शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याची इत्यंभूत माहिती देणारा हा लेख आहे.
शेतीसाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर केल्यास उत्पादन क्षमता मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते. ड्रोन हे केवळ पीक फवारणीसाठीच नव्हे, तर हवामान निरीक्षण, बियाणे व खत पेरणी, सिंचन व्यवस्थापन आणि पीक संरक्षणासाठीही प्रभावी ठरतात. हवामान निरीक्षण ड्रोनमुळे हवामान अंदाज अधिक अचूक मिळतो, तर बियाणे आणि खत पेरणी ड्रोनमुळे शेती प्रक्रिया वेगवान आणि कार्यक्षम होते. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात उपयुक्त माहिती देण्याचा आमचा प्रयत्न आहे.
ड्रोन उडविण्याचे प्रशिक्षण देणाऱ्या भारतातील टॉप 5 संस्था
योग्य ड्रोन निवडल्यास शेती अधिक आधुनिक, उत्पादक आणि फायदेशीर बनू शकते. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी योग्य संशोधन आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊन योग्य ड्रोन निवडणे हाच शहाणपणाचा निर्णय ठरेल.
शेतकरी मित्रांनो कृषी क्षेत्रात ड्रोन तंत्रज्ञानाचा प्रभाव दिवसेंदिवस वाढत आहे. पारंपारिक पद्धतींच्या तुलनेत ड्रोन्समुळे वेळ, श्रम आणि नफ्याचे प्रमाण लक्षणीय बदलले आहे. या लेखात आपण शेतकरी समुदायासाठी उपयुक्त असलेल्या पाच प्रकारच्या ड्रोन्सची सविस्तर माहिती, त्यांची वैशिष्ट्ये, वापराचे क्षेत्र आणि योग्य निवडीचे धोरण समजून घेऊ.
१. फिक्स्ड-विंग ड्रोन (Fixed-Wing Drones)
फिक्स्ड-विंग ड्रोन हे पारंपारिक हवाईजहाजाच्या आकाराचे असतात. त्यांना स्थिर पंख असतात, ज्यामुळे ते वायुगतिकीय स्थिरतेसह लांब पल्ल्यापर्यंत उड्डाण करू शकतात. हे ड्रोन प्रामुख्याने इंधन किंवा रिचार्ज करता येणाऱ्या बॅटऱ्यांवर चालतात. मोठ्या शेतजमिनी (१०० एकर पेक्षा अधिक) च्या निरीक्षणासाठी ते अत्यंत उपयुक्त ठरतात. उदाहरणार्थ, गहू, सोयाबीन किंवा कापूससारख्या राबी आणि खरीप पिकांच्या मोठ्या लागवडीवर नजर ठेवण्यासाठी याचा वापर केला जातो. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा ड्रोनचा एक लोकप्रिय प्रकार आहे.
या ड्रोन्सचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांचा दीर्घ उड्डाण कालावधी (सरासरी २ ते ८ तास), ज्यामुळे एकाच चार्जमध्ये विस्तृत भूभागाचे उच्च-रिझोल्यूशन मॅपिंग शक्य होते. यावर लिडार (LiDAR) किंवा मल्टीस्पेक्ट्रल कॅमेरे सारखी साधने बसवली जातात, जी पिकांच्या आरोग्याविषयी तपशीलवार डेटा गोळा करतात. तथापि, या ड्रोन्सची मोठी अडचण म्हणजे त्यांना उतारा आणि लँडिंगसाठी मोकळी जागा आवश्यक असते. तसेच, सुरुवातीचा गुंतवणूक खर्च (साधारण ५ लाख रुपयांपासून) लहान शेतकऱ्यांसाठी प्रतिबंधात्मक ठरू शकतो. अशा ड्रोन्सचा वापर पाण्याच्या वितरणाचे नियोजन करण्यासाठी किंवा भूक्षरणाचा अंदाज घेण्यासाठीही केला जातो. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात उपयुक्त माहिती देण्याचा आमचा उद्देश आहे.
