भारतातील आयआयटी आणि मेडिकल महाविद्यालयांमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी जेईई (मेन/अॅडव्हान्स्ड) आणि नीट सारख्या राष्ट्रीय स्तरावरील परीक्षा खूप महत्त्वाच्या आहेत. या परीक्षांसाठी तयारी करणारे विद्यार्थी अनेकदा खाजगी कोचिंग इन्स्टिट्यूट्सवर अवलंबून असतात, ज्यासाठी लाखो रुपयांची प्रचंड फी भरावी लागते. या आर्थिक बोजामुळे असंख्य हुशार आणि पात्र विद्यार्थी गुणवत्तापूर्ण मार्गदर्शनापासून वंचित राहतात, त्यांचे स्वप्न मातीत मिसळतात. ही समस्या ओळखून, महाराष्ट्र शासनाने डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था (बार्टी) मार्फत एक क्रांतिकारी पाऊल उचलले आहे. या योजनेचा पाया म्हणजे **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया**, ज्याद्वारे अनुसूचित जातीतील विद्यार्थ्यांना नवीन संधी उपलब्ध होत आहेत. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** ही केवळ प्रवेशाची पद्धत नसून, आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल गटातील प्रतिभावान युवक-युवतींना त्यांच्या क्षमतेनुसार उंची गाठण्याचा मार्ग मोकळा करणारी आहे.
कोण पात्र आहे? योजनेचे पात्रता निकष
ही योजना विशिष्ट पात्रता निकष पूर्ण करणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठीच उपलब्ध आहे. सर्वप्रथम, विद्यार्थी सध्या इयत्ता अकरावी (विज्ञान शाखा) मध्ये प्रवेश घेतलेला असणे अनिवार्य आहे. दुसरे महत्त्वाचे निकष म्हणजे विद्यार्थ्याला महाराष्ट्र राज्यातील ‘अनुसूचित जाती’ म्हणून ओळखले जाणारे जात प्रमाणपत्र असणे आवश्यक आहे, तसेच त्याचा/तिचा स्थायिकपणाचा दाखला (डोमिसाइल सर्टिफिकेट) महाराष्ट्रातील असावा. तिसरा महत्त्वाचा निकष म्हणजे उमेदवाराच्या कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न सर्व स्रोतांमधून 8 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसावे. विद्यार्थी दिव्यांग असल्यास, त्याच्याकडे 40% किंवा अधिक दिव्यांगत्व असल्याचे वैध मान्यताप्राप्त वैद्यकीय प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल. या सर्व निकषांच्या आधारेच **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** पूर्ण करता येते. या निकषांची पूर्तता करणारे विद्यार्थीच **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** साठी पुढे जाऊ शकतात.
आवश्यक कागदपत्रांची संपूर्ण यादी
ऑनलाइन अर्ज सबमिट करताना विद्यार्थ्यांनी विशिष्ट कागदपत्रांच्या स्वयंप्रमाणित प्रती अपलोड करावयाच्या असतात. ही कागदपत्रे पात्रता सिद्ध करण्यासाठी आवश्यक आहेत. यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:
1. इयत्ता 10 वीचे मार्कशीट (गुणवत्ता निवडीसाठी महत्त्वाचे).
2. इयत्ता 11 वी विज्ञान शाखेतील प्रवेश दाखला/अभ्यासक्रम सुरू असल्याचे प्रमाणपत्र.
3. महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीचे वैध जात प्रमाणपत्र.
4. महाराष्ट्र राज्यातील स्थायिकपणाचा दाखला (डोमिसाइल सर्टिफिकेट).
5. कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न दाखवणारे प्रमाणपत्र (सक्षम अधिकारीकडून प्रमाणित). उत्पन्न प्रमाणपत्राचा नमुना बार्टी संकेतस्थळावर उपलब्ध असू शकतो.
6. दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी 40% किंवा अधिक दिव्यांगत्वाचे वैद्यकीय प्रमाणपत्र.
