अतिवृष्टीने पुरता हतबल झालेला शेतकरी अन् कर्जमाफीची योग्य वेळ

मराठवाड्याच्या मातीत यावर्षी कोसळलेला पाऊस केवळ पाऊस नसून एक प्रलयच होता. ज्या भागात वर्षानुवर्षे दुष्काळाने शेतकऱ्यांचे जीवन नरक केले आहे, त्याच भूमीवर आता मुसळधार पावसाने थैमान घातले आहे. शेतकरी आता स्वतःला प्रश्न विचारत आहे – आता नक्की कर्जमाफीची योग्य वेळ आली आहे का? पाच वर्षे मशागत केलेल्या मोसंबीच्या बागा नष्ट झाल्या आहेत, मातीऐवजी खडक दिसत आहेत आणि शेतकऱ्यांच्या डोळ्यांसमोर त्यांचे संपूर्ण जीवन उद्ध्वस्त झाले आहे. अशा संकटकाळात शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षितता देणे ही सरकारची जबाबदारी आहे आणि अनेकांच्या मते हीच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे.

नद्यांचे रौद्र रूप आणि गावांची दयनीय स्थिती

छत्रपती संभाजीनगर जिल्ह्यात रात्रभर कोसळणाऱ्या पावसाने नद्या-नाले तुडुंब भरले आहेत. अनेक गावांतील रस्ते आणि पूल पाण्याखाली गेले आहेत, शेतीचे अतोनात नुकसान झाले आहे. मका, कापूस, सोयाबीन, बाजरीसह सर्व बागायती पिके पाण्याखाली गेली आहेत. खुलताबाद तालुक्यात घरात पाणी शिरल्यामुळे लोकांना घराबाहेर पडावे लागले आहे. टाकळी राजेराय परिसरातील गिरजा व सुरजा नद्यांना मोठा पुर आल्याने नदीकाठच्या गल्लीबोळांत सहा फूट पाणी वाहत आहे. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आर्थिक पाठबळ देणे आवश्यक आहे आणि अनेकांच्या मते आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आली आहे. सरकारने या संकटाकडे दुर्लक्ष करून चालणार नाही, कारण हीच खरी कर्जमाफीची योग्य वेळ समजली जाते.

पूरग्रस्तांचे कठिण जीवन आणि सरकारी उदासीनता

सिल्लोड तालुक्यातील अंजना नदी दुथडी भरून वाहत आहे, पूर इतका मोठा आला आहे की नदीकाठच्या घरात व मंदिरात पाणी शिरेल अशी स्थिती आहे. ग्रामस्थांमध्ये भीतीचे वातावरण आहे. गंगापूर तालुक्यातील गोदावरी नदीकाठच्या जुन्या अमळनेर गावाला पुराचा वेढा बसला आहे, पाच आदिवासी कुटुंबे उंच टेकडीवर आश्रय घेत असून प्रशासनाने त्यांना सुरक्षित स्थळी हलविण्याची गरज आहे. अशा कठिण परिस्थितीत सरकार फक्त पंचनाम्याच्या गप्पा मारत आहे, तर शेतकरी थेट मदतीची वाट पाहत आहे. शेतकऱ्यांच्या मते आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे, कारण त्यांच्याकडे परतण्यासाठी काहीच उरले नाही. सरकारने ही कर्जमाफीची योग्य वेळ ओळखली पाहिजे आणि तातडीने यावर कारवाई केली पाहिजे.

व्यापक पिकनुकसान आणि शेतकऱ्यांची निराशा

नागपूर जिल्ह्यातील 20 हजार हेक्टरवरील पिकांचे नुकसान झाल्याचा प्राथमिक अंदाज आहे. गेल्या काही दिवसांपासून पावसाची संततधार सुरू असून शेतीचे मोठ्या प्रमाणावर नुकसान झाले आहे. संत्रा उत्पादक शेतकऱ्यांवर दुहेरी संकट आले आहे – एकीकडे सोयाबीनवर यलो मोजॅक रोगामुळे नुकसान तर दुसरीकडे पावसाने संत्रा पिकाचे मोठे नुकसान केले आहे. शेतकरी आता हतबल झाला आहे, त्याच्या मनात आत्महत्येचे विचार सहज येतात. यावर्षी आतापर्यंत जिल्ह्यात 1004.8 मिमी पावसाची नोंद झाली असून ही सरासरीपेक्षा 8 टक्के जास्त आहे. अशा परिस्थितीत शेतकऱ्यांना कर्जाचा ओझा द्यायचे की माफ करायचे हा प्रश्न उभा आहे आणि बहुतेकांचे मत आहे की आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आली आहे. सरकारने ही कर्जमाफीची योग्य वेळ चुकवली तर परिणाम भयानक होतील.

