पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता: ‘मोंथा’ चक्रीवादळाची सावधगिरीची तयारी

‘मोंथा’ चक्रीवादळाचा प्रभाव; पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता

बंगालच्या उपसागरातील अतितीव्र कमी दाबाच्या क्षेत्राने चक्रीवादळाचे रूप धारण केले आहे, ज्याला भारतीय हवामान विभागाने ‘मोंथा’ असे नाव दिले आहे. सध्या हे वादळ आंध्र प्रदेशातील काकीनाडा शहरापासून सुमारे ५३० किमी अंतरावर आहे आणि ते अधिक तीव्र होत आहे. हे वादळ मॅडन-ज्युलियन ऑसिलेशन (MJO) या हवामान-नियंत्रक घटकामुळे अतिरिक्त ऊर्जा मिळवत आहे, ज्यामुळे त्याची तीव्रता वाढत आहे. या सर्व हवामानी परिस्थितीमुळेच पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता निर्माण झाली आहे. ‘मोंथा’ या थाई शब्दाचा अर्थ ‘सुवासिक फुल’ असला, तरी या वादळाचे स्वरूप अगदी वेगळे आणि संभाव्यतः विध्वंसक असणार आहे.

भू-भागावर आदळण्याचा अंदाज आणि मार्ग

अंदाज आहेकी उद्या, मंगळवार, २८ ऑक्टोबर रोजी रात्री ‘मोंथा’ चक्रीवादळ एका तीव्र चक्रीवादळात रूपांतरित होईल आणि आंध्र प्रदेशातील काकीनाडा शहराजवळील किनाऱ्यावर भू-भागावर आदळेल. भू-भागावर आदलल्यानंतर हे वादळ उत्तर दिशेने ओरिसा आणि नंतर छत्तीसगड राज्याकडे सरकेल. हीच त्याची उत्तरेकडील वाटचाल महाराष्ट्राच्या विदर्भ प्रदेशावर परिणाम करणारी मुख्य घटक आहे. या मार्गामुळेच हवामान तज्ज्ञ पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता वर्तवत आहेत, जी गुरुवार, ३० ऑक्टोबर पर्यंत टिकेल.

विदर्भावर होणारा प्रभाव: तीन दिवस सतत पाऊस

जेव्हा‘मोंथा’ चक्रीवादळ छत्तीसगडमध्ये प्रवेश करेल, तेव्हा त्याच्या परिसंचरणाचा प्रभाव संपूर्ण विदर्भ प्रदेशावर पडणार आहे. उद्या पासून सुरू होणाऱ्या या पावसाच्या कालावधीत विदर्भातील बहुतांश भागात सतत आणि जोरदार पाऊस पडेल अशी शक्यता आहे. विशेषतः गडचिरोली, चंद्रपूर आणि यवतमाळ या जिल्ह्यांमध्ये अतिशय जोरदार पाऊस पडू शकतो. मराठवाड्यातही या तीन दिवसांत तुरळक ठिकाणी मध्यम पावसाचा अंदाज आहे, परंतु विदर्भ हा या वादळाच्या प्रभावाखाली येणारा सर्वात संवेदनाशील प्रदेश ठरेल. अशा प्रकारे, पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता ही एक गंभीर हवामान चेतावनीच आहे.

कोकण आणि मध्य महाराष्ट्रातील पावसाचे दृश्य

‘मोंथा’बरोबरच, अरबी समुद्रातील दुसरे तीव्र कमी दाबाचे क्षेत्र देखील सक्रिय झाले आहे. हे क्षेत्र सध्या मुंबईच्या नैऋत्येस सुमारे ६६० किमी अंतरावर आहे आणि ईशान्य दिशेने वाटचाल करत आहे. याचा परिणाम म्हणून मध्य महाराष्ट्रातील नंदुरबार, धुळे, नाशिक, पुणे, सातारा, कोल्हापूर यासहित संपूर्ण कोकण प्रदेशात – मुंबई, ठाणे, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग येथे आजपासून बुधवार, २९ ऑक्टोबर पर्यंत मध्यम ते जोरदार पावसाची शक्यता आहे. म्हणजेच, राज्याचा एक मोठा भूभाग पावसाच्या छायेत असेल, तरी विदर्भासाठीचा अंदाज वेगळा आहे, कारण पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता विशेषतः उच्च आहे.

