उन्हाळी मिरची लागवड करण्याची ही पद्धत देईल यशाची हमी

शेतकरी बंधूंनो या उन्हाळी मिरची लागवड विषयी संपूर्ण मार्गदर्शन करण्यात आले आहे .

मिरची हे भारतातील सर्वात महत्त्वाचे मसाले पिकांपैकी एक आहे. उन्हाळी मिरची लागवड ही शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरते, कारण या काळात हिरव्या मिरचीला बाजारात उच्च मागणी असते. महाराष्ट्रात धुळे, नागपूर, जळगाव, चंद्रपूर सारख्या जिल्ह्यांत उन्हाळी मिरची लागवडीला प्राधान्य दिले जाते .

या लेखात उन्हाळी मिरची लागवड करण्यासाठी योग्य हवामान, जमीन, वाण निवड, खतव्यवस्थापन, आणि रोगनियंत्रण यासंबंधी सविस्तर माहिती सादर केली आहे.

उन्हाळी मिरची लागवड ही शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची आणि लाभदायक शेती पद्धती आहे. उन्हाळ्यात मिरचीचे उत्पादन घेतल्यास बाजारात चांगला दर मिळू शकतो, कारण या काळात मिरचीची मागणी अधिक असते. योग्य जमिनीसह पाणी व्यवस्थापन, सुधारित बियाणे, खत व्यवस्थापन आणि कीड व रोग नियंत्रण यांसारख्या आधुनिक शेती तंत्रांचा वापर केल्यास उत्पादन अधिक वाढू शकते.

उन्हाळी मिरची लागवडीसाठी हलकी ते मध्यम, सेंद्रिय घटकयुक्त आणि निचऱ्याची चांगली क्षमता असलेली जमीन उपयुक्त ठरते. योग्य नियोजन आणि काळजी घेतल्यास शेतकरी उन्हाळी मिरची लागवडीतून चांगला नफा मिळवू शकतात.

१. **उन्हाळी मिरची लागवडीसाठी योग्य हवामान**

उन्हाळी मिरचीची वाढ आणि उत्पादनासाठी **२५°C ते ३५°C** तापमान आदर्श मानले जाते . उन्हाळ्यातील उष्ण आणि दमट हवामानामुळे झाडांची वाढ जोमदार होते. तथापि, जास्त आर्द्रता किंवा पाण्याचा साचका झाल्यास मुळांना नुकसान होऊ शकते . बियांची उगवण **१८°C ते २७°C** दरम्यान चांगली होते . उन्हाळी मिरची लागवडीसाठी जानेवारी-फेब्रुवारी हा कालावधी योग्य आहे, तर काही भागात मार्चपर्यंत लागवड केली जाते .

२. **जमिनीची निवड आणि पूर्वतयारी*

*

उन्हाळी मिरची लागवडीसाठी **मध्यम ते भारी जमीन** आणि **पाण्याचा उत्तम निचरा** असलेली माती योग्य आहे. चुनखडीयुक्त जमिनीतही हे पीक चांगले येते . पूर्वतयारीसाठी एप्रिल-मे महिन्यात जमीन नांगरून, **हेक्टरी ९-१० टन कुजलेले शेणखत** मिसळावे . मल्चिंग पद्धत वापरल्यास ओलावा टिकवण्यास मदत होते.

३. **उन्हाळी मिरचीसाठी योग्य वाण**

उन्हाळ्याच्या प्रतिकूल परिस्थितीत टिकून राहणाऱ्या जाती निवडणे गरजेचे आहे. यासाठी **पुसा ज्वाला, अग्निरेखा, संकेश्वरी ३२, जी-४, फुले ज्योती, आणि मुसाळवाडी** या जाती उत्तम आहेत . दर हेक्टरी **१ ते १.५ किलो बियाणे** वापरावे . नर्सरीतून निरोगी रोपे घेऊन लागवड केल्यास उत्पादनात वाढ होते .

४. **लागवडीची पद्धत आणि अंतर**

उन्हाळी मिरची लागवड **सरी-वरंबा पद्धती** किंवा **झिग-झॅग पद्धती**ने करावी . रोपे लावताना **६० सेमी x ४५ सेमी** अंतर ठेवावे. भारी जमिनीत अंतर जास्त ठेवणे चांगले . ड्रिप सिंचन आणि प्लास्टिक मल्चिंगचा वापर करून पाण्याचा वापर कार्यक्षम करता येतो .

५. **खत व्यवस्थापन आणि पाणीपुरवठा**

– **सेंद्रिय खत:** हेक्टरी १०-१२ टन शेणखत आणि २-३ टन कंपोस्ट .
– **रासायनिक खत:** लागवडीनंतर नायट्रोजन (५० किलो/हेक्टर), फॉस्फरस (२५ किलो), पोटॅशियम (२५ किलो). वाढीच्या टप्प्यावर १५-२० दिवसांनी नायट्रोजनची पुनरावृत्ती करावी .
– **पाणी:** उन्हाळ्यात दररोज **५-७ मिमी** पाणी आवश्यक असते. ठिबक सिंचनाने ओलावा समतोल राखता येतो .