राजकीय मागण्या आणि सरकारची भूमिका

मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस म्हणतात, “नुकसानीचा आढावा घेत आहोत. आढावा पूर्ण झाल्यावर अहवाल केंद्र सरकारला पाठवू.” त्यांनी कर्जमाफीबाबत सकारात्मकता दर्शवली आहे, पण सरसकट कर्जमाफीचे समर्थन केलेले नाही. फडणवीस म्हणतात, “कर्जमाफी वारंवार करता येत नाही. त्यामुळे ती करताना परिमाणकारक होणे आवश्यक आहे.” परंतु विरोधी पक्ष आणि शेतकरी संघटनांचा आग्रह आहे की हीच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे. उद्धव ठाकरे, संजय राऊत, काँग्रेस नेते आणि इतर अनेकांनी पूर्ण कर्जमाफीची मागणी केली आहे. त्यांच्या मते आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे आणि सरकारने तातडीने निर्णय घेतला पाहिजे.

शेतकऱ्यांच्या मनाची स्थिती आणि भवितव्य

शेतकरी आता रात्री झोपू शकत नाहीत, नदीकाठची गावे उद्ध्वस्त होण्याच्या मार्गावर आहेत. सातारा जिल्ह्यातही फलटण, माण, खटाव भागात मुसळधार पाऊस पडल्याने शेतकऱ्यांनी “सरकारला कर्जमाफीसाठी अजून कशी परिस्थिती हवी?” असा सवाल उपस्थित केला आहे. तोकडी मदत जाहीर करून सरकार काय दाखवण्याचा प्रयत्न करत आहे, यावर शेतकरी संतापले आहेत. यवतमाळ जिल्ह्यातील एका युवा शेतकऱ्याने आपले जीवन संपवल्यानंतर हा मुद्दा आणखी गंभीर झाला आहे. शेतकऱ्यांच्या मते आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे आणि सरकारने यावर त्वरित कारवाई केली पाहिजे. जर ही कर्जमाफीची योग्य वेळ चुकली तर अनेक शेतकरी आत्महत्या करू शकतात.

नुकसानभरपाईची मागणी आणि ओला दुष्काळ जाहीर करणे

शेतकरी संघटना, राजकीय पक्ष आणि सामान्य शेतकरी यांच्या मुख्य मागण्यांमध्ये पूर्ण कर्जमाफी, नुकसानभरपाई आणि ओला दुष्काळ जाहीर करणे यांचा समावेश आहे. त्यांना प्रति हेक्टर ५०,००० रुपये मदत, बागायती पिकांसाठी १ ते १.५ लाख रुपये आणि शेतमजुरांसाठी २५,००० रुपये मदत मिळावी अशी अपेक्षा आहे. पंजाब सरकारच्या धर्तीवर ही मागणी केली जात आहे. ओला दुष्काळ जाहीर झाल्यास शिक्षण शुल्क माफी, आरोग्य मदत आणि इतर लाभ मिळू शकतात. या सर्व मागण्या पूर्ण करण्यासाठी आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे असे शेतकरी मानतात. सरकारने ही कर्जमाफीची योग्य वेळ ओळखून योग्य निर्णय घेतले पाहिजेत.

शेतकऱ्यांच्या भवितव्यासाठी आवश्यक तोडगा

महाराष्ट्रात सध्या अतिवृष्टी आणि पुरामुळे शेतकऱ्यांच्या पिकांचे मोठे नुकसान झाले आहे. मराठवाडा, विदर्भ आणि पश्चिम महाराष्ट्रातील शेतकरी विशेषतः प्रभावित झाले आहेत. शेतकरी संघटना, राजकीय पक्ष आणि सामान्य शेतकरी यांच्याकडून सरकारवर दबाव वाढत आहे. किसान सभेने ३० सप्टेंबरला मोर्चा काढण्याचे ऐलान केले आहे. महाराष्ट्र नवनिर्माण शेतकरी सेना आणि इतर संघटनाही सक्रिय झाल्या आहेत. सर्वांचा एकच आग्रह आहे की आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे आणि सरकारने तातडीने यावर कारवाई केली पाहिजे. जर ही कर्जमाफीची योग्य वेळ सरकारने चुकवली तर परिणाम गंभीर होतील आणि शेतकऱ्यांचे आणखी नुकसान होईल.

निष्कर्ष: कृतीची वेळ आली आहे

महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना दुष्काळ आणि पूर या दुहेरी समस्यांना तोंड द्यावे लागत आहे. यावर्षी पुराने झालेले नुकसान इतके प्रचंड आहे की शेतकरी आता आपल्या भवितव्याबद्दल चिंतित आहेत. सरकारकडून फक्त आश्वासने आणि पंचनाम्याच्या प्रक्रिया पुरेशा नाहीत. शेतकऱ्यांना आत्ता तातडीने मदतीची गरज आहे. अनेकांच्या मते आत्ताच कर्जमाफीची योग्य वेळ आली आहे आणि सरकारने ही संधी चुकवू नये. शेतकरी वाचला तर महाराष्ट्र वाचेल हे लक्षात घेऊन सरकारने तातडीने कृती केली पाहिजे. हीच खरी कर्जमाफीची योग्य वेळ आहे आणि सरकारने यावर ऐक घेतली पाहिजे, जेणेकरून शेतकऱ्यांचे जीवन सुरळित होऊ शकेल.