शेतकरी मित्रांनो, उन्हाळी भुईमूग लागवड ही कमी कालावधीत अधिक उत्पादन देणारी एक फायदेशीर शेती पद्धत आहे. उन्हाळी भुईमूग लागवड केल्याने जमिनीत नत्राचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे पुढील हंगामातील पिकांसाठी सुपीकता सुधारते. तसेच, भुईमूग तेलबियामध्ये येत असल्याने त्याला बाजारात मोठी मागणी आहे.
उन्हाळी हंगामात भुईमूग लागवड करण्यासाठी योग्य पूर्वमशागत, बीजप्रक्रिया, वेळेवर आंतरमशागत आणि योग्य सिंचन पद्धती आवश्यक आहेत. यामुळे उत्पादनवाढीस मदत होते. चला तर मग, उन्हाळी भुईमूग लागवडीची संपूर्ण प्रक्रिया सविस्तर समजून घेऊ.
उन्हाळी उन्हाळी भुईमूग लागवड सं
१. जमिनीची पूर्वमशागत
योग्य जमिन निवड
- उन्हाळी भुईमूग लागवड वाळूमिश्रित चिकणमाती किंवा सुपीक काळ्या जमिनीत चांगली होते.
- पाणी साचणाऱ्या जमिनीत भुईमूग चांगले उत्पादन देत नाही, त्यामुळे उत्तम निचरा असलेली जमीन निवडावी.
नांगरणी आणि जमीन सुधारणा
- जमिन नांगरणीसाठी २-३ वेळा खोल सऱ्ही नांगरणी करावी.
- जमिनीत गादीवाफे तयार करून निचऱ्याची सोय करावी.
- १ टन शेणखत किंवा कंपोस्ट खत प्रति एकर टाकल्यास उत्पादनवाढ होते.
- २५ किलो स्फुरद आणि २५ किलो पालाश प्रति एकर मिसळल्यास उन्हाळी भुईमूग लागवड अधिक फायदेशीर ठरते.
२. योग्य बियाण्यांची निवड आणि बीजप्रक्रिया
उत्तम उत्पादन देणारे वाण
- TAG 24, SB 11, TG 37A, K 6 इत्यादी वाण उन्हाळी लागवडीसाठी चांगले आहेत.
- बियाणे चांगल्या प्रतीचे आणि गुळगुळीत असावेत.
बीजप्रक्रिया कशी करावी?
- १ किलो बियाण्यास ५ ग्रॅम थायरम किंवा कॅप्टन या बुरशीनाशकाची प्रक्रिया करावी.
- रायझोबियम आणि पीएसबी (फॉस्फरस सोल्युबिलायझिंग बॅक्टेरिया) यांची प्रक्रिया केल्यास मूळ अधिक बळकट होतात.
- बीजप्रक्रियेमुळे उन्हाळी भुईमूग लागवड अधिक जोमदार होते आणि उत्पादन वाढते.
३. उन्हाळी भुईमूग लागवडीची योग्य वेळ आणि पेरणी प्रक्रिया
लागवडीची योग्य वेळ
- फेब्रुवारी ते मार्च हा उन्हाळी भुईमूग लागवडीसाठी सर्वोत्तम काळ आहे.
- वेळेत लागवड केल्यास १०० ते ११० दिवसांत पीक तयार होते.
पेरणीची योग्य पद्धत
- ओळीतील अंतर: ३० ते ४५ सेमी
- बियांतील अंतर: १० ते १५ सेमी
- पेरणी खोली: ३ ते ५ सेमी
- प्रत्येक एकरामध्ये २५ ते ३० किलो बियाणे लागतात.
गादीवाफा आणि मल्चिंगचा फायदा
- गादीवाफ्यावर लागवड केल्यास उन्हाळी भुईमूग लागवड अधिक उत्पादनक्षम होते.
- प्लास्टिक मल्चिंग किंवा सेंद्रिय मल्चिंग (पालापाचोळा, गवत) केल्याने जमिनीत ओलावा टिकतो.