२. मल्टीरोटर ड्रोन (Multirotor Drones)
मल्टीरोटर ड्रोन हे सर्वात लोकप्रिय आणि सहज उपलब्ध होणारे कृषी ड्रोन्स आहेत. क्वॉडकॉप्टर (४ रोटर) किंवा हेक्साकॉप्टर (६ रोटर) स्वरूपात हे ड्रोन्स उभारली जातात. यांची सर्वात मोठी वैशिष्ट्ये म्हणजे स्थिर हवेत ठराविक उंचीवर “हँग” करण्याची क्षमता आणि अरुंद जागेत सुयोग्य नियंत्रण. त्यामुळे, लहान ते मध्यम आकाराच्या शेतात (१० ते ५० एकर) अचूकतेसह औषधे किंवा खते फवारण्यासाठी ते आदर्श आहेत. उदाहरणार्थ, फळबागांमध्ये कीटकनाशकांचे स्प्रे करताना पानांखालील भागापर्यंत द्रावण पोहोचविण्यासाठी याचा वापर होतो.
ड्रोन उडविण्याचे प्रशिक्षण देणाऱ्या महाराष्ट्रातील टॉप 5 संस्था
साधारण १ लाख ते ३ लाख रुपयांच्या किंमतीमध्ये उपलब्ध असलेले हे ड्रोन्स सुरुवातीच्या स्तरावरील शेतकऱ्यांसाठी सुलभ आहेत. तथापि, त्यांचा मर्यादित उड्डाण कालावधी (१५ ते ३० मिनिटे) हा मोठा दोष आहे. यामुळे मोठ्या शेतासाठी अनेक चार्जिंग सायकल्सची गरज भासते. तसेच, जड भार (जसे की स्प्रे टँक) वाहून नेण्याची क्षमता ही रोटरच्या संख्येवर अवलंबून असते.
३. हायब्रिड VTOL ड्रोन (Hybrid VTOL Drones)
हायब्रिड VTOL (Vertically Take-Off and Landing) ड्रोन हे फिक्स्ड-विंग आणि मल्टीरोटर ड्रोन्सच्या वैशिष्ट्यांचे मिश्रण आहेत. हे ड्रोन उभ्या रितीने उड्डाण करतात आणि नंतर पारंपारिक फिक्स्ड-विंग मोडमध्ये रूपांतरित होऊन द्रुतगतीने मोठ्या क्षेत्राचे सर्वेक्षण करतात. उदाहरणार्थ, डोंगराळ प्रदेशातील शेतजमिनी किंवा नदीकाठच्या लागवडीचे निरीक्षण करण्यासाठी हे ड्रोन्स उपयुक्त ठरतात. त्यांची ऊर्जा कार्यक्षमता मल्टीरोटरपेक्षा जास्त असते, आणि ते १०० किमी पर्यंतच्या अंतरावर डेटा संकलित करू शकतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा ड्रोनचा जगभरातील शेतकऱ्यांसाठी एक लोकप्रिय प्रकार आहे.
आपत्कालीन परिस्थितीत, जसे की पावसाने होणाऱ्या नुकसानाचे तात्काळ मूल्यमापन करण्यासाठी याचा वापर केला जाऊ शकतो. तथापि, या ड्रोन्सची रचना गुंतागुंतीची असल्याने दुरुस्ती आणि देखभालीसाठी तज्ञांची आवश्यकता भासते. तसेच, किंमत ही फिक्स्ड-विंग आणि मल्टीरोटर ड्रोन्सच्या मध्ये असते (साधारण ३.५ लाख ते ७ लाख रुपये). शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात उपयुक्त माहिती आपण वाचत आहात.