प्रशासनाची तयारी आणि यलो अलर्ट

या गंभीर हवामान अंदाजामुळे प्रशासन सज्ज झाले आहे. २७ ते २९ ऑक्टोबर दरम्यान अनेक जिल्ह्यांसाठी ‘यलो अलर्ट’ जारी करण्यात आला आहे, ज्यामध्ये वीज पडणे, जोरदार वारे आणि हलक्या ते मध्यम पावसाचा समावेश आहे. नागरिकांना विशेष सावधगिरी बाळगण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. पुणे, नाशिक, बीड, संभाजीनगर या जिल्ह्यांमध्ये मुसळधार पाऊस झाल्यास नद्यांच्या पाण्याची पातळी वाढू शकते, त्यामुळे नदीकाठच्या भागात राहणाऱ्या लोकांनी सतर्क रहाणे आवश्यक आहे. या सर्व चेतावण्यांमागील मुख्य कारण म्हणजे पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता आणि त्यानंतर निर्माण होऊ शकणारी परिस्थिती.

नद्यांमधील वाढलेला विसर्ग आणि पूरधोका

सध्याच्या परिस्थितीत राज्यातील अनेक धरणांमधून मोठ्या प्रमाणात पाणी सोडण्यात आले आहे. उदाहरणार्थ, जायकवाडी धरणातून ९,४३२ क्युसेक, भंडारदरा धरणातून ८२० क्युसेक, येडगाव धरणातून ७५० क्युसेक इतका विसर्ग सुरू आहे. हे पाणी नद्यांद्वारे खालच्या भागात जात असल्याने, नदीकाठच्या गावांना आणि शहरांना पुराचा धोका निर्माण झाला आहे. या धोक्याला भर म्हणूनच पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता असल्याने, प्रशासनाने लोकांना आगाऊ सुरक्षित ठिकाणी स्थलांतर करण्याचे सूचित केले आहे.

नागरिकांसाठी महत्त्वाच्या सुरक्षिततेच्या सूचना

या अतिवृष्टीच्या काळात प्रत्येक नागरिकाने खालील सुरक्षा खबरदारी पाळल्या पाहिजेत:

· वीज कडकडत असताना झाडांखाली, मोकळ्या मैदानात किंवा वीज खांबाजवळ उभे राहू नये.
· विजेच्या साधनांचा वापर टाळावा. मोबाईल फोनचा वापर कमीत कमी करावा.
· नदी, ओढे, नाले यांच्या पात्रांपासून दूर रहावे. पाणी वाहत असलेले पूल ओलांडू नये.
· धरणाच्या परिसरात किंवा वाहत्या नदीत उतरू नये आणि धोकादायक ठिकाणी सेल्फी काढू नये.
· जुनाट इमारती आणि डोंगराच्या पायथ्याशी असलेल्या घरांमध्ये राहणाऱ्यांनी भूस्खलनाच्या धोक्यासाठी सावध रहावे.
· आपत्कालीन परिस्थितीसाठी जिल्हा नियंत्रण कक्ष क्रमांक १०७७ लक्षात ठेवावा.

हवामान निवळेपर्यंतचा मार्ग

सध्या सुरू असलेले पावसाळे वातावरण बुधवार, ५ नोव्हेंबर नंतर निवळण्याचा अंदाज आहे. त्यानंतर हळूहळू हवामान थंड होऊ लागेल आणि थंडीची चाहूल लागेल. परंतु त्यापर्यंत, पुढील ३ दिवस विदर्भात अतीमुसळधार पावसाची शक्यता लक्षात घेऊन सर्वांनी सुरक्षित रहाणे आणि प्रशासनाच्या सूचनांचे पालन करणे हेच शहाणपणाचे ठरेल. सर्वसाधारणपणे, या संपूर्ण हवामानी घडामोडीमुळे निसर्गाची शक्ती आणि त्यासमोर मानवी तयारीचे महत्त्व पुन्हा एकदा प्रकर्षाने जाणवते.

स्रोत: माणिकराव खुळे, हवामानतज्ज्ञ (निवृत्त), भारतीय हवामान खाते, पुणे यांनी प्रसिद्धी माध्यमांना दिलेली माहिती