या वर्षीच्या खरीप हंगामासाठी शेतकऱ्यांची पिके नैसर्गिक संकटांपासून सुरक्षित करण्यासाठी **प्रधानमंत्री पीक विमा योजना (PMFBY)** चे अर्ज स्वीकारणे सुरू झाले आहे. तथापि, यंदा एक महत्त्वाचा बदल झाला आहे. राज्य सरकारने ‘एक रुपयात पीक विमा’ या सबसिडी योजनेची थांबवणूक केल्यामुळे, शेतकऱ्यांना आता विम्यासाठी पूर्ण प्रीमियम (हप्ता) भरावा लागणार आहे. **या बदलाचा अर्थ असा की शेतकऱ्यांनी खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज सबमिट करताना विमा हप्त्याची रक्कम देखील भरायची तयारी ठेवावी.** हा आर्थिक बोजा वाढवत असला तरी, पीक नुकसानीपासून होणारे आर्थिक धोरणे टाळण्यासाठी ही योजना अत्यंत महत्त्वाची राहील.
फार्मर आयडी: विमा लाभाची गुरुकिल्ली
**खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज** भरण्यासाठी फार्मर आयडी (किंवा ऍग्रीस्टॅक आयडी) ही सर्वात महत्त्वाची आवश्यकता आहे. हे नियम कडकपणे लागू आहेत. ज्या शेतकऱ्यांकडे वैध फार्मर आयडी नसेल, त्यांना पीक विमा योजनेचा लाभ घेता येणार नाही. **म्हणूनच खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज पूर्ण करण्यापूर्वी**, फार्मर आयडी नसलेल्या प्रत्येक शेतकऱ्याने तातडीने अॅग्रीस्टॅक डिजिटल पोर्टलवर (https://agristack.gov.in/) जाऊन नोंदणी करून आपली फार्मर आयडी काढून घ्यावी. ही प्रक्रिया विनामूल्य आहे आणि भूमीच्या मालकीचे दस्तऐवज (७/१२ उतारा, ८-अ), ओळखपत्रे व मोबाइल नंबर इत्यादी दस्तऐवजांची आवश्यकता असते. फार्मर आयडी नसणे म्हणजे विमा संरक्षणापासून वंचित राहणे आहे.
विमा संरक्षणाचा विस्तार: काय समाविष्ट आहे?
पीक विमा योजनेचा मुख्य उद्देश पेरणीपासून काढणीपर्यंतच्या कालावधीत पिकांवर येणाऱ्या विविध नैसर्गिक आपत्तींपासून शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा पुरवणे हा आहे. **खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज** करताना हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की या संरक्षणात खालील जोखीमींचा सामावेश होतो:
* **पर्जन्यमानातील खंड:** अपुरा पाऊस, कोरडे, पावसाचे अनियमित वितरण.
* **नैसर्गिक आपत्ती:** पूर, वादळ, वीज पडणे, तुसवा, गारठा इत्यादी.
* **जैविक जोखीम:** कीटकांचा प्रादुर्भाव, रोगांचा संसर्ग, निरनिराळ्या कीड-रोगांचा हल्ला.
* **आग:** नैसर्गिक कारणांमुळे लागलेली आग.
* **उत्पादन कमतरता:** सामान्य कालावधीतील सरासरी उत्पादनापेक्षा लक्षणीय घट झाल्यास (काही विशिष्ट परिस्थितीत). **म्हणूनच खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज सबमिट करणे हे पूर्ण संरक्षणाची पहिली पायरी आहे.**
योजनेतर्गत समाविष्ट खरीप पिके
प्रधानमंत्री पीक विमा योजनेमध्ये मराठवाडा, विदर्भ, खान्देश, पश्चिम महाराष्ट्रासह राज्यातील विविध भागात लागवड होणारी अनेक प्रमुख व उपजीविकेची पिके समाविष्ट आहेत. या वर्षी खालील पिकांना विमा संरक्षण देण्यात येणार आहे:
* **धान्य पिके:** भात, नाचणी, ज्वारी, बाजरी, मका
* **डाळी व शेंगा:** उडीद, तूर, मूग, कारळे, सोयाबीन, भुईमूग
* **नगदी पिके:** कापूस
* **भाजीपाला:** कांदा
* **तिलहन:** तीळ
**खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज करण्यापूर्वी** हे नक्की करून घ्या की तुमचे लागवडीचे पीक या अधिकृत यादीत समाविष्ट आहे का. प्रत्येक पिकासाठी विमा संरक्षण वेगळे असू शकते.