४. फवारणी ड्रोनचे कार्य (Sprayer Drones functions)
फवारणी ड्रोन्स हे विशेषतः रासायनिक छिडकावासाठी डिझाइन केलेले असतात. यावर ५ ते २० लिटर क्षमतेचे टँक, पंप सिस्टम, आणि अत्यंत सूक्ष्म नोझल्स बसवलेले असतात. हे ड्रोन्स पिकांच्या वरच्या स्तरावरून स्प्रे करताना औषधांचे एकसमान वितरण सुनिश्चित करतात. उदाहरणार्थ, भातशेतीत पाण्याच्या पातळीवर कीटकनाशके फवारण्यासाठी किंवा कापूस पिकावर फंगीसाइड्सचा वापर करताना याचा उपयोग होतो. मानवी श्रमाची आवश्यकता नसल्याने विषारी रसायनांपासून आरोग्यधोका कमी होतो. तसेच, ड्रोन्सद्वारे स्प्रे केल्यास द्राव्याचा वापर ३०% पर्यंत कमी होतो, असे अभ्यास सांगतात. शेतकरी मित्रांनो शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा ड्रोनचा एक लोकप्रिय प्रकार आहे.
मात्र, या ड्रोन्सना वारंवार रिचार्ज करावे लागते आणि टँक भरण्यासाठी अतिरिक्त संसाधने लागतात. भारतात, पंजाब आणि तेलंगणासारख्या राज्यांमध्ये या ड्रोन्सचा वापर राबी हंगामात वाढत आहे. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य ही माहिती तुमच्यासाठी लाभदायक आहे की नाही हे कमेंट करून नक्की कळवा.
ड्रोन कसा उडवायचा? स्टेप बाय स्टेप मार्गदर्शन
५. सेन्सर-सज्ज ड्रोन (Sensor-equipped Drones)
सेन्सर-सज्ज ड्रोन्स हे कृषी तंत्रज्ञानाचे सर्वात प्रगत स्वरूप आहे. यावर मल्टीस्पेक्ट्रल कॅमेरे, थर्मल इमेजर्स, आणि NIR (Near Infrared) सेंसरसारखी उपकरणे बसवली जातात. ही साधने पिकांच्या आरोग्याचे सूक्ष्म विश्लेषण करतात. उदाहरणार्थ, मल्टीस्पेक्ट्रल इमेजिंगद्वारे पानांमधील क्लोरोफिलची पातळी मोजली जाते, ज्यावरून पिकांना लागणाऱ्या नायट्रोजनच्या प्रमाणाचा अंदाज येतो.
याशिवाय, थर्मल सेंसर पाण्याच्या ताणाचे चिन्हे शोधून शेतकऱ्यांना सिंचनाची योग्य वेळ सुचवतात. हा डेटा AI-आधारित सॉफ्टवेअरद्वारे प्रक्रिया केला जातो आणि शेतकऱ्यांना डिजिटल नकाशे किंवा अहवाल स्वरूपात पुरवला जातो. मात्र, या डेटाचा अर्थ लावण्यासाठी कृषी तज्ञांची मदत आवश्यक असते. अलीकडे, सरकारी संस्था आणि एग्रोटेक स्टार्टअप्स हे ड्रोन्स वापरून शेतकऱ्यांना सबसिडीवर सेवा पुरवत आहेत. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा सुद्धा ड्रोनचा एक शेतीच्या कामासाठी उपयुक्त प्रकार आहे.
शेतकऱ्यांसाठी शेती कामांसाठी विशिष्ट ड्रोनचे प्रकार
संपूर्ण जगभर शेतीमध्ये आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वाढता वापर दिसून येतो. आणि यामध्ये ड्रोन तंत्रज्ञानाने क्रांती घडवली आहे. पारंपरिक शेती पद्धतींमध्ये अनेक अडचणी येतात, जसे की श्रम आणि वेळेचा अधिक खर्च, कीटकनाशकांचा अपव्यय, पाण्याच्या वापराचे अनियंत्रित व्यवस्थापन आणि पीक आरोग्याचे योग्य विश्लेषण न होणे. यावर उपाय म्हणून शेतीसाठी विविध प्रकारचे ड्रोन विकसित केले गेले आहेत, जे विशिष्ट कामांसाठी उपयुक्त ठरतात. म्हणूनच शेतकरी बांधवांना सविस्तर माहिती शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात देण्यात येत आहे.
