नाफेडने सोयाबीन खरेदी प्रक्रियेसाठी बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन प्रणाली अनिवार्य केल्यामुळे शेतकऱ्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागत आहे. प्रत्येक शेतकऱ्याला नाफेड खरेदी केंद्रावर अंगठा देणे अनिवार्य झाल्याने हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी ओढवत आहेत. अनेक शेतकऱ्यांचे अंगठ्याचे ठसे यंत्रात नीट नोंदवले जात नाहीत किंवा सर्व्हर डाऊन असल्यामुळे प्रक्रिया अडकू पाहते. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी म्हणजे वयोवृद्ध शेतकऱ्यांसाठी तर ही प्रक्रिया अत्यंत त्रासदायक ठरते.
नोंदणी कालावधी आणि खरेदी प्रक्रियेतील गुंतागुंत
शासनाने ३० ऑक्टोबर ते ३१ डिसेंबर या कालावधीत हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी ऑनलाइन नोंदणी जाहीर केल्या आहेत. शेतकऱ्यांना स्वतः खरेदी केंद्रावर हजर राहून बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशनद्वारे नोंदणी करावी लागते. १५ नोव्हेंबरपासून खरेदी सुरू झाली असली तरी हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणीमुळे अनेक शेतकरी त्यांची उपज विकू शकत नाहीत. खरेदीसाठी नंबर आल्यानंतर पुन्हा एकदा अंगठा लावणे अनिवार्य असल्याने हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी द्विगुणित झाल्या आहेत.
तांत्रिक समस्या आणि सुविधांचा अभाव
नोंदणी प्रक्रियेदरम्यान सतत सर्व्हर डाऊन होणे, संकेतस्थळ बंद असणे या समस्यांमुळे शेतकऱ्यांना वारंवार केंद्रांवर येणे जाणे करावे लागते. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी यामुळेच आणखी वाढल्या आहेत. प्रत्येक केंद्रावर प्रिंटर्स उपलब्ध करून दिले असले तरी, बायोमेट्रिक यंत्रणेतील त्रुटीमुळे प्रक्रिया मंदावली आहे. नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी दूर करण्यासाठी सुधारित तांत्रिक सुविधा उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे.
केंद्रांची अपुरी संख्या आणि वितरण व्यवस्था
संपूर्ण जिल्ह्यासाठी फक्त ७ खरेदी केंद्रे उघडण्यात आली आहेत, ज्यामध्ये राज्य पणन महासंघाची ३ आणि विदर्भ पणन महासंघाची ४ केंद्रे समाविष्ट आहेत. केंद्रांची संख्या अपुरी असल्याने हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी निर्माण झाल्या आहेत. शिवाय, एफपीसी कंपन्यांचे प्रस्ताव मंजुरीसाठी नाफेडकडे पाठविले गेले असले तरी ते झाल्याशिवाय परिस्थितीत लक्षणीय सुधारणा होणार नाही. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी कमी करण्यासाठी अधिक केंद्रे सुरू करणे गरजेचे आहे.
शेती कामांसह नोंदणी प्रक्रियेचा तणाव
सध्या रब्बी पिकाच्या कामांची रेलचेल सुरू असताना शेतकऱ्यांना नोंदणीसाठी केंद्रांवर हजर राहणे भाग पाडले जात आहे. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी यामुळे शेतकऱ्यांच्या मोलवान वेळेचा नाश होत आहे. शेतमजुरांची उपलब्धता कमी झाल्यामुळे शेतकरी स्वतः शेतात राबत असताना त्यांना नोंदणीसाठी ठराविक वेळी केंद्रावर हजर राहणे अशक्यप्राय होते. सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी विचारात घेऊन कालावधीत लवचिकता आणणे आवश्यक आहे.
ई-समृद्धी ॲपची मर्यादा आणि शेतकरी प्रतिक्रिया
गर्दी टाळण्यासाठी नाफेडने ई-समृद्धी मोबाइल ॲप विकसित केले असले तरी, ते सर्व शेतकऱ्यांसाठी पर्यायी उपाय ठरू शकत नाही. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी या ॲपद्वारेही दूर होत नाहीत. शेतकरी नेते तुकाराम पाटील यांच्या मते, दोनवेळा अंगठा लावण्याची अट शेतकऱ्यांना हमीभावापासून दूर ठेवण्याची सरकारी योजना आहे. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी केवळ तांत्रिक नसून नीतिगत स्तरावरही सोडवायला हव्या.
कागदपत्रे आणि बायोमेट्रिकची द्वैती अट
शेतकऱ्यांकडे आधारकार्ड, सातबारा, पासबुक, फार्मर आयडी सारख्या पुरेशा कागदपत्रे असूनही बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशनची अट घालणे अनावश्यक ठरते. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी मुख्यतः या द्वैती प्रक्रियेमुळे निर्माण झाल्या आहेत. अनेक वेळा ठसे पुसट असल्याने किंवा नोंद न झाल्याने शेतकऱ्यांना वारंवार प्रयत्न करावे लागतात. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी दूर करण्यासाठी बायोमेट्रिकशिवाय पर्यायी व्यवस्था उपलब्ध करून देणे आवश्यक आहे.
शेतकरी कल्याणासाठी सुचविलेले उपाय
नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी दूर करण्यासाठी सर्वप्रथम बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण पर्यायी करणे, केंद्रांची संख्या वाढवणे आणि तांत्रिक सुविधा सुधारणे गरजेचे आहे. हमीभावाने सोयाबीन खरेदीसाठी नाफेडच्या नोंदणी प्रक्रियेतील अडचणी विचारात घेऊन शासनाने शेतकऱ्यांच्या सोयीसाठी प्रक्रिया सुलभ करायला हव्या. केवळ अशा प्रकारे हमीभाव योजनेचा खरा उद्देश शेतकऱ्यांपर्यंत पोहोचू शकेल आणि शेतीक्षेत्रास हवासा असा चालना मिळू शकेल.