४. आंतरमशागत आणि खुरपणी/कोळपणी
पहिली खुरपणी
- पेरणीनंतर २०-२५ दिवसांनी पहिली खुरपणी करावी.
- गवत व तण नियंत्रणासाठी पेंडीमिथालीन १ लिटर प्रति एकर फवारावे.
दुसरी खुरपणी
- ४० दिवसांनी दुसरी खुरपणी करून माती भरावी.
- उन्हाळी भुईमूग लागवड करताना मुळांभोवती माती चढवल्यास शेंगा चांगल्या विकसित होतात.
तण व्यवस्थापन
- फ्लुक्लोरालिन किंवा इमाझेथापीर यांसारखी तणनाशके पेरणीनंतर १५-२० दिवसांनी फवारल्यास तण नियंत्रण चांगले होते.
- तण नियंत्रित ठेवल्यास उन्हाळी भुईमूग लागवड अधिक फायदेशीर होते.
५. सिंचन व्यवस्थापन
पहिले पाणी
- पेरणीनंतर ७ दिवसांनी पहिले पाणी द्यावे.
- योग्य ओलावा ठेवल्यास उगवण चांगली होते.
नंतरचे पाणी व्यवस्थापन
- दर १०-१२ दिवसांनी हलके पाणी द्यावे.
- फुलोऱ्याच्या टप्प्यावर आणि शेंगा भरण्याच्या टप्प्यावर पाणी देणे महत्त्वाचे आहे.
- थेंब सिंचन (Drip Irrigation) वापरल्यास ३०-४०% पाण्याची बचत होते.
६. किड आणि रोग व्यवस्थापन
प्रमुख कीड आणि उपाय
- तुडतुड्यांची कीड: इमिडाक्लोप्रिड @ ०.५ मिली/लिटर पाणी
- थ्रिप्स: फिप्रोनील @ १ मिली/लिटर पाणी
प्रमुख रोग आणि उपाय
- मुळे कुजणे: ट्रायकोडर्मा @ ५ ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यावर प्रक्रिया करावी.
- तांबेरा रोग: कार्बेन्डाझिम @ १ ग्रॅम/लिटर पाणी
७. काढणी आणि उत्पादन
काढणीसाठी योग्य वेळ
- शेंगा वाळू लागल्यावर आणि झाडांची पानगळ सुरू झाल्यावर १००-११० दिवसांनी पीक काढणीसाठी तयार होते.
- झाडे उपटून उन्हात चांगली सुकवावी.
उत्पन्न आणि साठवणूक
- सरासरी ८-१२ क्विंटल प्रति एकर उत्पादन मिळते.
- शेंगा चांगल्या वाळल्यानंतर साठवणीसाठी प्लास्टिक पिशव्यांमध्ये भरून ठेवाव्यात.
शेतकरी मित्रांनो, उन्हाळी भुईमूग लागवड हा अधिक नफा देणारा पर्याय आहे. योग्य जमिन निवड, सुधारित वाण, बीजप्रक्रिया, तण व्यवस्थापन आणि योग्य सिंचन यामुळे उत्पादन मोठ्या प्रमाणात वाढू शकते.
महत्वाच्या टिप्स:
- मल्चिंगचा वापर करून पाणी बचत करावी.
- कीटक आणि रोग व्यवस्थापन वेळेत करावे.
- जमिनीची सुपीकता टिकवण्यासाठी सेंद्रिय खतांचा वापर करावा.
उन्हाळी भुईमूग लागवड करून अधिक उत्पादन घेण्यासाठी वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवणे गरजेचे आहे. योग्य तंत्रज्ञान आणि व्यवस्थापन वापरल्यास उत्पादन २०-३०% वाढवता येते आणि चांगला नफा मिळवता येतो. तर शेतकरी मित्रांनो हा लेख तुम्हाला कसा वाटला ते कमेंट करून नक्की सांगा. तुमचा अभिप्राय आमच्यासाठी महत्वाचा आहे. तुम्हाला कामाची बातमी ब्लॉगमधून शेतीविषयी आवश्यक असलेली माहिती मिळते की नाही याबदल सुद्धा भाष्य करा आणि तुमचे अनमोल सल्ले द्या.