महाराष्ट्र शासनाच्या लेक लाडकी योजनेने पुणे जिल्ह्यात एक नवीन इतिहास रचला आहे. यावर्षी पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ पोचवण्यात आल्याने हा जिल्हा राज्यातील अग्रगण्य ठरला आहे. ही योजना केवळ आर्थिक सहाय्यापुरती मर्यादित नसून ती सामाजिक बदलाचे साधन बनत आहे. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळाल्याने सुमारे ५७ लाख २५ हजार रुपयांची रक्कम लाभार्थी कुटुंबांच्या खात्यात जमा झाली आहे. हा आकडा केवळ एक आकडेवारी नसून तो समाजाच्या मानसिकतेत होत असलेल्या बदलाचे प्रतीक आहे.
लेक लाडकी योजनेची संकल्पना आणि उद्दिष्टे
लेक लाडकी योजना ही महाराष्ट्र शासनाची एक महत्वाकांक्षी कन्याशिशु संवर्धन उपक्रम आहे. ही योजना विशेषतः दारिद्र्यरेषेखालील कुटुंबांसाठी रचली गेली आहे, जिथे कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न १ लाख रुपयांपेक्षा कमी असून ते पिवळे किंवा केशरी राशनकार्ड धारक आहेत. या योजनेचा मुख्य उद्देश मुलींच्या जन्माला सामाजिक स्वीकारार्हता निर्माण करणे, त्यांचे शिक्षण सुनिश्चित करणे आणि बालिका विकासाच्या सर्व अंगांना प्रोत्साहन देणे हा आहे. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळणे हे या उद्दिष्टांच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे.
योजनेची सामाजिक आणि आर्थिक आवश्यकता
देशाच्या अनेक भागात मुलींचा जन्म हा आजही आर्थिक बोजा मानला जातो. अशा परिस्थितीत लेक लाडकी योजनेने मुलीच्या जन्माला आनंदाची प्रतीक म्हणून पाहिले जाऊ लागले आहे. या योजनेचा मूळ हेतू शाळाबाह्य मुलींची संख्या शून्यावर आणणे, कुपोषण कमी करणे, मुलींच्या जन्मदरात वाढ करणे, शैक्षणिक सातत्यता राखणे, मुलींचा मृत्युदर कमी करणे आणि बालविवाहासारख्या सामाजिक वाईट सवयींवर मात करणे हा आहे. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळाल्यामुळे ही उद्दिष्टे साध्य करण्याच्या दिशेने ठोस प्रगती झाली आहे.
लेक लाडकी योजनेतील आर्थिक लाभाचे टप्पे
लेक लाडकी योजनेतील आर्थिक लाभ हा मुलीच्या वयोवर्ग आणि शैक्षणिक टप्प्यांनुसार विभागला गेला आहे. मुलीच्या जन्मानंतर लगेचच पाच हजार रुपयांचा पहिला हप्ता दिला जातो. जेव्हा मुलगी इयत्ता पहिलीत प्रवेश करते तेव्हा सहा हजार रुपयांचा दुसरा हप्ता, इयत्ता सहावीत प्रवेश करते तेव्हा सात हजार रुपयांचा तिसरा हप्ता आणि इयत्ता अकरावीत प्रवेश करते तेव्हा आठ हजार रुपयांचा चौथा हप्ता दिला जातो. शेवटचा आणि सर्वात मोठा हप्ता म्हणजे मुलीचे वय १८ वर्षे पूर्ण झाल्यावर ७५ हजार रुपयांची रक्कम, अशा प्रकारे एकूण एक लाख एक हजार रुपयांची आर्थिक मदत केली जाते. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ या सर्व टप्प्यांतून मिळेल.
पुणे जिल्ह्यातील योजनेची प्रगती आणि वित्तीय तपशील
पुणे जिल्ह्यात लेक लाडकी योजनेची अंमलबजावणी ही खूपच यशस्वी ठरली आहे. २०२३-२४ या आर्थिक वर्षात जिल्ह्यातील १,४०० बालिकांना ७० लाख रुपयांची मदत दिली गेली. पुढच्या वर्षी २०२४-२५ मध्ये ही संख्या लक्षणीयरीत्या वाढून ५,७२० बालिका झाल्या आणि त्यांना २ कोटी ८६ लाख रुपयांची रक्कम वाटप करण्यात आली. सध्याच्या वर्षी २०२५-२६ मध्ये पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ देऊन ५७ लाख २५ हजार रुपयांची आर्थिक सहाय्यरक्कम त्यांच्या बँक खात्यात जमा केली गेली आहे. ही वाढती आकडेवारी योजनेच्या लोकप्रियतेचा आणि त्याच्या यशस्वी अंमलबजावणीचा पुरावा आहे.
योजनेचा सामाजिक प्रभाव आणि भविष्यातील संधी
लेक लाडकी योजनेमुळे केवळ आर्थिक मदत मिळते असे नाही तर मुलींच्या जन्माला सन्मानाने आणि आनंदाने सामोरे जाण्याची एक सकारात्मक मानसिकता निर्माण होत आहे. कुटुंबांना मुलगी असणे हे आर्थिकदृष्ट्या फायद्याचे ठरू लागले आहे. यामुळे मुलींचे आरोग्य, पोषण आणि शिक्षण याकडे लक्ष देण्यास कुटुंबे प्रवृत्त झाली आहेत. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळाल्याने केवळ त्या कुटुंबांचाच फायदा झाला नाही तर संपूर्ण समाजात मुलींच्या महत्त्वाविषयी जागरुकता निर्माण झाली आहे. भविष्यात या योजनेत अधिक कुटुंबांना समाविष्ट करणे, लाभार्थ्यांच्या संख्येत वाढ करणे आणि योजनेचा प्रसार खेड्यापाड्यांपर्यंत पोहोचवणे हे आव्हान आहे.
निष्कर्ष: लेक लाडकी योजना ही सामाजिक गुणवत्तेचे प्रतीक
लेक लाडकी योजना ही केवळ सरकारी योजना न राहता ती सामाजिक चळवळ बनत चालली आहे. या योजनेने मुलींच्या जन्माला आणि वाढीला एक नवीन दृष्टिकोन दिला आहे. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळाल्याने जिल्ह्यातील हजारो कुटुंबांचे आर्थिक आणि सामाजिक सक्षमीकरण झाले आहे. या योजनेमुळे मुली आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनण्यासाठी आवश्यक ती सुरुवातीची भुमिका मिळवत आहेत. पुणे जिल्ह्यातील ११४५ मुलींना लेक लाडकी योजनेचा लाभ मिळणे हे एक सामाजिक बदलाचे प्रतीक आहे आणि महाराष्ट्रातील इतर जिल्ह्यांसाठीही तो एक आदर्श ठरू शकतो. ही योजना भविष्यातील पिढ्यांसाठी समतावादी आणि उज्ज्वल समाज निर्माण करण्याच्या दिशेने एक शक्तिशाली पाऊल आहे.