डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारांना वंदन करणारा महापरिनिर्वाण दिन (६ डिसेंबर) हा देशभरातील लाखो अनुयायी आणि समर्थकांच्या सहभागाने साजरा केला जातो. या दिवशी मुंबईतील दादरची पवित्र चैत्यभूमी ही श्रद्धा आणि आदराचे केंद्रबिंदू बनते. या महत्त्वपूर्ण दिनाच्या निमित्ताने, श्रद्धालूंना सोयीस्कर प्रवास सुनिश्चित करण्यासाठी केंद्रीय रेल्वेने एक विस्तृत आणि सुविचारित सुविधा जाहीर केली आहे. ही सुविधा म्हणजे महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक, ज्याच्या आधारे ४ ते ८ डिसेंबर २०२५ या कालावधीत अनेक विशेष गाड्या चालवल्या जातील. प्रवाश्यांच्या अपेक्षा आणि गरजा लक्षात घेऊन तयार केलेले हे महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक (Mahaparinirvan Day Special Trains Schedule 2025)केवळ एक प्रवासी सेवा नसून, बाबासाहेबांप्रतीच्या सामूहिक श्रद्धांजलीचा एक भाग आहे.
अनारक्षित विशेष एक्सप्रेस ट्रेनची मोठी मालिका
केंद्रीय रेल्वेच्या या उपक्रमातील पहिला आणि महत्त्वाचा भाग म्हणजे १५ अनारक्षित विशेष एक्सप्रेस ट्रेनची तरतूद. या ट्रेन राज्याच्या विविध कोन्यांतून थेट मुंबई (छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस) किंवा दादरला जोडतील. प्रत्येक ट्रेनमध्ये स्लीपर क्लास, जनरल सेकंड क्लास, चेयर कार आणि ब्रेक व्हॅन यांसारख्या भिन्न प्रवर्गांचे १८ ते २४ कोच असतील, ज्यामुळे मोठ्या प्रमाणातील प्रवाश्यांना बसण्याची सोय होईल. या सर्व गाड्या अनारक्षित असल्यामुळे, प्रवासी सामान्य दरात युटिएस अॅपद्वारे किंवा स्टेशनवरील काउंटरवरून तिकिटे खरेदी करू शकतात. हे संपूर्ण महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक प्रवाश्यांसाठी अधिकृत रेल्वे डिजिटल प्लॅटफॉर्म्सवर उपलब्ध आहे.
नागपूर-मुंबई मार्गावरील विशेष सेवा
सर्वात जास्त संख्या नागपूर-सीएसएमटी मार्गावरच्या विशेष ट्रेनची आहे. या मार्गावर एकूण ८ ट्रेन चालवल्या जातील, ज्यात ४ ट्रेन नागपूरहून मुंबईकडे आणि ४ ट्रेन परतीच्या मार्गावर असतील. उदाहरणार्थ, ट्रेन क्र. ०१२६० ही ४ डिसेंबरला सकाळी ६:१५ वाजता नागपूरहून निघून पुढील दिवशी सीएसएमटीला पोहोचेल. तर ट्रेन क्र. ०१२६६ ही ५ डिसेंबरला निघून ६ डिसेंबरला, म्हणजेच महापरिनिर्वाण दिनाच्या सकाळी, मुंबईला पोहोचेल. या सर्व गाड्या वर्धा, अकोला, भुसावळ, नाशिक रोड, इगतपुरी, कल्याण या प्रमुख स्थानकांवर थांबतील. परतीच्या प्रवासासाठी, ६ ते ८ डिसेंबर दरम्यान सीएसएमटी आणि दादरहून नागपूरकडे जाणाऱ्या चार गाड्या सुटतील. हा भाग महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक चा केंद्रबिंदू आहे.
इतर प्रदेशांतून येणाऱ्या विशेष एक्सप्रेस ट्रेन
नागपूरशिवाय इतर महत्त्वाच्या शहरांहूनही थेट मुंबईला जोडणाऱ्या विशेष गाड्या धाववल्या जातील. कलाबुर्गी-सीएसएमटी मार्गावर दोन ट्रेन असतील. ट्रेन क्र. ०१२४५ ही ५ डिसेंबरला कलाबुर्गीहून निघून ६ डिसेंबरला सकाळी मुंबईला पोहोचेल, तर परतीची गाडी त्या दिवशीच दुपारी सुटेल. अमरावती-सीएसएमटी मार्गावरही दोन ट्रेन असतील, ज्या इगतपुरी, नाशिक, मनमाड, जळगाव, भुसावळ या मार्गाने धावतील. त्याचप्रमाणे, कोल्हापूरहून सीएसएमटीकडे जाणारी दोन ट्रेन पुणे, सातारा, कराड या ठिकाणांवरून जातील. हे सर्व तपशील महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक मध्ये स्पष्टपणे नमूद केले आहेत.
