड्यासारख्या भागांत शेतीतील आव्हाने अधिक गंभीर आहेत. पण योग्य मार्गदर्शन, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि थेट बाजारपेठेची जोड मिळाल्यास शेती नफादायक आणि शाश्वत व्यवसाय बनू शकते, हे ‘कृषी सारथी’ या स्टार्टअपने सिद्ध केले आहे. परशराम आखरे, डॉ. अमित देशमुख आणि वैभव घरड या तिघांनी मिळून स्थापन केलेल्या या उपक्रमाने शेती क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली आहे.
साध्या सुरुवातीपासून कोट्यवधींच्या उलाढालीपर्यंतचा प्रवास
‘कृषी सारथी’ची सुरुवात मोठ्या भांडवलाने नव्हती, तर केवळ अडीच लाख रुपये या साध्या रकमेने झाली. तरीही, अवघ्या चार वर्षांत या स्टार्टअपने ५ कोटी रुपयांच्या उलाढालीचा टप्पा गाठला आणि १८० युवकांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या. आज हा उपक्रम ६ कोटी रुपयांच्या उलाढालीच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करत आहे. हे यश केवळ आर्थिक आकड्यांपुरते मर्यादित नाही, तर विदर्भातील शेतकऱ्यांच्या जीवनात स्थैर्य आणि आशा आणणारा ठरला आहे. या यशामागे विदर्भातील शेतकऱ्यांची हुशारी आणि बदल स्वीकारण्याची तयारी हेही महत्त्वाचे घटक आहेत.
विदर्भातील शेतकऱ्यांची हुशारी आणि बदलती परिस्थिती
विदर्भातील शेतकरी नेहमीच आपल्या मेहनतीसाठी आणि जिद्दीसाठी ओळखले जातात. पण पाण्याची टंचाई, अनियमित पाऊस आणि बाजारातील अस्थिरता यामुळे त्यांचे प्रयत्न अनेकदा अपुरे पडत होते. ‘कृषी सारथी’ने या शेतकऱ्यांच्या पारंपरिक ज्ञानाला आधुनिक तंत्रज्ञानाची जोड दिली. शेतकऱ्यांनीही या बदलाला स्वीकारले आणि आपल्या शेती पद्धतीत सुधारणा केल्या. उदाहरणार्थ, जिथे शेतकरी पारंपरिक पिकांवर अवलंबून होते, तिथे आता ते बायोचार आणि आधुनिक कीटकनाशकांचा वापर करून उत्पादन वाढवत आहेत. या हुशारीमुळे आणि बदल स्वीकारण्याच्या वृत्तीमुळे विदर्भातील शेतीची परिस्थिती हळूहळू बदलत आहे. आतापर्यंत ३५,००० हून अधिक शेतकऱ्यांनी ‘कृषी सारथी’च्या मार्गदर्शनाचा लाभ घेतला आणि आपले आर्थिक उत्पन्न वाढवले.
तंत्रज्ञानाचा आधार आणि शाश्वत शेतीचा मार्ग
‘कृषी सारथी’ शेतकऱ्यांच्या गरजा ओळखून त्यांना तंत्रज्ञानाच्या माध्यमातून सक्षम बनवते. या उपक्रमाद्वारे शेतकऱ्यांना २४ तासांत घरीच खते, बियाणे आणि कीटकनाशके मिळतात, ज्यामुळे वेळ आणि पैसा दोन्हीची बचत होते. याशिवाय, बायोचार उत्पादनात मोठी झेप घेत ‘कृषी सारथी’ने पीक संरक्षणासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आणि मशीन लर्निंगचा वापर सुरू केला आहे. हे तंत्रज्ञान शेतकऱ्यांना पिकांचे नुकसान टाळण्यास आणि उत्पादन वाढवण्यास मदत करते. विदर्भ आणि मराठवाड्यातील १३ जिल्ह्यांत या उपक्रमाचा झपाट्याने विस्तार होत आहे. विशेषत: विदर्भात, जिथे शेतकऱ्यांना दुष्काळ आणि कर्जबाजारीपणाचा सामना करावा लागतो, तिथे हे तंत्रज्ञान शाश्वत शेतीचा नवा मार्ग उघडत आहे.
