अमरावती जिल्ह्यातील खरपी गावचे संत्रा उत्पादक विजय बिजवे हे आज महाराष्ट्रातील शेती क्षेत्रातील एक प्रेरणादायी नाव बनले आहे. कारण त्यांनी आपल्या **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** झाल्याचे ठोसपणे सिद्ध केले आहे. दोन वर्षांपूर्वी, आर्थिक तोटा आणि निराशेमुळे ते आपली 8 एकरांची संत्रा बाग तोडण्याच्या मनःस्थितीत होते. पारंपारिक पद्धतीने दहा वर्षे शेती केल्यानंतरही खर्च आणि उत्पन्नाचे प्रमाण जमत नव्हते. पण त्यांच्या कृषी शाखेतील बी.एस्सी. पदवीधर मुलाच्या आग्रहामुळे त्यांनी शेवटचा प्रयत्न म्हणून कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआय) तंत्रज्ञानाला संधी दिली आणि हा निर्णय त्यांच्या जीवनातील एक महत्त्वाचा वळण ठरला. ही कथा केवळ एका शेतकऱ्याची नव्हे, तर संपूर्ण शेती क्षेत्राला नवीन दिशा देणारी आहे, ज्यामध्ये **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** होणे शक्य आहे हे सिद्ध झाले.
निराशेपासून नवनिर्मितीचा प्रवास: एआयचा आधार
परतवाडा तालुक्यातील खरपी या गावात विजय बिजवे यांच्या कठीण परिस्थितीची सुरुवात होते. पारंपारिक पद्धतींवर अवलंबून असताना त्यांना कायमच अपेक्षित उत्पादन मिळत नव्हते. खत, पाणी आणि औषधांचा खर्च वाढत होता, पण उत्पन्न त्याच्या मानाने मागे होते. सुमारे ५.५ लाख रुपये खर्च करूनही उत्पन्न फक्त ५-६ लाख रुपयांपर्यंतच मर्यादित होते. ही आर्थिक दडपण आणि भविष्याची चिंता त्यांना बाग तोडण्यापर्यंत नेऊन पोहोचली. मात्र, त्यांच्या मुलाने एआय तंत्रज्ञानाची शक्यता दाखवून दिली. हीच ती क्षणोक्षणी होती जेव्हा त्यांनी ठरवले की आपल्याला **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** व्हायचे आहे. त्यांच्या दृढनिश्चयाने आणि मुलाच्या तांत्रिक मार्गदर्शनाने त्यांनी आपल्या शेतीच्या जीवनात नवीन अध्याय सुरू केला.
एआय तंत्रज्ञानाची सुरुवातीची पावले: डेटाने घेतले निर्णय
विजय बिजवे यांनी एआयचा वापर सुरू करण्यासाठी पायाभूत तयारी केली. सर्वप्रथम, त्यांनी आपल्या शेताचे गुगल मॅपिंग करून घेतले. यानंतर, पुण्याच्या ‘मॅप माय क्रॉप’ या कंपनीच्या सहकार्याने त्यांनी आपल्या संत्रा बागेत विशेष सेन्सर स्थापित केले. हे सेन्सर खऱ्या अर्थाने बागेचे “कान” आणि “डोळे” बनले. ते वेगवेगळ्या खोलीवर मातीतील ओलावा, पाण्याची उपलब्धता, हवामानातील तापमान आणि मातीतील आवश्यक पोषक तत्त्वांची (नायट्रोजन, पोटॅशियम, फॉस्फरस इ.) सतत माहिती गोळा करत आणि मोबाइल अॅपद्वारे विजय बिजवे यांना पुरवत. ही वास्तविक-वेळची माहिती मिळाल्याने त्यांना झाडांच्या गरजेनुसार अचूकपणे पाणी देणे आणि फक्त आवश्यक तेवढेच औषधीकरण करणे शक्य झाले. या डेटा-आधारित निर्णयांमुळेच त्यांना **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** होण्याची संधी मिळाली.
चमत्कारिक परिणाम: उत्पन्नात भरघोस वाढ
एआय तंत्रज्ञानाचा अंमलबजावणी केल्यानंतर विजय बिजवे यांच्या संत्रा बागेत झालेले बदल हे कोणत्याही शेतकऱ्यासाठी आश्चर्यकारक आहेत. सेन्सरद्वारे मिळालेल्या अचूक माहितीनुसार पाणी आणि खते वापरल्यामुळे अनावश्यक खर्च मोठ्या प्रमाणात कमी झाला. सध्या त्यांचा वार्षिक खर्च अंदाजे ४ लाख रुपयांपर्यंत खाली आला आहे, जो पूर्वी सुमारे ५.५ लाख रुपये होता. अधिक महत्त्वाचे म्हणजे, उत्पादनात प्रचंड वाढ झाली आहे. प्रत्येक संत्र्याच्या झाडावर सध्या सरासरी ८०० ते १२०० संत्री लागलेली आहेत, जी पूर्वीपेक्षा लक्षणीय वाढ दर्शवते. या सर्व गोष्टींचा आर्थिक फायदा असा झाला आहे की, जेथे पूर्वी फक्त ५-६ लाख रुपयांचे उत्पन्न होत असे, तेथे आता २५ ते ३० लाख रुपयांचे उत्पन्न होण्याची शक्यता आहे. हा प्रचंड उलथापालथ केवळ त्यांच्या **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** झाल्याचे स्पष्ट प्रमाण आहे.
