राज्यातील शेतीक्षेत्राच्या विकासासाठी यशवंतराव चव्हाण प्रतिष्ठान येथे कृषी विभागाची राज्यस्तरीय खरीप हंगाम नियोजन आढावा बैठक पार पडली. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या या बैठकीत शेतकऱ्यांसाठी अभिनव तंत्रज्ञानावर आधारित ‘महाविस्तार ॲप’ लाँच करण्यात आले. हा डिजिटल उपक्रम शेतकऱ्यांना एकाच ठिकाणी सर्व माहिती पुरवणारा ‘डिजिटल मित्र’ म्हणून उभा राहिला आहे. महाविस्तार ॲपच्या माध्यमातून शेतीसंबंधीचे ज्ञान आणि व्हिडिओ मार्गदर्शन सहज उपलब्ध होणे राज्यातील शेतीच्या डिजिटल क्रांतीची सुरुवात समजली जाऊ शकते.
महाविस्तार ॲप: शेतकऱ्यांचा डिजिटल सहाय्यक
कृषी विभागाने विकसित केलेले ‘महाविस्तार ॲप‘ हे शेतकऱ्यांसाठी संपूर्ण माहितीचे भांडार बनले आहे. या ॲपमध्ये लागवडीच्या पद्धती, कीड व्यवस्थापन, पिकांच्या वाढीच्या टप्प्यांनुसार खतांचा वापर, आणि इतर तांत्रिक मार्गदर्शनाचे व्हिडिओ समाविष्ट आहेत. महाविस्तार ॲपची सर्वात वैशिष्ट्यपूर्ण बाब म्हणजे मराठी भाषेतील चॅटबॉट, ज्याद्वारे शेतकरी कोणताही प्रश्न विचारू शकतो आणि तात्काळ अचूक उत्तर मिळवू शकतो. मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी या ॲपला ‘वन स्टॉप शॉप’ म्हणून गौरविले आहे, कारण यामध्ये शेतीविषयक प्रत्येक समस्येचे निराकरण करण्याची क्षमता आहे.
साथी पोर्टलवरील बियाणे नोंदणी: पारदर्शकतेचा नवा टप्पा
बियाणे आणि खतांच्या वितरणात पारदर्शकता आणण्यासाठी ‘साथी’ पोर्टलवर बोगस बियाण्यांची नोंदणी करण्यात आली आहे. महाविस्तार ॲपशी संलग्न असलेल्या या पोर्टलवर सध्या ७०,००० क्विंटल बियाणे उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना दर्जेदार बियाणे मिळणे सुलभ झाले आहे. मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी नमूद केले की, पुढील वर्षापासून १००% बियाणे या पोर्टलवर नोंदवले जातील, ज्यामुळे बियाणे गैरव्यवहारावर पूर्णपणे आळा बसेल. महाविस्तार ॲपच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना ‘साथी’ पोर्टलशी जोडण्यात आले आहे, ज्यामुळे त्यांना बियाण्यांची माहिती आणि गुणवत्ता तपासणे सोपे जाईल.
खत लिंकिंगविरोधात कडक निर्णय
खत वितरणातील गैरप्रथांविरोधात राज्य सरकारने कठोर पावले उचलली आहेत. महाविस्तार ॲपवरच्या तक्रार प्रणालीद्वारे शेतकरी लिंकिंगचे प्रकरण नोंदवू शकतात, आणि संबंधित कृषी केंद्रावर त्वरित कारवाई होईल. प्रत्येक कृषी केंद्रावर फोन नंबरसह बोर्ड लावून देण्यात येणार आहे, ज्यामुळे गैरव्यवहाराची तक्रार करणे सोपे होईल. मुख्यमंत्री यांनी स्पष्ट केले की, लिंकिंगसारख्या अनैतिक पद्धतींवर अत्यावश्यक वस्तू कायद्याखाली कारवाई केली जाईल.
डिजिटल शेतीशाळा: कीड व्यवस्थापनाचे आधुनिक समाधान
कीड व्यवस्थापनाच्या आव्हानांसाठी राज्यात डिजिटल शेतीशाळा सुरू करण्यात आल्या आहेत. महाविस्तार ॲपमधील व्हिडिओ मार्गदर्शनासोबतच प्रत्येक तालुक्यात ह्या शाळांमध्ये शेतकऱ्यांना प्रत्यक्ष प्रशिक्षण दिले जाईल. या शाळांमध्ये कीड नियंत्रणाच्या आधुनिक पद्धती, रासायनिक व जैविक उपाययोजना, आणि पर्यावरणास अनुकूल शेतीचे तंत्र शिकवले जाणार आहे. मुख्यमंत्री यांनी नमूद केले की, डिजिटल शेतीशाळा आणि महाविस्तार ॲप यांच्या संयुक्त प्रयत्नांमुळे शेतकऱ्यांना सर्वांगीण मदत मिळेल.
