इंदापूर तालुक्यातील पळसदेव (काळेवाडी) येथील एका सामान्य शेतकऱ्याने शेतीच्या पारंपारिक पद्धतींना फाटा देत कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेऊन सर्वांना आश्चर्यचकित केले आहे. रामदास दगडू चव्हाण असे या प्रगतिशील शेतकऱ्याचे नाव असून, त्यांनी केवळ दोन एकर जमिनीवर कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन करून अवघ्या ६५ दिवसांत साडेपाच लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळवले. यातून त्यांना साडेतीन लाख रुपयांचा निव्वळ नफा मिळाला असून, त्यांच्या या यशामुळे ते तालुक्यात चर्चेचा विषय ठरले आहेत. ही कथा प्रत्येक शेतकऱ्यासाठी प्रेरणादायी आहे, कारण यातून हे सिद्ध होते की योग्य नियोजन, मेहनत आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यास शेतीतूनही भरघोस उत्पन्न मिळवता येते.
शेतीतील बदलाची सुरुवात
रामदास चव्हाण हे मूळचे काळेवाडी गावातील रहिवासी. त्यांच्याकडे दोन एकर शेती आहे, जी त्यांनी काही वर्षांपूर्वीपर्यंत पारंपारिक पिकांसाठी वापरली होती. ऊस, बाजरी आणि काही वेळा सोयाबीन अशी पिके ते घेत असत. पण बदलत्या काळानुसार आणि ऊसाच्या शेतीतून मिळणाऱ्या कमी नफ्यामुळे त्यांनी काहीतरी नवीन करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांच्या मनात प्रश्न होता, “ऊसाच्या मागे धावण्यापेक्षा असा कोणता पर्याय आहे, जो कमी वेळात जास्त नफा देईल?” याच विचारातून त्यांनी कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेण्याचा संकल्प केला.
त्यांनी कालिंगड लागवडीचा विचार का केला? याचे कारण होते त्यांच्या गावातील हवामान आणि जमिनीची सुपीकता. काळेवाडी परिसरात पाण्याची उपलब्धता मर्यादित असली तरी ठिबक सिंचनाच्या माध्यमातून पाण्याचा कार्यक्षम वापर करता येतो. रामदास यांनी याचा अभ्यास केला आणि कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेण्यासाठी सिम्बा जातीची निवड केली. ही जात कमी वेळात चांगले उत्पन्न देणारी आणि बाजारात मागणी असणारी आहे. त्यांनी या पिकासाठी दोन एकर जमीन तयार केली आणि लागवडीची तयारी सुरू केली.
कालिंगड लागवडीची सुरुवात
रामदास यांनी कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेण्यासाठी पहिली पायरी म्हणून रोपांची निवड केली. त्यांनी सिम्बा जातीच्या सुमारे १६,००० रोपांची लागवड केली. या रोपांसाठी त्यांना सुरुवातीला २५,००० रुपये खर्च आला. रोपांची लागवड करताना त्यांनी प्रत्येक रोपाला योग्य अंतर ठेवले, जेणेकरून कालिंगडांना वाढण्यासाठी पुरेशी जागा मिळेल. त्यांनी ठिबक सिंचन पद्धतीचा वापर केला, ज्यामुळे पाण्याचा अपव्यय टळला आणि प्रत्येक रोपाला आवश्यक तेवढेच पाणी मिळाले. ठिबक सिंचनासाठी त्यांनी ३५,००० ते ४०,००० रुपये गुंतवले.
रामदास म्हणाले, “कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घ्यायचे असेल तर सुरुवातीपासूनच नियोजन महत्त्वाचे आहे. आम्ही रोपांना नियमित पाणी आणि खतांचा डोस दिला. यासाठी आम्हाला दोन महिन्यांत सुमारे २ लाख रुपये खर्च आले, ज्यात खत, औषधे आणि मजुरीचा समावेश आहे.” त्यांनी पिकाची काळजी घेताना कधीही निष्काळजीपणा केला नाही. त्यांचा विश्वास होता की जर पीक निरोगी राहिले तर कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन नक्कीच शक्य आहे.
मेहनत आणि तंत्रज्ञानाचा संगम
रामदास यांनी कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा आधार घेतला. ठिबक सिंचन हे त्यापैकीच एक तंत्र होते. यामुळे पाण्याचा वापर नियंत्रित राहिला आणि जमिनीची ओल टिकून राहिली. त्यांनी खतांचा वापरही शास्त्रोक्त पद्धतीने केला. सुरुवातीला सेंद्रिय खतांचा वापर करून जमिनीची सुपीकता वाढवली आणि नंतर रासायनिक खतांचा संतुलित डोस दिला. यामुळे कालिंगडांचा आकार आणि गुणवत्ता दोन्ही वाढली.
