आशा स्वयंसेविका योजना ही राज्यातील सार्वजनिक आरोग्य व्यवस्था अधिक सक्षम करण्याच्या दृष्टीने सुरू करण्यात आलेली एक महत्त्वाची आणि लोकाभिमुख योजना आहे, ज्यामार्फत सामान्य नागरिकांपर्यंत आरोग्यविषयक माहिती, सेवा आणि मार्गदर्शन घरपोच पोहोचवले जाते तसेच समाजात आरोग्याबाबत सकारात्मक बदल घडवून आणण्यासाठी महिलांना नेतृत्वाची संधी दिली जाते आणि त्यामुळे आशा स्वयंसेविका योजना समाजाच्या आरोग्यदृष्ट्या सशक्तीकरणासाठी उपयुक्त ठरते.
आशा स्वयंसेविका योजना : आरोग्य व्यवस्थेचा मजबूत पाया
आशा स्वयंसेविका योजना ही ग्रामीण तसेच शहरी भागात आरोग्य सेवा प्रभावीपणे पोहोचवण्यासाठी राबवली जाणारी एक महत्त्वाची योजना असून या योजनेच्या माध्यमातून स्थानिक पातळीवर प्रशिक्षित आरोग्य कार्यकर्त्या तयार केल्या जातात आणि त्या आरोग्य यंत्रणा व नागरिक यांच्यातील दुवा म्हणून काम करतात त्यामुळे आशा स्वयंसेविका योजना आरोग्य व्यवस्थेचा मजबूत पाया ठरते.
योजनेचा मुख्य उद्देश
आशा स्वयंसेविका योजना चा मुख्य उद्देश म्हणजे ग्रामीण व शहरी भागात आरोग्य विषयक जनजागृती करणे, विविध आरोग्य कार्यक्रमांची प्रभावी अंमलबजावणी करणे आणि स्थानिक नागरिकांमध्ये आरोग्यविषयक सवयी विकसित करणे हा असून या माध्यमातून आशा स्वयंसेविका योजना आरोग्य सेवा तळागाळात पोहोचवते.
आशा स्वयंसेविकांची भूमिका आणि जबाबदाऱ्या
आशा स्वयंसेविका योजना अंतर्गत कार्यरत असलेल्या आशा स्वयंसेविका या प्रशिक्षित आरोग्य कार्यकर्त्या असून त्या आरोग्य यंत्रणा, सेवाभावी संस्था आणि सामान्य नागरिक यांच्यात समन्वय साधून आरोग्य विषयक जागरूकता, सुसंवाद आणि सामाजिक दुवा निर्माण करण्याचे महत्त्वाचे काम करतात आणि त्यामुळे आशा स्वयंसेविका योजना अधिक प्रभावी ठरते.
स्थानिक रहिवासी असल्याचा फायदा
आशा स्वयंसेविका योजना मध्ये स्थानिक रहिवासी महिलांची निवड केली जात असल्यामुळे त्यांना गावातील किंवा परिसरातील समस्या, सामाजिक रचना आणि लोकांची मानसिकता चांगल्या प्रकारे माहिती असते, त्यामुळे आरोग्य विषयक सुसंवाद निर्माण करणे अधिक सोपे होते आणि आशा स्वयंसेविका योजना स्थानिक पातळीवर यशस्वी ठरते.
राष्ट्रीय आरोग्य कार्यक्रमांची अंमलबजावणी
आशा स्वयंसेविका योजना मार्फत विविध राष्ट्रीय आरोग्य कार्यक्रमांची अंमलबजावणी केली जाते, ज्यामध्ये प्रामुख्याने लसीकरण, पल्स पोलिओ, कुष्ठरोग व क्षयरोग नियंत्रण, आरोग्यवर्धिनी, कोविड, एनसीडी आणि इतर आरोग्य विषयक उपक्रमांचा समावेश असतो आणि या सर्व उपक्रमांमध्ये आशा स्वयंसेविका योजना महत्त्वाची भूमिका बजावते.
माता व बालमृत्यू कमी करण्यासाठी प्रयत्न
आशा स्वयंसेविका योजना च्या सहाय्याने राज्यातील माता व बालमृत्यू दर कमी करण्यासाठी सातत्याने प्रयत्न केले जात असून यामध्ये एचबीएनसी म्हणजेच होम बेस्ड निओनेटल केअर आणि एचबीवायसी म्हणजेच होम बेस्ड यंग केअर या उपक्रमांचा विशेष सहभाग आहे आणि त्यामुळे आशा स्वयंसेविका योजना आरोग्य सुधारण्यात मोलाची ठरते.
सामाजिक आरोग्य सेवेत आशांची भूमिका
आशा स्वयंसेविका योजना अंतर्गत आशा स्वयंसेविका केवळ आरोग्य सेवा पुरवणाऱ्या नसून त्या समाजात विश्वास निर्माण करणाऱ्या, मार्गदर्शन करणाऱ्या आणि आरोग्य विषयक सकारात्मक बदल घडवून आणणाऱ्या महत्त्वाच्या सामाजिक घटक म्हणून कार्य करतात आणि या सर्व प्रक्रियेत आशा स्वयंसेविका योजना केंद्रस्थानी असते.
या योजनेचा लाभ कसा घेता येईल
आशा स्वयंसेविका योजना चा लाभ घेण्यासाठी नागरिकांनी आपल्या परिसरातील आशा स्वयंसेविकेशी नियमित संपर्क ठेवावा, आरोग्य तपासणी, लसीकरण, माता-बाल आरोग्य सेवा, विविध आरोग्य मोहिमा यामध्ये सक्रिय सहभाग घ्यावा तसेच गरज असल्यास जवळच्या आरोग्य केंद्रात किंवा 104 हेल्पलाईनवर संपर्क साधून योग्य मार्गदर्शन मिळवावे आणि अशा प्रकारे आशा स्वयंसेविका योजना चा थेट लाभ घ्यावा.
निष्कर्ष
आशा स्वयंसेविका योजना ही राज्यातील सार्वजनिक आरोग्य व्यवस्थेचा कणा असून या योजनेमुळे आरोग्य सेवा तळागाळातील नागरिकांपर्यंत पोहोचत आहे आणि समाजाच्या आरोग्यदृष्ट्या सशक्तीकरणासाठी आशा स्वयंसेविका योजना अत्यंत उपयुक्त ठरत आहे.