अकोला जिल्ह्यात शेतकऱ्यांसाठी चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान देण्यात येत आहे, ज्यामुळे Chia seeds cultivation हे पीक लागवडीकडे शेतकऱ्यांचे लक्ष वेधले जात आहे. कृषी समृद्धी योजनेअंतर्गत जिल्ह्यातील प्रत्येक तालुक्यातील ५३५ शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ देण्याचे नियोजन करण्यात आले आहे. हा प्रकल्प शेतकऱ्यांना पर्यायी पिकाकडे वाटाघाटी करण्यास प्रोत्साहन देणारा ठरत आहे. या योजनेमुळे चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान उपलब्ध होईल, ज्याचा शेतकरी मोठ्या प्रमाणावर फायदा घेऊ शकतील.
योजनेचा व्यापक लाभ
अकोला जिल्ह्यात एकूण ३,७४५ शेतकऱ्यांना कृषी समृद्धी योजनेचा फायदा मिळणार आहे, ज्यामुळे चिया लागवडीचे क्षेत्र विस्तारण्यास मदत होईल. या योजनेअंतर्गत चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान देऊन शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य प्रदान केले जाईल. शेतकऱ्यांना जास्तीत जास्त २ हेक्टरपर्यंत लाभ घेता येईल, ज्यामुळे लहान आणि मोठ्या शेतकऱ्यांना समान संधी उपलब्ध होतील. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान योजनेचा मुख्य आकर्षण असल्याने शेतकरी याकडे आकर्षित होत आहेत.
अनुदानाचे स्वरूप आणि अटी
चिया पीक प्रात्याक्षिकासाठी प्रकल्प खर्चाच्या ६०% मर्यादेत प्रोत्साहनपर अनुदान देण्यात येणार आहे, जे चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान इतके असेल. हे अनुदान शेतकऱ्यांना लागवडीचा खर्च भागविण्यास मदत करेल. अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी सहाय्यक कृषी अधिकाऱ्यांमार्फत लागवड केल्याचे प्रमाणपत्र तसेच लागवडीचा जिओ टॅग फोटो सादर करणे बंधनकारक असेल. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी या अटी पाळणे आवश्यक आहे.
अर्ज करण्याची प्रक्रिया
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांनी विहित अर्ज केलेला असावा, ज्यासाठी शेतकरी ओळखपत्र, सातबारा किंवा ८ अ दस्तऐवज, तसेच तालुका कृषी अधिकाऱ्यांचे पूर्वसंमती पत्र आवश्यक आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी १५ डिसेंबरपर्यंत तालुका कृषी अधिकाऱ्यांकडे अर्ज सादर करावे. जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी शंकर किरवे यांनी जिल्ह्यातील जास्तीत जास्त शेतकऱ्यांना या योजनेचा फायदा घेण्याचे आवाहन केले आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी ही अंतिम मुदत ध्यानात घेतली पाहिजे.
राज्यात चिया पिकाची वाढती लागवड
महाराष्ट्र राज्यात पारंपरिक पिकांबरोबरच आर्थिकदृष्ट्या फायद्याची आणि पौष्टिकदृष्ट्या समृद्ध अशी पिके घेण्याकडे शेतकऱ्यांचे लक्ष वाढत आहे. यातील एक महत्त्वाचे पीक म्हणजे चिया. चिया बियांमध्ये ओमेगा-३ फॅटी ॲसिड, प्रथिने आणि फायबर यासारख्या पोषक तत्वांचे प्रमाण जास्त असल्याने जागतिक बाजारपेठेत याची मागणी वाढत आहे. हवामान बदलाच्या स्थितीतही चिया पिकाची लागवड सहजपणे करता येते आणि कमी पाण्यातही हे पीक घेता येते. हे लक्षात घेऊन राज्य शासनाच्या कृषी समृद्धी योजनेअंतर्गत चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान देण्यात आले आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये या पिकाबद्दलची आकर्षणे वाढली आहे. अकोला, अहमदनगर, नाशिक सारख्या जिल्ह्यांमध्ये चिया लागवडीचे प्रमाण लक्षणीय वाढले आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान हे या बदलाचे एक प्रमुख कारण ठरले आहे. शासनाच्या या प्रोत्साहनामुळे शेतकरी आता जास्त प्रमाणात चिया पिक घेऊ लागले आहेत, ज्यामुळे शेतीतील एकविधता कमी होण्यास मदत होत आहे आणि शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात भर पडत आहे.