१. स्प्रेइंग ड्रोन (Spraying Drone) – फवारणीसाठी ड्रोन
शेतीमध्ये फवारणीसाठी मोठ्या प्रमाणावर स्प्रेइंग ड्रोनचा वापर केला जातो. या ड्रोनमध्ये स्वयंचलित उड्डाण प्रणाली आणि अचूक फवारणीसाठी विशेष नोजल्स असतात, त्यामुळे कीटकनाशके, बुरशीनाशके आणि पोषक द्रव्ये योग्य प्रमाणात आणि योग्य ठिकाणी पोहोचतात. पारंपरिक फवारणीमध्ये मजुरांचा मोठा खर्च येतो आणि त्यांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो, मात्र स्प्रेइंग ड्रोनमुळे हे धोके टाळता येतात आणि शेतकऱ्यांचा वेळही वाचतो. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा ड्रोनचा फवारणी करण्यासाठी कमालीचा लोकप्रिय आहे.
या ड्रोनमध्ये स्मार्ट सेन्सर्स आणि GPS तंत्रज्ञान असते, जे पीक किंवा जमिनीच्या स्थितीनुसार फवारणीचे प्रमाण ठरवते. काही उच्च क्षमतेच्या ड्रोनमध्ये १० ते ३० लिटर द्रव वाहून नेण्याची क्षमता असते, त्यामुळे मोठ्या शेतांसाठीही हे प्रभावी ठरतात. उदाहरणार्थ, DJI Agras T30 / T40 आणि XAG P100 हे प्रसिद्ध स्प्रेइंग ड्रोन आहेत, जे उच्च अचूकतेने काम करतात.
२. मॅपिंग आणि सॅटेलाइट ड्रोन (Mapping & Surveillance Drone) – पीक निरीक्षणासाठी ड्रोन
शेतीसाठी योग्य नियोजन करण्यासाठी पीक निरीक्षण अत्यंत महत्त्वाचे असते, आणि यासाठी मॅपिंग व सॅटेलाइट ड्रोन उपयुक्त ठरतात. या ड्रोनमध्ये हाय-रिझोल्यूशन कॅमेरा, मल्टीस्पेक्ट्रल सेन्सर आणि थर्मल इमेजिंग तंत्रज्ञान असते, जे पीक आरोग्य, जमिनीतील पोषणद्रव्ये, कोरडे भाग आणि रोगांचा प्रभाव अचूकपणे ओळखण्यास मदत करतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हा ड्रोन सुद्धा शेतीसाठी अत्यंत फायदेशीर आहे.
यामध्ये GPS आणि GIS तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो, त्यामुळे शेतातील विशिष्ट भागाचे बारकाईने निरीक्षण करता येते. यामुळे शेतकरी योग्य वेळी आवश्यक ते सुधारात्मक उपाय करू शकतात, ज्यामुळे उत्पादन क्षमता वाढते. या प्रकारातील काही प्रभावी ड्रोन म्हणजे Parrot Bluegrass आणि SenseFly eBee X, जे शेतकऱ्यांना अचूक डेटा उपलब्ध करून देतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य काय हे जाणून घेऊन आपले ज्ञान वाढवा.
३. सिंचन व्यवस्थापन ड्रोन (Irrigation Management Drone)
पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे, आणि यासाठी सिंचन व्यवस्थापन ड्रोन उपयुक्त ठरतात. या ड्रोनमध्ये थर्मल कॅमेरे आणि इन्फ्रारेड सेन्सर्स असतात, जे शेतातील पाण्याची कमतरता असलेले भाग अचूक ओळखतात. त्यामुळे पाण्याचा अपव्यय टाळला जातो आणि शेतकरी केवळ आवश्यक त्या ठिकाणी सिंचन करू शकतात, ज्यामुळे पाणी आणि खर्च दोन्हीची बचत होते. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये सिंचन व्यवस्थापन करण्यासाठी हा ड्रोनचा एक लोकप्रिय प्रकार आहे.
शेतकऱ्यांनो ड्रोन खरेदी करण्यापूर्वी या गोष्टी माहित करून घ्या अन्यथा होईल नुकसान अन् मनस्ताप
काही ड्रोनमध्ये स्वयंचलित सिंचन प्रणाली असते, जी सर्वात कोरड्या भागांवर पाणी फवारते. उष्ण आणि कोरड्या भागांसाठी हे तंत्रज्ञान अत्यंत फायदेशीर ठरते. उदाहरणार्थ, DJI Phantom 4 Multispectral आणि AG-Wing IR Drone हे सिंचन व्यवस्थापनासाठी उपयुक्त ड्रोन आहेत.
