खरिपाच्या हंगामात सोयाबीनची उत्पादने बाजारात येत असताना अनेक शेतकऱ्यांना अवैध व्यापाऱ्यांकडून फसवणुकीचा सामना करावा लागतो. अशा प्रकारच्या फसवणुकीपासून सुरक्षित राहण्यासाठी शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती असणे हा एकमेव कायदेशीर पर्याय आहे. बाजार समितीकडून मान्यता असलेले परवानाधारक व्यापारी निवडणे आणि विक्रीनंतर मिळणारी गुलाबी पावती काळजीपूर्वक सांभाळणे ही या संदर्भातील सर्वात महत्वाची काळजी घ्यावी लागते. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास शेतकरी आपल्या उत्पन्नासाठी पूर्णपणे सुरक्षित बनू शकतात.
गुलाबी पावतीचा कायदेशीर आधार
गुलाबी पावती ही केवळ एक पावती नसून ती शेतकऱ्यांच्या हक्कांचा कायदेशीर आधार आहे. ही पावती मिळाल्यास शासकीय योजनांमधून मिळणारे लाभ सहजपणे मिळवता येतात. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळणे केवळ आर्थिकदृष्ट्या महत्वाचे नाही तर कायद्याच्या दृष्टीनेही आवश्यक आहे. कोरड्या पावती किंवा हस्तलिखित पावत्या यांना कायद्याचा पाठिंबा नसल्याने त्या वापरण्यास टाळावे. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास शेतकरी आपले हक्क कोणत्याही न्यायालयीन प्रक्रियेमध्ये सिद्ध करू शकतात.
२४ तासांत पैसे मिळण्याची हमी
बाजार समितीच्या नियमांनुसार शेतमाल विक्री झाल्यानंतर २४ तासांच्या आत शेतकऱ्यांना त्यांचे पैसे मिळाले पाहिजेत. हा नियम शेतकऱ्यांचे हित संबोधित करणारा असून त्याचे उल्लंघन झाल्यास त्वरित तक्राद दाखल करावी. फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास हा नियम अंमलात आणणे शक्य होते. जर व्यापाऱ्याने २४ तासांच्या आत पैसे दिले नाहीत तर शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावतीचा वापर करून समितीकडे तक्राद करणे गरजेचे आहे.
सात दिवसांनंतर तक्राद करण्याची प्रक्रिया
जर शेतमाल विक्री झाल्यानंतर सात दिवसांपेक्षा जास्त कालावधीपर्यंत पैसे मिळाले नाहीत तर शेतकऱ्यांनी बाजार समितीकडे तक्राद करावी. अशा वेळी शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती हा मुख्य पुरावा म्हणून काम करते. तक्राद करताना गुलाबी पावतीची सोपी प्रत सादर करणे आवश्यक असते. शेतमाल विक्रीनंतर गुलाबी पावती नसल्यास तक्राद प्रक्रिया अवघड बनू शकते. म्हणूनच विक्रीच्या वेळी ही पावती मागणे अनिवार्य आहे.
परवानाधारक व्यापाऱ्यांची निवड का महत्वाची?
धाराशिव कृषी उत्पन्न बाजार समितीने शेतकऱ्यांना केवळ परवानाधारक व्यापाऱ्यांकडेच शेतमाल विकण्याचा सल्ला दिला आहे. अवैध व्यापारी भावाचे आमिष दाखवून शेतकऱ्यांना फसवू शकतात. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळविण्यासाठी परवानाधारक व्यापाऱ्यांकडेच माल विकणे गरजेचे आहे. केवळ परवानाधारक व्यापाऱ्यांकडूनच शेतमाल विक्रीनंतर गुलाबी पावती मिळू शकते हे लक्षात ठेवावे.
चेक किंवा उशीरा पैसे देताना सावधगिरी
काही व्यापारी जास्त भावाचे आमिष दाखवून चेक देतात किंवा सहा महिन्यांनी पैसे देण्याचे आश्वासन देतात. अशा प्रकारच्या भूलथापांमध्ये अडकू नये. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास अशा प्रकारच्या फसवणुकीपासून सहज सुटका होऊ शकते. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास रोख पैशांची हमी मिळते आणि चेकच्या बाबतीत होणारे धोके टाळता येतात.
वजन काट्याचे प्रमाणीकरण
शेतमाल विक्रीच्या वेळी वजन काट्याचे प्रमाणीकरण तपासून घेणे महत्वाचे आहे. बिनप्रमाणित वजन काट्यामुळे शेतकऱ्यांना मोठ्या प्रमाणात नुकसान सहन करावे लागू शकते. शेतमाल विक्रीनंतर गुलाबी पावती मिळवताना वजन काट्याचे प्रमाणीकरण नक्कीच तपासावे. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाली तरीही वजन काट्यातील अनियमितता झाल्यास शेतकरी आर्थिकदृष्ट्या नुकसानग्रस्त होऊ शकतात.
तक्राद केल्यास कठोर कारवाईची हमी
बाजार समितीने स्पष्ट केले आहे की गुलाबी पावतीचा वापर करून तक्राद केल्यास संबंधित व्यापाऱ्यांविरुद्ध कठोर कारवाई केली जाईल. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती ही शेतकऱ्यांच्या हक्कासाठी लढा देण्याचे शस्त्र आहे. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास समितीकडे न्याय मिळवणे सोपे जाते. म्हणूनच प्रत्येक शेतकऱ्याने विक्री करताना ही पावती मागणे आणि ती काळजीपूर्वक जपणे गरजेचे आहे.
शासकीय योजनांसाठी गुलाबी पावतीचे महत्व
शेतकऱ्यांना सरकारकडून मिळणाऱ्या विविध योजनांचा लाभ घेण्यासाठी गुलाबी पावती आवश्यक असते. उत्पन्नाचा पुरावा म्हणून ही पावती कामी येते. शेतमाल विक्रीनंतर गुलाबी पावती नसल्यास शासकीय योजनांचा लाभ मिळवणे अशक्य होऊ शकते. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती मिळाल्यास शेतकरी सरकारच्या विविध अनुदान आणि सबसिडी योजनांचा पूर्ण लाभ घेऊ शकतात.
निष्कर्ष : जागरूकतेची गरज
शेतकऱ्यांनी आपले शेतमाल विक्री करताना पूर्ण जागरूकता बाळगणे आवश्यक आहे. परवानाधारक व्यापाऱ्यांकडून विक्री करणे, गुलाबी पावती मिळवणे आणि ती सांभाळणे यावर भर देणे गरजेचे आहे. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावती ही शेतकऱ्यांची सुरक्षा कवच आहे. शेतमाल विक्रीनंतर फसवणूक टाळण्यासाठी गुलाबी पावतीचा वापर करून शेतकरी आपले आर्थिक भविष्य उज्ज्वल करू शकतात. शेतकऱ्यांनी एकत्र येऊन हक्कांची मागणी करावी आणि गुलाबी पावतीचा वापर करून फसवणुक होण्यापासून बचाव करावा.