ते म्हणाले, “कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेण्यासाठी फक्त पाणी आणि खत पुरेसे नाहीत. शेतकऱ्याला पिकाची वेळोवेळी पाहणी करावी लागते. आम्ही दररोज शेतात जाऊन रोपांची स्थिती तपासायचो. काही रोपांना कीड लागली तर तात्काळ औषध फवारणी करायचो.” त्यांच्या या मेहनतीमुळे कालिंगडांचे पीक जोमाने वाढले आणि अवघ्या ६५ दिवसांत ते काढणीला तयार झाले.
कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन आणि बाजारपेठेतील यश
दोन महिन्यांच्या अथक परिश्रमानंतर रामदास यांच्या शेतात कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन दिसू लागले. त्यांच्या दोन एकर शेतातून सुमारे १६,००० कालिंगड तयार झाले. प्रत्येक कालिंगडाचा सरासरी आकार ४ ते ५ किलो होता, तर काही कालिंगडांचे वजन ७ किलोपर्यंत गेले. या कालिंगडांची गुणवत्ता इतकी चांगली होती की बाजारात त्यांना लगेच मागणी मिळाली. रामदास यांनी स्थानिक बाजारपेठेत आणि जवळच्या शहरांमध्ये ही कालिंगडे विकली. त्यांना प्रति किलो १५ ते २० रुपये असा दर मिळाला, ज्यामुळे त्यांचे एकूण उत्पन्न साडेपाच लाख रुपये झाले.
रामदास म्हणाले, “कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेणे सोपे नव्हते, पण आमच्या मेहनतीला फळ मिळाले. बाजारात कालिंगडांना मागणी होती आणि आम्ही योग्य वेळी विक्री केली.” या उत्पन्नातून त्यांनी २ लाखांचा खर्च वजा केला आणि साडेतीन लाखांचा निव्वळ नफा मिळवला. हा नफा त्यांनी केवळ ६५ दिवसांत कमावला, जे शेतीतील एक मोठे यश मानले जाते.
शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणा
रामदास चव्हाण यांची ही यशकथा शेतकऱ्यांसाठी एक नवा मार्ग दाखवते. ते म्हणतात, “शेतकऱ्यांनी ऊसाच्या मागे न लागता पर्यायी पिकांचा विचार करावा. कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेणे शक्य आहे, फक्त मेहनत आणि नियोजनाची गरज आहे.” त्यांच्या मते, फळबाग लागवडीतून कमी वेळात जास्त नफा मिळतो. कालिंगड हे असेच एक पीक आहे, जे कमी खर्चात आणि कमी कालावधीत चांगले उत्पन्न देऊ शकते.
त्यांनी शेतकऱ्यांना सल्ला दिला की कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घ्यायचे असेल तर जमिनीची निवड, पाण्याचे व्यवस्थापन आणि खतांचा वापर यावर लक्ष द्यावे. “ठिबक सिंचनाशिवाय आम्हाला हे यश मिळाले नसते,” असे ते सांगतात. त्यांच्या या यशामुळे गावातील इतर शेतकरीही कालिंगड लागवडीकडे वळू लागले आहेत. रामदास यांचे म्हणणे आहे की जर प्रत्येक शेतकऱ्याने असेच प्रयत्न केले तर कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन ही गावाची ओळख बनू शकते.
भविष्यातील योजना
रामदास यांनी कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेऊन यश मिळवले असले तरी त्यांचा हा प्रवास येथेच थांबणार नाही. ते म्हणाले, “पुढच्या हंगामात आम्ही आणखी एक एकरावर कालिंगडची लागवड करणार आहोत. यावेळी आम्हाला कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन आणखी वाढवायचे आहे.” त्यांनी ठरवले आहे की उत्पन्नाचा काही भाग पुन्हा शेतीत गुंतवून ते आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर वाढवतील. त्यांचा विश्वास आहे की कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन हे त्यांच्या गावासाठी एक नवे आर्थिक स्रोत बनू शकते.
कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन: एक नवीन आशा
रामदास चव्हाण यांची कथा ही केवळ एका शेतकऱ्याची यशकथा नाही, तर ती शेतकऱ्यांच्या नव्या पिढीसाठी एक प्रेरणास्रोत आहे. त्यांनी दाखवून दिले की कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन घेणे हे स्वप्न नाही, तर मेहनत आणि नियोजनाने साध्य करता येणारे ध्येय आहे. त्यांच्या या यशामुळे काळेवाडी गावात कालिंगड लागवडीचे नवे वारे वाहू लागले आहे. शेतकरी आता पारंपारिक शेतीला पर्याय शोधत आहेत आणि कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन हा त्यापैकी एक उत्तम पर्याय ठरत आहे.
शेवटी, रामदास यांचा एकच संदेश आहे, “शेतीत यश मिळवायचे असेल तर बदल स्वीकारा. कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन हे माझ्यासाठी एक सुरुवात आहे, तुमच्यासाठीही ती असू शकते.” त्यांच्या या यशकथेतून एक गोष्ट स्पष्ट होते की मेहनत, तंत्रज्ञान आणि धैर्य यांच्या जोरावर शेतकरी आपले नशीब बदलू शकतो. कालिंगडचे विक्रमी उत्पादन ही त्याचीच साक्ष आहे.