४. मल्टी-टास्किंग ड्रोन (Multi-Tasking Drone) – विविध कार्यांसाठी वापरणारा ड्रोन
शेतीत वेगवेगळ्या कामांसाठी स्वतंत्र ड्रोन खरेदी करणे शक्य नसते, त्यामुळे मल्टी-टास्किंग ड्रोन अधिक उपयुक्त ठरतात. हे ड्रोन स्प्रेइंग, मॅपिंग, सुरक्षा आणि सिंचन व्यवस्थापन यांसारखी अनेक कामे एकाच वेळी करू शकतात. यामध्ये AI आणि मशीन लर्निंग तंत्रज्ञानासह स्मार्ट फंक्शनिंग असते, त्यामुळे हे ड्रोन पीक आरोग्य, हवामान अंदाज आणि जमीन विश्लेषणासाठीही उपयोगी पडतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात उपयुक्त माहिती देण्याचा आमचा प्रयत्न आहे.
अशा ड्रोनमध्ये अल्ट्रासोनिक सेन्सर्स, GPS ट्रॅकिंग आणि स्वयंचलित उड्डाण नियंत्रण असते, ज्यामुळे अचूक डेटा मिळतो आणि शेती अधिक उत्पादक बनते. यातील काही लोकप्रिय ड्रोन म्हणजे DJI Matrice 300 RTK आणि XAG V40, जे शेतीसाठी अत्यंत उपयुक्त मानले जातात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल आपण सविस्तर माहिती जाणून घेत आहात.
५. सुरक्षा आणि पशुपालन ड्रोन (Security & Livestock Monitoring Drone)
शेतीच्या सुरक्षिततेसाठी आणि पशुधनावर लक्ष ठेवण्यासाठी सुरक्षा आणि पशुपालन ड्रोन मोठ्या प्रमाणावर वापरले जात आहेत. या ड्रोनमध्ये रात्र-दृष्टी (night vision), उष्णतामापक (thermal imaging) आणि अलार्म यंत्रणा असते, त्यामुळे शेतात कोणत्याही संशयास्पद हालचाली झाल्यास शेतकऱ्यांना तातडीने माहिती मिळते.
शेळीपालन, गाई-म्हशींच्या देखभालीसाठी तसेच वन्य प्राण्यांपासून शेत संरक्षण करण्यासाठी हे ड्रोन अत्यंत उपयुक्त ठरतात. काही मॉडेल्समध्ये स्पीकर आणि अलार्म सिस्टम असते, जी संशयास्पद हालचालींवर अलर्ट देते. उदाहरणार्थ, Autel EVO II Dual आणि Parrot Anafi USA हे शेती सुरक्षा आणि पशुपालनासाठी प्रभावी ड्रोन आहेत.
शेतीसाठी योग्य ड्रोन निवडताना शेतकऱ्यांनी आपल्या गरजेनुसार कोणता प्रकार उपयोगी ठरेल, याचा विचार करावा. जर फवारणीसाठी ड्रोन हवा असेल, तर स्प्रेइंग ड्रोन सर्वोत्तम पर्याय आहे, तर पीक निरीक्षण आणि मॅपिंगसाठी उच्च-रिझोल्यूशन कॅमेरा आणि सेन्सरयुक्त ड्रोन अधिक उपयुक्त ठरतात. सिंचन व्यवस्थापनासाठी थर्मल आणि मल्टीस्पेक्ट्रल सेन्सरयुक्त ड्रोन चांगले असतात, तर शेतीच्या सुरक्षिततेसाठी आणि पशुधनाच्या देखरेखीकरिता सुरक्षा ड्रोन प्रभावी ठरतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल या लेखात उपयुक्त माहिती देणारा हा माहितीपूर्ण लेख आहे.
शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे आणखी २ प्रकार: विस्तृत माहिती
ड्रोन तंत्रज्ञानाने शेतीमध्ये क्रांती घडवली असून, विविध प्रकारच्या ड्रोनच्या मदतीने फवारणी, पीक निरीक्षण, सिंचन व्यवस्थापन, हवामान अंदाज, शेत सुरक्षा आणि पशुपालन यांसारखी अनेक कामे अधिक जलद आणि अचूकपणे करता येतात. मागील लेखात आपण पाच प्रमुख प्रकारच्या शेतीसाठी उपयुक्त ड्रोनची माहिती घेतली. आता आणखी दोन महत्त्वाचे प्रकार जाणून घेऊया, जे शेतीतील विशिष्ट गरजांसाठी प्रभावी ठरतात.
६. हवामान निरीक्षण ड्रोन (Weather Monitoring Drone) – हवामान अंदाजासाठी ड्रोन
शेतीसाठी हवामान हा अत्यंत महत्त्वाचा घटक आहे. पाऊस, वारा, आर्द्रता, तापमान यांसारख्या हवामान घटकांवर शेतीचे उत्पादन अवलंबून असते. पारंपरिक हवामान अंदाज नेहमीच अचूक ठरतो असे नाही, त्यामुळे शेतकऱ्यांसाठी स्वतःच्या शेतासाठी विशिष्ट हवामान माहिती मिळवणे महत्त्वाचे ठरते. यासाठी हवामान निरीक्षण ड्रोन उपयुक्त ठरतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य यामध्ये हवामानाचा अंदाज घेण्यासाठी हा ड्रोनचा एक लोकप्रिय प्रकार आहे.
हे ड्रोन विशेषतः हवामान सेन्सर, थर्मल कॅमेरा, वारा मापन यंत्रणा आणि आर्द्रता सेन्सर्स यांनी सुसज्ज असतात. हे ड्रोन हवेत उड्डाण करून वातावरणातील बदल, वाऱ्याचा वेग, ढगांची स्थिती, जमिनीतील आर्द्रता आणि तापमानाचे प्रमाण अचूकपणे मोजतात. यामुळे शेतकरी पीक पेरणी, सिंचन नियोजन, फवारणीचे योग्य वेळापत्रक आणि संभाव्य हवामान संकटे याचा अंदाज घेऊन योग्य निर्णय घेऊ शकतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल लेखात उपयुक्त माहिती तुम्हाला तुमच्या शेतीसाठी योग्य ड्रोनच्या निवडीत उपयुक्त ठरेल यात शंका नाही.
हवामान निरीक्षण ड्रोनचा आणखी एक मोठा फायदा म्हणजे प्रादेशिक हवामान अंदाज आणि शेतातील वास्तव स्थिती यामधील तफावत भरून काढणे. उदा. काही भागांमध्ये सरकारी अंदाजानुसार पाऊस अपेक्षित असतो, पण प्रत्यक्षात तो कमी किंवा अधिक प्रमाणात पडतो. अशा परिस्थितीत, शेतकऱ्यांना स्वतःच्या शेताचा हवामान अंदाज मिळाल्यास, ते पीक संरक्षणासाठी योग्य त्या उपाययोजना करू शकतात. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याची इत्यंभूत माहिती असणे आजच्या युगात शेतकऱ्यांसाठी अतिशय आवश्यक आहे.
या प्रकारातील काही लोकप्रिय ड्रोन म्हणजे DJI Mavic 3 Enterprise आणि SenseFly Albris, जे अत्याधुनिक हवामान निरीक्षणासाठी वापरले जातात. विशेषतः मोठ्या शेतजमिनींमध्ये आणि हवामान बदलाचा परिणाम जाणून घेण्यासाठी हे ड्रोन अत्यंत उपयुक्त ठरतात.
७. खत आणि बियाणे पेरणीसाठी ड्रोन (Seed Sowing & Fertilizer Drone)
पारंपरिक शेतीमध्ये बियाणे पेरणी आणि खत टाकण्याची प्रक्रिया श्रमप्रधान आणि वेळखाऊ असते. यासाठी मजूर लागतात आणि त्यावर मोठा खर्च होतो. शिवाय, काही दुर्गम भागांत किंवा डोंगराळ प्रदेशांत बियाणे पेरणी करणे कठीण होते. या अडचणींवर उपाय म्हणून खत आणि बियाणे पेरणीसाठी विशेष ड्रोन विकसित करण्यात आले आहेत. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य काय असते याची माहिती आपण या लेखाच्या माध्यमातून घेत आहोत.