विमा संरक्षित रक्कम आणि विमा हप्ता (प्रीमियम)
**खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज** भरताना समजून घेणे आवश्यक असलेला सर्वात महत्त्वाचा भाग म्हणजे विमा संरक्षित रक्कम (सुम अस्योर्ड) आणि विमा हप्ता (प्रीमियम). या दोन्ही घटकांमध्ये **जिल्हा आणि पीक** यानुसार मोठा फरक असतो:
* **विमा संरक्षित रक्कम:** ही तुमच्या पिकाच्या प्रति हेक्टर सरासरी उत्पादनाच्या आधारे निश्चित केलेली कमाल भरपाईची रक्कम असते. उदाहरणार्थ, एका जिल्ह्यातील भाताची सरासरी उत्पादनक्षमता आणि बाजारभाव यावरून ही रक्कम ठरवली जाते. ही रक्कम दुसऱ्या जिल्ह्यात किंवा दुसऱ्या पिकासाठी वेगळी असेल.
* **विमा हप्ता (प्रीमियम):** हा शेतकऱ्यांनी विमा कव्हरेज मिळवण्यासाठी भरावा लागणारा खर्च आहे. सरकारची सबसिडी संपुष्टात आल्याने यंदा शेतकऱ्यांना हा हप्ता पूर्ण भरावा लागेल. हप्त्याचा दरही जिल्हा आणि पिकानुसार बदलतो. सरकारने निर्धारित केलेल्या दराप्रमाणे (उदा., खाद्यपिकांसाठी २%, वार्षिक पिकांसाठी ५%, वाणिज्यिक/बागायती पिकांसाठी ८%) शेतकऱ्यांना प्रीमियम भरावा लागतो. **खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज सबमिट करण्यापूर्वी** तुमच्या जिल्ह्यातील तुमच्या निवडलेल्या पिकासाठी किती विमा संरक्षित रक्कम आणि किती प्रीमियम असेल हे अधिकृत वेबसाइटवर किंवा स्थानिक कृषी अधिकाऱ्याकडे तपासून घ्यावे.**
ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया: चरण-दर-चरण मार्गदर्शन
**खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज** करणे अगदी सोपे आहे. तुम्ही तुमच्या मोबाइल फोन किंवा संगणकावरूनही हा अर्ज भरू शकता. यासाठी खालील चरणांचे अनुसरण करा:
1. **वेबसाइट लॉन्च करा:** ब्राउझर उघडा आणि अधिकृत वेबसाइट **https://pmfby.gov.in** टाइप करा किंवा सर्च करा.
2. **’Farmer Application’ निवडा:** होमपेजवर ‘Farmer Corner’ किंवा थेट ‘Farmer Application’ असा पर्याय दिसेल, त्यावर क्लिक करा.
3. **’Guest Farmer’ वर क्लिक करा:** जर तुमची आधीपासून वेबसाइटवर नोंदणी झालेली नसेल, तर ‘Guest Farmer’ या पर्यायावर क्लिक करा. (नोंदणी झालेले शेतकरी लॉगिन करू शकतात).
4. **मोबाइल नंबर व्हेरिफिकेशन:** तुमचा मोबाइल नंबर टाका आणि ‘Verify’ बटण दाबा.
5. **Captcha आणि OTP:** स्क्रीनवर दिसणारा कॅप्चा कोड टाका आणि ‘Get OTP’ वर क्लिक करा. तुमच्या मोबाईलवर येणाऱ्या OTP चा वापर करून मोबाईल नंबर व्हेरिफाई करा.
6. **नवीन नोंदणी (आवश्यक असल्यास):** गेस्ट फार्मर म्हणून लॉगिन झाल्यावर, तुम्हाला तुमची मूलभूत माहिती (नाव, पत्ता, जिल्हा, तालुका, गाव) भरावी लागेल. ही नवीन नोंदणी प्रक्रिया आहे.
7. **दस्तऐवज अपलोड करणे (अतिशय महत्त्वाचे):**
* **बँक पासबुकची स्कॅन केलेली प्रत:** पहिले पान (ज्यावर खाते क्रमांक, IFSC कोड, खातेदाराचे नाव स्पष्ट दिसते) अपलोड करा.