चिया लागवडीसाठी ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया
चिया लागवडीचा लाभ घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना योग्य अर्ज प्रक्रिया पार पाडणे आवश्यक आहे. अर्ज करण्यासाठी दोन मार्ग उपलब्ध आहेत. शेतकरी थेट आपल्या तालुक्यातील कृषी अधिकारी कार्यालयात संपर्क करू शकतात किंवा सोयीसाठी महाराष्ट्र शासनाच्या महाडीबीटी (Mahadbt) पोर्टलवर ऑनलाइन अर्ज सादर करू शकतात. ऑनलाइन अर्ज करताना https://www.mahadbt.maharashtra.gov.in या वेबसाइटला भेट द्यावी. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे अपेक्षित असतील: जमिनीचा ७/१२ उतारा, आधारकार्ड, बँक पासबुकची झेरॉक्स, लागवड केलेल्या क्षेत्राचे जिओ-टॅग केलेले फोटो आणि सहाय्यक कृषी अधिकाऱ्यांकडून मिळालेले लागवड प्रमाणपत्र. याखेरीज संपर्कासाठी मोबाइल नंबर देणे अनिवार्य आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी ही कागदपत्रे तपासून घ्यावीत.
पात्रता निकष आणि अनुदान प्रक्रिया
या योजनेअंतर्गत लाभ घेण्यासाठी शेतकरी महाराष्ट्र राज्यातील कायम रहिवासी असावा आणि त्याने चिया बियांची लागवड स्वतःच्या जमिनीत केलेली असावी. लागवड प्रात्यक्षिक पद्धतीने झालेली असणे आवश्यक आहे, म्हणजेच कृषी विभागाने दिलेल्या मार्गदर्शनानुसार लागवड झालेली असावी. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान हे प्रकल्पाच्या एकूण खर्चाच्या ६० टक्के पर्यंत मंजूर केले जाते. शेतकऱ्याला प्रति एकर जास्तीत जास्त ६,००० रुपये इतके प्रोत्साहनपर अनुदान मिळू शकते. अर्ज मंजूर झाल्यानंतर कृषी विभागाचे अधिकारी शेतात जाऊन लागवडीची तपासणी करतील. शेतकऱ्याने सादर केलेले जिओ-टॅग फोटो आणि सहाय्यक कृषी अधिकाऱ्यांचे प्रमाणपत्र योग्य असल्यास अनुदान मंजूर होते. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदानाची रक्कम शेतकऱ्याच्या बँक खात्यात थेट हस्तांतरित केली जाते, ज्यामुळे पारदर्शकता राखली जाते.
योजनेची उद्दिष्टे
या योजनेची मुख्य उद्दिष्टे चिया पिकाचे क्षेत्र वाढवणे आणि उत्पादन क्षमता सुधारणे, तंत्रज्ञान-संवर्धीत शेती पद्धती वापरून उत्पादनाची गुणवत्ता टिकवणे, तसेच शेतकरी गट आणि शेतकरी उत्पादक कंपनीद्वारे सामुहिक कार्य व बाजार व्यवस्थेत सुधारणा करणे आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान देऊन शेतकऱ्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करणे या उद्दिष्टांपैकी एक आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळेल, ज्यामुळे त्यांना उत्पादन खर्चात मदत होईल आणि पिकाची गुणवत्ता सुधारेल.
शेतकऱ्यांसाठी संधी आणि आव्हाने
चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळाल्यास शेतकऱ्यांना या पिकाची लागवड करणे आर्थिकदृष्ट्या फायद्याचे ठरेल. चिया हे एक पौष्टिक पीक असल्याने त्याची बाजारात मागणी आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना चांगले दर मिळण्याची शक्यता आहे. तथापि, शेतकऱ्यांना लागवडीचे योग्य तंत्रज्ञान वापरणे आवश्यक आहे, जेणेकरून उत्पादनाची गुणवत्ता टिकवता येईल. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी योजनेच्या अटी पाळल्या पाहिजेत, ज्यामुळे त्यांना या संधीचा पूर्ण फायदा मिळू शकेल.