सिबिल स्कोअरविना कृषीकर्ज: शेतकऱ्यांसाठी सुवर्णसंधी
शेतकऱ्यांना सहजतेने कर्ज मिळावे यासाठी सरकारने बँकांना सिबिल स्कोअरची अट रद्द करण्याचे आदेश दिले आहेत. महाविस्तार ॲपवरील माहितीनुसार, कोणतीही बँक शेतकऱ्यांकडून सिबिल स्कोअरची मागणी करू शकत नाही. यामुळे लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांनाही कर्जाची मागणी करणे सोपे होईल. मुख्यमंत्री फडणवीस यांनी या निर्णयाला ‘शेतकऱ्यांच्या सक्षमीकरणाची दिशा’ असे संबोधले आहे.
हवामान अंदाजाची सुसज्जता
वातावरणीय बदलांमुळे येणाऱ्या आपत्तींच्या पूर्वतयारीसाठी भारतीय हवामान विभाग (IMD) सोबत सहकार्य करण्यात आले आहे. महाविस्तार ॲपवर शेतकऱ्यांना हवामानाच्या अंदाजाबरोबरच पीक संरक्षणाच्या सूचनाही मिळतील. हे सर्व माहिती मराठीमध्ये उपलब्ध असल्याने शेतकरी समुदायाला ती सहज समजेल.
शेतकऱ्यांसाठी सुलभतेचे नवे द्वार
या डिजिटल साधनामुळे शेतकरी समुदायाला अत्याधुनिक शेती तंत्रज्ञानाचा प्रत्यक्ष फायदा मिळत आहे. पारंपारिक पद्धतींवर अवलंबून असलेल्या शेतकऱ्यांना आता तज्ज्ञांचे मार्गदर्शन घरबसल्याच मिळू शकते. वेगवेगळ्या पिकांच्या आरोग्याविषयीच्या माहितीपासून ते हवामान अंदाजापर्यंत, सर्व डेटा वेळेत मिळाल्याने निर्णय प्रक्रिया सुस्पष्ट झाली आहे. त्यामुळे उत्पादनखर्च कमी करणे, पीक नुकसानीचे धोके टाळणे, आणि बाजारपेठेशी सुसंगत होणे यात मोठी मदत होते. शिवाय, सरकारी योजनांसंदर्भातील अद्ययावत माहिती मिळाल्याने शेतकऱ्यांना अनुदाने आणि सब्सिडीचा पुरेपूर लाभ घेता येतो.
समुदाय आणि संवादाचे सशक्त माध्यम
या तंत्रज्ञानामुळे शेतकऱ्यांमध्ये समूहभावना वाढण्यास चालना मिळाली आहे. भिन्न भागातील शेतकरी आपले अनुभव सामायिक करू शकतात, ज्यामुळे नाविन्यपूर्ण पद्धतींचा प्रसार होतो. उदाहरणार्थ, एखाद्या प्रदेशात यशस्वी ठरलेल्या कीटक नियंत्रण पद्धती दुसऱ्या भागातील शेतकऱ्यांना लगेच अंगीकारता येतात. याशिवाय, तज्ज्ञांशी थेट संवाद साधून शंका निरसन करणे, बाजारभावांची अद्ययावत माहिती मिळविणे, आणि शेती संशोधनाशी जोडले जाणे यामुळे शेतकरी हा केवळ उत्पादक न राहता, जागतिक शेती व्यवस्थेचा सक्रिय भागीदार बनतो. अशाप्रकारे, हे साधन केवळ माहितीच नव्हे तर समुदाय निर्मितीचेही एक सुरक्षित आधारस्थान बनले आहे.
निष्कर्ष: महाविस्तार ॲपची संकल्पनात्मक क्रांती
महाराष्ट्रातील शेतीक्षेत्राच्या डिजिटलायझेशनमध्ये ‘महाविस्तार ॲप’ हे एक मीलाचा दगड ठरते. सरकारच्या या प्रयत्नांमुळे शेतकऱ्यांना तंत्रज्ञानाचा फायदा मिळून त्यांची उत्पादकता आणि उत्पन्न वाढेल. महाविस्तार ॲपच्या माध्यमातून शेतीच्या प्रत्येक अंगाचा आवाका घेण्यात आला आहे, ज्यामुळे हा उपक्रम खरोखरच ‘शेतकऱ्यांचा डिजिटल मित्र’ बनला आहे.