* **महत्त्वाचे:** डिजिटल स्वाक्षरी केलेला **८-अ उतारा** आणि **७/१२ उतारा (सातबारा उतारा)** हे दोन्ही दस्तऐवज **एकाच PDF फाईलमध्ये** एकत्र करून अपलोड करावेत लागतील. हे पायरी अनेकांना गोंधळात टाकते, म्हणून याकडे विशेष लक्ष द्या.
8. **पिकाची माहिती भरा:** जमिनीचे तपशील (हिस्सा क्रमांक), लागवड केलेले पीक, जात, लागवडीचे क्षेत्र, लागवडीचा अंदाजे दिनांक इत्यादी अचूकपणे भरा.
9. **प्रीमियमचे पुनरावलोकन आणि पेमेंट:** भरलेल्या माहितीच्या आधारे, सिस्टीम तुमचा विमा हप्ता (प्रीमियम) दाखवेल. त्याचे पुनरावलोकन करा आणि नेट बँकिंग, डेबिट/क्रेडिट कार्ड, UPI इत्यादी ऑनलाइन पद्धतीने प्रीमियम भरा. **खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज केवळ पेमेंट पूर्ण झाल्यानंतरच अंतिम मानला जातो.**
10. **अर्जाची पुष्टी:** पेमेंट यशस्वी झाल्यानंतर, तुम्हाला एक अर्ज आयडी (रिफरन्स नंबर) मिळेल आणि तुमच्या नोंदणी केलेल्या मोबाइल नंबरवर एक पुष्टीकरण संदेश येईल. हा अर्ज आयडी भविष्यातील संदर्भासाठी जपून ठेवा.
अंतिम तारीख आणि महत्त्वाचे सूचना
**२०२५ च्या खरीप हंगामासाठी पीक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज भरण्याची शेवटची तारीख ३१ जुलै २०२५ आहे.** ही तारीख ओलांडल्यानंतर कोणताही नवीन अर्ज स्वीकारला जाणार नाही. **म्हणूनच खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज करण्यासाठी शक्य तितक्या लवकर कृती करणे गरजेचे आहे.**
* सर्व माहिती अत्यंत अचूक आणि वास्तविक भरा. चुकीची माहिती भरणे किंवा दस्तऐवजात फेरफार करणे यामुळे अर्ज नाकारला जाऊ शकतो किंवा भविष्यातील दाव्यावर परिणाम होऊ शकतो.
* अर्ज भरताना वापरलेला मोबाइल नंबर सक्रिय ठेवा. भविष्यातील सर्व संप्रेषण या नंबरद्वारे होईल.
* भरपाई दाव्यासाठी पिकाच्या नुकसानीची माहिती कृषी विभागाच्या अधिकाऱ्यांना तातडीने कळवणे गरजेचे आहे. फक्त अर्ज केल्याने दावा आपोआप मंजूर होत नाही.
* अर्ज प्रक्रियेदरम्यान किंवा त्यानंतर कोणत्याही अडचणी आल्यास, तुमच्या तालुक्यातील कृषी सहाय्यक अधिकारी (AAO) किंवा जिल्हा कृषि अधिकारी यांच्याशी संपर्क साधा.
**शेवटचे शब्द:**
प्रधानमंत्री पीक विमा योजना ही शेतकऱ्यांच्या अनिश्चिततेविरुद्ध एक महत्त्वाची कवच आहे. यंदाचे सबसिडीचे नुकसान निश्चितच आर्थिक भार वाढवणारे आहे, पण पीक नुकसानीमुळे होणाऱ्या पूर्ण आर्थिक कोसळणीपेक्षा हा भार निश्चितच कमी गंभीर आहे. फार्मर आयडीची तातडीने व्यवस्था करणे, अंतिम तारखेची काळजी घेणे, आवश्यक दस्तऐवज तयार ठेवणे आणि **खरीप पिक विमा योजनेचा ऑनलाईन अर्ज** अचूकपणे भरणे यामुळे तुमचे खरीप पीक व तुमचे आर्थिक भविष्य सुरक्षित राहू शकेल. लवकरात लवकर कृती करा आणि शेतीच्या धोक्याला विम्याचा आधार द्या.