महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने (एसटी) समाजाच्या ज्येष्ठ वर्गासाठी एक अभिनव योजना राबविली आहे. या योजनेला ‘अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना’ असे नाव देण्यात आले आहे. ही योजना केवळ प्रवासासाठीच नव्हे तर ज्येष्ठ नागरिकांना सन्माननीय जीवन जगण्यासाठीची संधी उपलब्ध करून देते. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना ही एक अशी कल्पना आहे जी समाजातील वयोवृद्ध घटकासाठी नवीन द्वार उघडते.
अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजनेची ओळख
राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक अभिनव आणि उपयुक्त योजना सुरू केली असून, त्यानुसार वयोवृद्ध प्रवाशांना केवळ ५८५ रुपयांमध्ये वर्षभर संपूर्ण महाराष्ट्रात मोफत प्रवास करण्याची संधी उपलब्ध झाली आहे. ही योजना फक्त आर्थिक सवलत देण्यापुरती मर्यादित नसून ती ज्येष्ठ नागरिकांना सामाजिक आणि सांस्कृतिक दृष्ट्या सक्षम करण्याचे साधन आहे. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे एक प्रकारचा सन्मानाचा प्रवास आहे.
योजनेचे उद्देश आणि महत्त्व
या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे ज्येष्ठ नागरिकांना सुलभ, सवलतीचा आणि सन्माननीय प्रवास उपलब्ध करून देणे. त्यामुळे समाजातील या घटकाला सार्वजनिक वाहतुकीत सक्रिय आणि स्वावलंबी सहभाग घेण्यास प्रोत्साहन मिळणार आहे. ही योजना केवळ प्रवासाची सोय नसून ती समाजाच्या ज्येष्ठ सदस्यांना नवीन अनुभव घेण्यासाठी प्रोत्साहन देते. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे एक सामाजिक न्यायाचे प्रतीक आहे.
पात्रता आणि लाभ
या योजनेचा लाभ ७५ वर्षपिक्षा अधिक वय असलेल्या ज्येष्ठ नागरिकांना मिळणार आहे. योजना अंतर्गत लाभार्थीना ५८५ रुपये भरून एक ‘स्मार्ट कार्ड’ तयार करून घ्यावे लागेल. हे कार्ड एकदा मिळाल्यानंतर, त्याचा उपयोग संपूर्ण वर्षभर अमर्याद आणि मोफत प्रवासासाठी करता येतो. ‘अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना’ अंतर्गत लाभार्थी राज्यभरातील साधी बस, शिवशाही, शिवशाही स्लीपर, शिवशाही शयन, शिवनेरी (जर लागू असेल त्या मार्गांवर) या प्रकारच्या एसटी बससेवांचा लाभ घेऊ शकतात. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना ही ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक वरदानाची गोष्ट ठरली आहे.
अर्ज करण्याची प्रक्रिया
स्मार्ट कार्ड मिळवण्यासाठी लाभार्थ्यांनी आधार कार्ड, पॅन कार्ड किंवा इतर कोणतेही वैध सरकारी फोटो ओळखपत्र सादर करणे आवश्यक आहे. ही प्रक्रिया जवळच्या एसटी आगारात अथवा ऑनलाईन पोर्टलद्वारे पूर्ण करता येते. जवळच्या एसटी आगारात किंवा ऑनलाईन अर्ज करून जर आपल्या कुटुंबात वयोवृद्ध सदस्य असतील, तर या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी तत्काळ अर्ज करणे फायदेशीर ठरेल. या योजनेसाठी अर्ज करणे अतिशय सोपे आहे. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे तंत्रज्ञानाचा सकारात्मक वापर आहे.
सामाजिक प्रभाव
महामंडळाने काही दिवसांपूर्वी महिलांसाठीही अर्ध तिकीट सवलतीचा निर्णय घेतलेला असून त्यासाठी ओळखपत्रावरील माहितीचा वापर केला जात आहे. त्यामुळे महिला आणि ज्येष्ठ नागरिक या दोन्ही घटकांसाठी एसटी प्रवास अधिक सुलभ आणि परवडणारा झाला आहे. या योजनेचे स्वागत करताना अनेक सामाजिक संस्थांनी म्हटले की, सार्वजनिक वाहतूक ही सर्वसामान्य नागरिकांची जीवनवाहिनी आहे. अशा सवलतीमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना फायदा होणार आहे. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना ही एक प्रेरणादायी उदाहरण आहे.
भविष्यातील शक्यता
ही योजना केवळ एक प्रवास सवलत योजना नसून ती एक सामाजिक बदलाचे चिन्ह आहे. भविष्यात अशा योजनांमध्ये आरोग्यसेवा, मनोरंजन आणि शैक्षणिक सुविधांचा समावेश करता येऊ शकतो. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे एक पायाभूत रचना आहे जी ज्येष्ठ नागरिकांसाठी नवीन संधी निर्माण करू शकते. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना ही भविष्यातील सामाजिक कल्याणकारी योजनांसाठी एक नमुना ठरू शकते.
एसटीच्या इतर योजनांची माहिती
महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ, ज्याला सर्वसाधारणपणे एसटी म्हणून ओळखले जाते, त्याने विविध प्रवाशांच्या गरजांना प्रतिसाद देत समावेशसूचक आणि कल्याणकारी अशा अनेक योजना राबविल्या आहेत. ज्येष्ठ नागरिकांसाठीच्या एका विशेष प्रवास-सवलत योजनेखेरीज, महामंडळाने महिला प्रवाश्यांसाठी अर्धे तिकीट लागू करून स्त्रियांच्या सशक्तिकरणाला चालना दिली आहे. शिवाय, विद्यार्थ्यांसाठी सवलतीचे दर, दैनंदिन प्रवासी पास, तसेच विशेष पर्यटन सेवा सुरू केल्या आहेत. ऑनलाइन तिकीट खरेदी आणि बुकिंगची सोय यामुळे प्रवास अधिक सोईस्कर झाला आहे. शहरी आणि ग्रामीण भागातील दुर्गम भागांना जोडणाऱ्या मार्गांवर सेवा चालवून सार्वजनिक वाहतूक सेवेची पोच सर्वत्र करणे हे या महामंडळाचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे. या सर्व प्रयत्नांद्वारे एसटी केवळ वाहतूक सेवाच उपलब्ध करत नाही, तर एक सामाजिक जबाबदारी नागरी संस्था म्हणूनही कार्यरत आहे.
निष्कर्ष
ही कल्याणकारी योजना ज्येष्ठ नागरिकांच्या सन्मानाच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल ठरत आहे. ही योजना केवळ आर्थिक सहाय्य नसून ती समाजाच्या ज्येष्ठ सदस्यांना सन्माननीय जीवन जगण्यासाठीची संधी उपलब्ध करून देते. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे एक सामाजिक कर्तव्याची पूर्तता आहे. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना ही इतर राज्यांसाठीही एक आदर्श ठरू शकते. अमृत ज्येष्ठ नागरिक योजना म्हणजे एक क्रांतिकारी पाऊल आहे ज्याने ज्येष्ठ नागरिकांना नवीन दिशा दिली आहे.