मध्यरात्री उपनगरी लोकलची अतिरिक्त तरतूद
महापरिनिर्वाण दिनाच्या पौर्णिमेच्या रात्री, म्हणजेच ५ डिसेंबर रात्री ते ६ डिसेंबर सकाळपर्यंत, मुंबई उपनगरीय रेल्वेनेही विशेष सेवा पुरविण्याचे नियोजन केले आहे. मेन लाइन आणि हार्बर लाइनवर एकूण १२ मध्यरात्री विशेष उपनगरी लोकल ट्रेन धाववल्या जातील. या गाड्या सर्व स्थानकांवर थांबतील, ज्यामुळे रात्रीच्या वेळीही मुंबईतील आणि परिसरातील अनुयायांना चैत्यभूमीपर्यंत पोहोचणे सोपे जाईल. उदाहरणार्थ, कल्याणहून पारेलकडे जाणारी विशेष लोकल रात्री १:०० वाजता सुटेल. ही उपनगरीय सेवा हे महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक चा एक अतिशय उपयुक्त आणि प्रशंसनीय भाग आहे.
मेन आणि हार्बर लाइनवरील विशेष लोकलचे तपशील
मेन लाइनवर,’अप’ म्हणजेच परेल-कल्याण दिशेने तीन गाड्या धावतील. यात कुर्ला-परेल, कल्याण-परेल आणि ठाणे-परेल अशा विशेष लोकलचा समावेश आहे. ‘डाउन’ म्हणजेच परतीच्या मार्गावरही तितक्याच गाड्या असतील, ज्यामध्ये पारेलहून ठाणे, कल्याण आणि कुर्लाकडे जाणाऱ्या गाड्या समाविष्ट आहेत. हार्बर लाइनवर, पनवेल-कुर्ला विभागात, वाशी आणि पनवेलहून कुरळाकडे जाणाऱ्या विशेष लोकल सेवा उपलब्ध असतील. या सर्व गाड्यांचे अचूक प्रस्थान आणि आगमन वेळ महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक मध्ये दिलेले आहेत, ज्यामुळे प्रवाश्यांना त्यांचा प्रवास योजनाबद्धरीत्या करता येईल.
तिकीट बुकिंग प्रक्रिया आणि महत्त्वाची सूचना
सर्व विशेष एक्सप्रेस ट्रेन अनारक्षित असल्याने,रिझर्वेशनची गरज नाही. प्रवासी सामान्य दरात युटिएस (UTS) मोबाईल अॅपच्या माध्यमातून किंवा कोणत्याही स्टेशनवरील बुकिंग काउंटरवरून तिकीट खरेदी करू शकतात. तसेच, रेल्वेच्या अधिकृत NTES अॅपवर किंवा वेबसाइटवर या सर्व गाड्यांचे तपशील, मार्ग नकाशे आणि अद्यावत वेळा तपासता येतात. प्रवाश्यांनी महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक बारकाईने पाहून त्यानुसार आपला प्रवास कार्यक्रम आखावा. ट्रेन आणि स्थानकांवर मोठ्या संख्येने प्रवाश्यांची अपेक्षा असल्याने, वेळेवर स्थानकावर पोहोचणे आवश्यक आहे.
सुरक्षा, सुविधा आणि प्रवाश्यांसाठी मार्गदर्शन
केंद्रीय रेल्वेने प्रचंड गर्दीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी सर्व स्थानकांवर आणि ट्रेनमध्ये विशेष सुरक्षा व्यवस्था केली आहे. यात रेल्वे सुरक्षा दल (आरपीएफ) आणि ग्रामीण रेल्वे सुरक्षा दल (जीआरपी) ची अतिरिक्त तैनाती, सीसीटीव्ही कॅमेरे, वैद्यकीय मदत केंद्रे आणि मार्गदर्शक कर्मचारी यांचा समावेश आहे. प्रवाश्यांनी स्वतःची किंमती वस्तू काळजीपूर्वक सांभाळाव्यात आणि गर्दीत शांतता राखावी. स्थानकांवर पाण्याची तसेच स्वच्छतेची योग्य व्यवस्था केलेली असेल. या विशेष प्रसंगी, महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक चा वापर करून प्रवास केल्यास वेळेची बचत होईल आणि त्रास कमी होईल.
निष्कर्ष: एक सामूहिक श्रद्धांजलीचा प्रवास
केंद्रीय रेल्वेने जाहीर केलेले हे विस्तृत महापरिनिर्वाण दिनानिमित्त विशेष ट्रेन वेळापत्रक हे केवळ एक प्रवासी सेवा नसून, डॉ. आंबेडकर यांच्या विचार आणि कार्याला दिलेले एक सामूहिक वंदन आहे. यामुळे राज्याच्या विविध भागातील लोकांना, विशेषतः ग्रामीण भागातील आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील लोकांना, चैत्यभूमीच्या दर्शनाची संधी मिळेल. प्रत्येक अनुयायासाठी ही सेवा लाभदायी ठरावी यासाठी रेल्वे विभागाने सर्व तयारी केली आहे. प्रवाश्यांनी या सेवेचा पुरेपूर फायदा घ्यावा, शांततेने प्रवास करावा आणि बाबासाहेबांच्या महापरिनिर्वाण दिनाच्या कार्यक्रमात सहभागी होऊन त्यांच्या मूल्यमुर्ती विचारसरणीला वंदन करावे. जय भीम!