६. **रोग आणि कीटक नियंत्रण**

उन्हाळ्यात **मावा (aphids)** आणि **फुलकिडे (thrips)** यांचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यासाठी **इमिडाक्लोप्रिड** किंवा **थायोमेथोक्झाम** या कीटकनाशकांचा वापर करावा . **मर रोग** (Anthracnose) साठी **कार्बेन्डाझिम** किंवा **ट्रायकोडर्मा** फवारणी उपयुक्त आहे . भुरी रोगासाठी **गंधक पावडर** (८०%) च्या फवारणीने नियंत्रण मिळवावे.

७. **काढणी आणि उत्पादन**

उन्हाळी मिरची लागवडीनंतर **५५-६५ दिवसांनी** काढणी सुरू करता येते. हिरव्या मिरचीचे सरासरी **१२०-१८० क्विंटल/हेक्टर** उत्पादन मिळते, तर वाळवंडाचे **१०-१५ क्विंटल** . फळे देठासह तोडून, ३-४ महिने नियमितपणे गोळा करावीत.

८. **उन्हाळी मिरची लागवडीचे फायदे**

– बाजारात वर्षभर मागणी असलेल्या हिरव्या मिरचीला उन्हाळ्यात उच्च भाव मिळतात.
– रोगप्रतिकारक जाती आणि आधुनिक तंत्रज्ञानामुळे उत्पादनक्षमता वाढते .
– ड्रिप सिंचन आणि मल्चिंगसारख्या पद्धतींमुळे पाणी आणि श्रम वाचतात.

उन्हाळी मिरची लागवड करणे फायदेशीर ठरते कारण ती उच्च उत्पादन, चांगली बाजारपेठ आणि कमी रोग-कीड समस्यांसाठी ओळखली जाते.

खाली उन्हाळी मिरची लागवडीचे आणखी काही महत्त्वाचे फायदे दिले आहेत:

१. जास्त उत्पादन आणि चांगली गुणवत्ता

उन्हाळ्यात मिरचीचे उत्पादन अधिक होते, कारण वातावरण कोरडे आणि उष्ण असल्याने फुलगळ कमी होते.

फळांची गुणवत्ता चांगली राहते आणि किडींचा प्रादुर्भाव तुलनेने कमी असतो.

२. बाजारातील मागणी आणि चांगला दर

उन्हाळी हंगामात मिरचीचे उत्पादन तुलनेने कमी असते, त्यामुळे बाजारात चांगला दर मिळतो.

उन्हाळी मिरची टिकाऊ असल्यामुळे निर्यातीसाठी योग्य ठरते.

३. रोग आणि किडींचा कमी प्रादुर्भाव

हिवाळ्यातील आणि पावसाळ्यातील तुलनेत उन्हाळ्यात कीड व रोगांचे प्रमाण कमी असते.

बुरशीजन्य आणि बॅक्टेरियल रोग कमी आढळतात, त्यामुळे उत्पादनाचा दर्जा चांगला राहतो.

४. कमी खर्च आणि अधिक नफा

कमी कीड आणि रोगांमुळे कीटकनाशके आणि बुरशीनाशकांवरील खर्च कमी होतो.

पाणी व्यवस्थापन योग्य प्रकारे केल्यास सिंचनाचा खर्च कमी करता येतो.

५. शेतीचा अधिक चांगला उपयोग

उन्हाळ्यात मिरचीची लागवड केल्यास संकरीत आणि उशिरा येणाऱ्या वाणांमुळे वर्षभर उत्पादन घेता येते.

भाजीपाल्यासाठी अतिरिक्त उत्पन्नाचे साधन मिळते.

उन्हाळी मिरची लागवड शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरते, कारण ती उच्च उत्पादन, कमी कीड व रोग, चांगली बाजारपेठ आणि टिकाऊपणामुळे जास्त नफा देणारी पिके आहे. योग्य नियोजन, सिंचन आणि तंत्रज्ञानाचा अवलंब केल्यास उन्हाळी मिरची लागवड अत्यंत यशस्वी ठरू शकते.

उन्हाळी मिरची लागवड ही शेतकऱ्यांसाठी नफ्याची शक्यता असलेली पद्धत आहे. योग्य वाण निवड, संतुलित खत व्यवस्थापन, आणि रोग नियंत्रण यावर लक्ष केंद्रित केल्यास उत्पादनातील यश निश्चित आहे. उन्हाळी हंगामातील या पिकाची लागवड करून शेतकरी भावंडांनी आर्थिक स्थैर्य साधावे अशी अपेक्षा!