राज्यात चिया पिकाची वाढती लागवड : शेतीतील नवीन ताकद
राज्यात पारंपरिक पिकांबरोबरच पर्यायी पिकांकडे शेतकऱ्यांचे लक्ष वेगाने वेधले जात आहे. यातील एक महत्त्वाचे पीक म्हणजे चिया. अकोला जिल्ह्यात सुरू झालेल्या चिया लागवडीसाठी अनुदान योजनेने या पिकाला चालना दिली आहे. ही चालना आता इतर जिल्ह्यांपर्यंत पोहोचत आहे. चिया हे एक सुपीक पीक असून त्यास कमी पाणी आणि कमी खतांची आवश्यकता असल्याने शेतकरी याकडे आकर्षित होत आहेत.
चिया बियांमध्ये ओमेगा-३ फॅटी ऍसिड, प्रथिने आणि फायबर प्रचंड प्रमाणात असते. आरोग्य दृष्ट्या अत्यंत उपयुक्त असलेल्या या पिकाला आंतरराष्ट्रीय बाजारात मोठी मागणी आहे. राज्य सरकारने या पिकाला चालना देण्यासाठी विविध योजना राबवल्या आहेत. चिया लागवडीसाठी अनुदानासारखी प्रोत्साहने यामागे आहेत. परिणामी, नागपूर, अमरावती, यवतमाळ सह विविध जिल्ह्यांतून शेतकरी आता चिया लागवडीकडे वाटाघाटी करताना दिसतात.
शेतकरी सांगतात, “चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळाले तर खर्चाची भीती नाही. हे पीक थोड्याच काळात तयार होते आणि बाजारभाव चांगला मिळतो.” कृषी विशेषज्ञ डॉ. प्रवीण पवार म्हणतात, “राज्यातील जमिनीची सुपीकता चिया पिकास अनुकूल आहे. या पिकामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढू शकते.”
चिया लागवडीसाठी अनुदान देणाऱ्या योजना राज्यात यशस्वी ठरल्या तर पुढील काही वर्षांत महाराष्ट्र चिया उत्पादनात अग्रस्थानी येऊ शकतो. सध्या अकोला जिल्ह्यात या पिकाचे जे प्रात्याक्षिक प्रकल्प यशस्वी झाले आहेत, त्यामुळे इतर भागातील शेतकऱ्यांमध्ये देखील या पिकाबद्दल जागरुकता निर्माण झाली आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदानासारखी प्रोत्साहने शेतकऱ्यांसाठी खरीच फायद्याची ठरत आहेत.
अशाप्रकारे, चिया लागवड ही राज्यातील शेतीक्षेत्रातील एक आशादायी बदलाची नांदी ठरत आहे. हे पीक शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य प्रदान करण्यासाठी महत्त्वाचे ठरते आहे. चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान योजनेमुळे शेतकऱ्यांना हे पीक पहायला मिळते आणि राज्यातील कृषी अर्थव्यवस्था सुधारण्यास मदत होते.
निष्कर्ष
अकोला जिल्ह्यात चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान देण्यात येत आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य मिळेल आणि त्यांचे उत्पन्न वाढेल. या योजनेमुळे जिल्ह्यात चिया पिकाचे क्षेत्र वाढेल आणि शेतकऱ्यांना पर्यायी पिकाकडे वाटचाल करण्यास प्रोत्साहन मिळेल. शेतकऱ्यांनी १५ डिसेंबरपर्यंत अर्ज करून चिया लागवडीसाठी एकरी ६ हजार रुपये अनुदान मिळविण्याची संधी घेतली पाहिजे. अशाप्रकारे, ही योजना शेतकऱ्यांसाठी एक सुवर्णसंधी ठरू शकते, ज्यामुळे त्यांच्या आर्थिक स्थितीत सुधारणा होईल आणि कृषीक्षेत्राला चालना मिळेल.