कार्बन क्रेडिट: शेतकऱ्यांसाठी नवे उत्पन्नाचे साधन
शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी ‘कृषी सारथी’ने आंतरराष्ट्रीय कंपन्यांशी करार करून कार्बन क्रेडिट उपक्रम राबविण्यास सुरुवात केली आहे. या उपक्रमामुळे बागायती शेतकऱ्यांना पर्यावरण संरक्षणासाठी प्रोत्साहन मिळते आणि त्याचबरोबर अतिरिक्त आर्थिक लाभ मिळतो. विदर्भात जिथे फळबागा आणि नगदी पिकांचे प्रमाण अधिक आहे, तिथे कार्बन क्रेडिटमुळे शेतकऱ्यांना नवे उत्पन्नाचे साधन उपलब्ध झाले आहे. हा उपक्रम शेतकऱ्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम बनवण्यासोबतच शाश्वत विकासाच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे.
शासकीय सन्मान आणि प्रेरणादायी नेतृत्व
‘कृषी सारथी’च्या यशामागे परशराम आखरे यांचे योगदान महत्त्वाचे आहे. विदर्भातील मोहदरी गावातून आलेल्या परशराम यांनी क्राऊड फंडिंगच्या मदतीने शिक्षण पूर्ण केले आणि आयआयटी मुंबईतून संशोधनाचा अनुभव घेतला. या अनुभवाचा उपयोग करून त्यांनी शेतीसाठी आधुनिक तंत्रज्ञान विकसित केले. त्यांच्या या नवोपक्रमाला महाराष्ट्र शासनाने २०२२ मध्ये ‘उत्कृष्ट कृषी स्टार्टअप’ म्हणून सन्मानित केले. हा सन्मान त्यांच्या मेहनतीचे फळ तर आहेच, पण विदर्भातील शेतकऱ्यांच्या बदलत्या दृष्टिकोनाचाही पुरावा आहे.
विदर्भातील शेतीचे बदलते चित्र
विदर्भातील शेतकरी पारंपरिक शेती पद्धतींसोबतच आता आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अवलंब करत आहेत. ‘कृषी सारथी’च्या मार्गदर्शनामुळे त्यांच्यात आत्मविश्वास वाढला आहे. जिथे काही वर्षांपूर्वी शेतकरी कर्जबाजारीपणामुळे हताश होते, तिथे आता ते नव्या संधी शोधत आहेत. उदाहरणार्थ, बायोचारचा वापर करून जमिनीची सुपीकता वाढवणे किंवा AI-आधारित सल्ल्यामुळे पिकांचे नुकसान टाळणे, हे बदल विदर्भातील शेतीचे चित्र बदलत आहेत. या शेतकऱ्यांच्या हुशारीमुळे आणि ‘कृषी सारथी’च्या सहाय्याने शेती आता केवळ उपजीविकेचे साधन न राहता एक नफादायक व्यवसाय बनत आहे.
भविष्यासाठी एक नवा दृष्टिकोन
‘कृषी सारथी’ हे केवळ एक स्टार्टअप नाही, तर शेतकऱ्यांच्या सक्षमीकरणाचे आणि शाश्वत शेतीचे प्रतीक आहे. विदर्भातील शेतकऱ्यांची हुशारी, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि बाजारपेठेशी थेट जोड यामुळे हा उपक्रम यशस्वी ठरला आहे. कृषी सारथी चा अडीच लाखांपासून सुरू झालेला हा प्रवास आज कोट्यवधींच्या उलाढालीपर्यंत पोहोचला आहे आणि शेतकऱ्यांच्या जीवनात आशेचा किरण घेऊन आला आहे. विदर्भातील बदलती परिस्थिती हे दर्शवते की, योग्य संधी आणि मार्गदर्शन मिळाल्यास शेतकरी आपले भविष्य घडवू शकतात.
‘कृषी सारथी’च्या या यशोगाथेतून एक गोष्ट स्पष्ट होते. ती म्हणजे शेतीला आधुनिकतेची जोड आणि शेतकऱ्यांची मेहनत यांच्या संगमातूनच खरी क्रांती घडते. हा उपक्रम शेतकऱ्यांसाठीच नव्हे, तर नव्या पिढीतील उद्योजकांसाठीही प्रेरणादायी आहे. भविष्यात ‘कृषी सारथी’ आणखी मोठ्या यशाच्या शिखरावर पोहोचेल आणि विदर्भातील शेतीला नवे वैभव प्राप्त होईल, अशी आशा आहे.