जैविक पद्धतींची सांगड आणि पर्यावरणास अनुकूल शेती
एआयच्या अचूक डेटावर आधारित व्यवस्थापनामुळे विजय बिजवे यांना केवळ खर्च कमी करणेच शक्य झाले नाही, तर त्यांनी शेतीची पद्धतच बदलली. त्यांनी रासायनिक फवारणीपासून दूर राहून जैविक पद्धतींकडे वळले. त्यांनी गूळ, साखर आणि दुधाचे मिश्रण वापरून विशेष फवारणी केली. या जैविक पद्धतीमुळे बागेचे पर्यावरण अनुकूल झाले. मधमाश्यांचा वावर लक्षणीय वाढला, ज्यामुळे परागसिंचन अधिक प्रभावी आणि संपूर्ण झाले. याचा थेट परिणाम म्हणून फळांची संख्या आणि आकारमान वाढल्याशिवाय, फळांची गुणवत्ता, रंग आणि रुचीही उत्तम झाली. अमरावती जिल्ह्याचे कृषी अधीक्षक राहुल सातपुते यांच्या मते, एआय तंत्रज्ञानामुळे सिंचन, खतव्यवस्थापन आणि सर्वेक्षणातील अचूकता शक्य होते, ज्यामुळे उत्पादनक्षमता वाढणे अपरिहार्य आहे. हे दर्शवते की जैविक पद्धतींसोबत **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** शेती ही टिकाऊ आणि फायदेशीर मार्ग आहे.
प्रशिक्षणाची गरज आणि सोपी अंमलबजावणी
एआय तंत्रज्ञान हे क्लिष्ट आणि फक्त उच्चशिक्षितांसाठी आहे अशी समजूत असू शकते, पण विजय बिजवे यांचा अनुभव याच्या अगदी उलट आहे. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, हे तंत्रज्ञान वापरणे कोणत्याही शेतकऱ्यासाठी सोपे आहे. थोडेसे प्रशिक्षण घेतल्यास अल्पशिक्षित शेतकरीही याचा प्रभावी वापर करू शकतो. सेन्सर लावणे, मोबाइल अॅप वापरणे आणि मिळालेल्या डेटाचा अर्थ लावून त्यानुसार कृती करणे ही कौशल्ये सहज शिकता येतात. ‘मॅप माय क्रॉप’ सारख्या कंपन्या तांत्रिक मदत पुरवतात. मुख्य गोष्ट म्हणजे नवीन पद्धतींना खुलेपणाने स्वीकारण्याची मानसिकता आणि सुरुवातीच्या गुंतवणुकीची तयारी. विजय बिजवे यांचे यश हे इतर सर्व संत्रा शेतकऱ्यांसाठी एक आदर्श ठरावा, की प्रत्येकाला **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** होणे शक्य आहे, जर योग्य मार्गदर्शन आणि सहाय्य मिळाले.
भविष्यातील आव्हाने आणि शक्यता: मार्केटिंगवर लक्ष केंद्रित
विजय बिजवे यांनी एआयच्या मदतीने उत्पादनात भरघोस वाढ केली आहे, पण आता त्यांना आणि इतर संत्रा उत्पादकांना एक नवीन आव्हानाला सामोरे जावे लागत आहे ते म्हणजे बाजारपेठेचे. मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन झाल्यानंतर त्याची योग्य किंमत मिळवणे, विपणनाची सोय करणे आणि भंडारणाची व्यवस्था करणे हे गंभीर प्रश्न आहेत. जिल्हा कृषी अधीक्षकांनीही या बाबतीत गंभीरता दर्शवली आहे. अमरावती जिल्ह्यात संत्र्यांच्या प्रक्रियेसाठी (प्रोसेसिंग) मोठे प्रकल्प उभारणे, थेट राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठांशी संपर्क प्रस्थापित करणे आणि सहकारी विपणन व्यवस्था विकसित करणे या गोष्टी आता अत्यावश्यक ठरल्या आहेत. जेव्हा उत्पादन आणि विपणन या दोन्ही बाजूंवर एकाच ताकदीने लक्ष दिले जाईल, तेव्हाच शेतकऱ्यांचे खरे आर्थिक सक्षमीकरण होईल. विजय बिजवे यांच्या प्रयत्नांनी दाखवून दिले आहे की तंत्रज्ञान हे एक शक्तिशाली साधन आहे. त्यांनी केवळ आपल्याच नशिबात बदल केला नाही तर हा मार्ग दाखवून दिला की खरोखरच **संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी** होणे आणि शेतीला नफ्याचे व्यवसायात रूपांतर करणे शक्य आहे. त्यांची ही कथा संपूर्ण देशातील लाखो शेतकऱ्यांसाठी आशेचा किरण ठरू शकते. संत्रा बागेत एआय वापरून यशस्वी झालेल्या या शेतकऱ्याबाबत तुमच्या प्रतिक्रिया नोंदवा.