7. आधार कार्ड (विद्यार्थी आणि पालक/पालिका).
8. रेशन कार्ड (जर लागू असेल तर).
9. पासपोर्ट आकाराची अलीकडील फोटो.
10. स्वाक्षरीचा नमुना (स्कॅन केलेला).
**बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** सुलभतेने पूर्ण करण्यासाठी ही कागदपत्रे तयार ठेवणे आवश्यक आहे. या कागदपत्रांची पूर्ण यादी आणि अपलोड करण्याचे फॉरमॅट बार्टीच्या अधिकृत संकेतस्थळावर ([https://cpetp.barti.in](https://cpetp.barti.in)) स्पष्टपणे दिली जाईल, जेथे **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** सुरू आहे.
योजनेचे स्वरूप: प्रशिक्षण, विद्यावेतन आणि सुविधा
ही योजना पूर्णपणे अनिवासी (नॉन-रेसिडेंशियल) स्वरूपाची आहे, म्हणजे विद्यार्थ्यांना राहण्याची सोय प्रदान केली जाणार नाही. प्रशिक्षण महाराष्ट्रातील सहा प्रमुख शहरांमध्ये दिले जाईल: मुंबई, पुणे, नाशिक, छत्रपती संभाजीनगर (औरंगाबाद), लातूर आणि नागपूर. प्रत्येक केंद्रावर जेईई (मेन आणि अॅडव्हान्स्ड) परीक्षेसाठी 100 जागा आणि नीट परीक्षेसाठी 100 जागा अशा एकूण 200 जागा उपलब्ध आहेत. प्रशिक्षणाचा एकूण कालावधी 24 महिने (2 वर्षे) असून, इयत्ता 11 वी आणि 12 वीच्या अभ्यासक्रमासोबत परीक्षा तयारीचा समावेश असेल. योजनेचा सर्वात आकर्षक भाग म्हणजे विद्यार्थ्यांना दरमहा रु. 6,000/- एवढे विद्यावेतन. हे विद्यावेतन मिळण्याची अट म्हणजे प्रशिक्षण कालावधीत विद्यार्थ्याची उपस्थिती 75% पेक्षा कमी नसावी. याशिवाय, निवड झालेल्या प्रत्येक विद्यार्थ्याला अभ्यासासाठी आवश्यक असलेली पुस्तके खरेदी करण्यासाठी एकरकमी रु. 5,000/- चे अनुदानही दिले जाईल. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** पूर्ण करून निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांना हे सर्व आर्थिक फायदे मिळतील. ही सुविधा **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** मधून उपलब्ध होणारे प्रमुख लाभ आहेत.
आरक्षण धोरण: सर्वांना संधी
प्रशिक्षणातील एकूण जागांमध्ये विविध वर्गांसाठी विशिष्ट आरक्षणाची तरतूद करण्यात आली आहे, ज्यामुळे अधिक समावेशकता येईल. एकूण जागांपैकी महिला उमेदवारांसाठी 30% जागा राखीव आहेत. दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी 5% जागा, अनाथ विद्यार्थ्यांसाठी 1% जागा आणि वंचित घटकातील विद्यार्थ्यांसाठी 5% जागा आरक्षित ठेवण्यात आल्या आहेत. हे आरक्षण प्रत्येक प्रशिक्षण केंद्रावर लागू असेल. जागांच्या अंतिम वाटपात, प्राधान्याने इयत्ता 10 वीच्या परीक्षेतील एकूण टक्केवारीच्या आधारे गुणवत्तेच्या क्रमाने निवड करण्यात येईल. म्हणजेच, इयत्ता 10 वीत ज्यांनी चांगले गुण मिळवले आहेत, अशा विद्यार्थ्यांना प्राधान्य दिले जाईल, त्यानंतरच आरक्षित श्रेणींनुसार वाटप केले जाईल. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** सर्व पात्र उमेदवारांना समान संधी देण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** ही या आरक्षण धोरणासह सुरू आहे.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया: चरण-दर-चरण मार्गदर्शन
या योजनेसाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन आहे. पात्र विद्यार्थ्यांनी बार्टीचे अधिकृत प्रशिक्षण पोर्टल [https://cpetp.barti.in] या वेबसाइटवर भेट द्यावी. येथे विद्यार्थ्यांना प्रथम ‘नवीन उपयोक्ता (न्यू यूजर)’ म्हणून नोंदणी करावी लागेल. नोंदणीदरम्यान वैध मोबाईल नंबर आणि ईमेल आयडी प्रदान करावी लागेल, कारण लॉगिन क्रेडेन्शिअल्स (वापरकर्तानाव आणि पासवर्ड) यावर पाठवले जातील. लॉगिन केल्यानंतर, विद्यार्थ्यांना ऑनलाइन अर्ज फॉर्म भरावे लागेल. या फॉर्ममध्ये व्यक्तिगत तपशील, शैक्षणिक तपशील, पालकांचे तपशील, कुटुंबाचे उत्पन्न तपशील, जातीचा तपशील आणि आरक्षण श्रेणी (दिव्यांग, अनाथ, वंचित, महिला) निवडणे आवश्यक आहे. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** च्या पुढील चरणात भरलेल्या तपशीलांसोबत आवश्यक कागदपत्रांच्या स्कॅन्ड प्रती (विनिर्दिष्ट आकार आणि फॉरमॅटमध्ये) अपलोड कराव्या लागतील. सर्व माहिती आणि कागदपत्रे सादर केल्यानंतर, विद्यार्थ्यांना अर्जाची ऑनलाइन तपासणी करून ‘सबमिट’ बटण दाबावे लागेल. अर्ज सबमिट झाल्यानंतर त्याची एक प्रिंटआउट काढून ठेवण्याची शिफारस केली जाते. अर्ज सादर करण्याची शेवटची तारीख **३० जुलै** आहे. ही अंतिम तारीख ओलांडू नये याची काळजी घ्यावी. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** सुयोग्यरित्या पूर्ण करण्यासाठी हे सर्व चरण अनुसरण करावेत.
निष्कर्ष: भविष्य घडवण्याची सुवर्ण संधी
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर संशोधन व प्रशिक्षण संस्था (बार्टी) मार्फत सुरू करण्यात आलेली ही मोफत जेईई आणि नीट प्रशिक्षण योजना ही महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीतील विज्ञान विद्यार्थ्यांसाठी एक वरदानाची संधी आहे. केवळ मोफत उच्च दर्जाचे प्रशिक्षणच नव्हे, तर दरमहा रु. ६,००० चे विद्यावेतन आणि पुस्तकांसाठी रु. ५,००० चे अनुदान यामुळे विद्यार्थ्यांच्या आर्थिक चिंता लक्षणीयरीत्या कमी होतील. यामुळे ते पूर्ण लक्ष देऊन आयआयटी किंवा मेडिकल प्रवेशाच्या स्वप्नांकडे वाटचाल करू शकतील. मुंबई, पुणे, नाशिक, छत्रपती संभाजीनगर, लातूर आणि नागपूर या सहा केंद्रांवर उपलब्ध होणाऱ्या या प्रशिक्षणामुळे राज्यभरातील विद्यार्थ्यांना सोय होईल. महाराष्ट्रातील अनुसूचित जातीतील जे पात्र विद्यार्थी इयत्ता 11 वीत विज्ञान शाखेत आहेत, त्यांनी ही संधी अवश्य घ्यावी. **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** सुरू आहे आणि ३० जुलै ही अंतिम तारीख जवळ येत आहे. अधिक माहिती आणि अर्ज सादर करण्यासाठी [https://cpetp.barti.in] या पोर्टलवर लवकर भेट द्या. आपल्या भविष्याच्या पायाभरणीसाठी ही पाऊल उचलण्यासाठी आजच **बार्टी अंतर्गत मोफत प्रशिक्षण अर्ज प्रक्रिया** पूर्ण करा.