हे ड्रोन स्वयंचलित प्रणालीने बियाणे किंवा खत योग्य प्रमाणात आणि योग्य अंतरावर पसरवतात, त्यामुळे उत्पादन क्षमता वाढते आणि बियाण्यांचा अपव्यय कमी होतो. हे ड्रोन GPS आणि GIS तंत्रज्ञानाच्या मदतीने विशिष्ट मोजमाप घेतात आणि पेरणीचे अचूक नियोजन करतात. यामुळे समान अंतरावर योग्य प्रमाणात बियाणे पडते, ज्यामुळे पीक जोमाने उगवते आणि उत्पादन सुधारते.
शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य याबद्दल अधिक माहिती देताना आम्ही आपल्याला सांगू इच्छितो की खत पेरणीसाठी वापरण्यात येणाऱ्या ड्रोनमध्ये प्रगत स्प्रेइंग तंत्रज्ञान असते. ज्यामुळे सेंद्रिय खत, नत्रयुक्त खत, स्फुरद आणि पालाशयुक्त खत समान प्रमाणात वितरित करता येते. यामुळे खताचा अपव्यय टाळला जातो आणि जमिनीच्या सुपीकतेवर सकारात्मक परिणाम होतो.
या प्रकारातील काही प्रमुख ड्रोन म्हणजे XAG P100 आणि DJI Agras T20, जे बियाणे आणि खत पेरणीसाठी अत्यंत प्रभावी मानले जातात. मोठ्या शेतांमध्ये विशेषतः गहू, तांदूळ, मक्याची शेती किंवा मोठ्या प्रमाणात यांत्रिक शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी हे ड्रोन अत्यंत उपयुक्त ठरतात. (शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य)
शेतकऱ्यांनी स्वतःच्या गरजेनुसार योग्य ड्रोन निवडणे आवश्यक आहे. योग्य ड्रोन निवडल्यास शेतीतील मजुरीचा खर्च कमी होतो, उत्पादन वाढते आणि आधुनिक शेती अधिक फायदेशीर ठरते. त्यामुळे भविष्यात ड्रोन शेतीचा अविभाज्य भाग बनतील आणि शेतकऱ्यांसाठी मोठा बदल घडवतील.
ड्रोन तंत्रज्ञान हे शेतीतील उत्पादनक्षमता आणि टिकाऊपणा सुधारण्याचे साधन बनले आहे. प्रत्येक प्रकारच्या ड्रोनची निवड शेताचा आकार, पिकाचा प्रकार, आणि बजेट यावर अवलंबून असते. उदाहरणार्थ, मोठ्या शेतमालकांसाठी फिक्स्ड-विंग ड्रोन्स, तर लहान शेतकऱ्यांसाठी मल्टीरोटर किंवा स्प्रेयर ड्रोन्स योग्य ठरतात. भारत सरकारने ड्रोनशक्ती योजनेअंतर्गत ड्रोन खरेदीवर ४०% ते १००% पर्यंत अनुदान देण्याचे धोरण जाहीर केले आहे. तसेच, कृषी विद्यापीठे आणि एग्रीटेक कंपन्या ड्रोन ऑपरेटर प्रशिक्षण देण्यासाठी मोहिमा राबवत आहेत.
अशा प्रयत्नांमुळे, ड्रोन तंत्रज्ञान हे शेतकऱ्यांच्या पद्धतींचा अविभाज्य भाग बनत आहे आणि भविष्यात “स्मार्ट फार्मिंग” चे स्वप्न साकारण्यास मदत होईल. शेतकऱ्यांसाठी ड्रोनचे उपयुक्त प्रकार त्यांचें कार्य या माहितीबद्दल तुमच्या प्रतिक्रिया आणि अभिप्राय अवश्य कळवा.