ग्रामीण भागात जमीन ताबा, सीमारेषा व मोजणीसंदर्भात अनेकदां वाद होत असतात. बहुतेकवेळा शेतजमिनीच्या बाबत असे वाद होताना आपण पाहिलेत. आपल्या शेतजमिनीचा भाग शेजारच्या हद्दीत गेल्याचं लक्षात आल्यानंतर शेतकऱ्यांमध्ये वाद होऊ लागतात. कारण कोणताही शेतकरी आपली शेतजमिनीवरील हक्क सोडण्यास तयार नसतो. अशा वेळी शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय शोधणे गरजेचे ठरते. आधुनिक तंत्रज्ञान उपलब्ध असतानाही जुन्या मोजणीत झालेल्या चुका, पिकांची फेरबदल, सीमारेषेवरील खुणा नाहीसा होणे, जाणूनबुजून जमीन ताब्यात घेण्याचे प्रकार वारंवार घडत असतात. तुम्हीही अशाच समस्येला तोंड देत असाल तर शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय योग्य पद्धतीने अंमलात आणणे आवश्यक आहे.
प्रशासकीय तक्रारीची पायरी
कोणी शेतजमिनीच्या अशा समस्यांना सामोरे जात असेल तर त्या शेतकऱ्याने सर्वप्रथम स्थानिक तलाठी कार्यालयात लेखी तक्रार दाखल करावी. ही पहिली पायरी म्हणजे शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय यांचा पाया आहे. तक्रारीत सर्व सर्वे नंबर, गट नंबर, गटाची सीमा, अंदाजे किती जमीन ताब्यात गेली आहे याचे तपशील नमूद करणे आवश्यक आहे. तक्रार मिळाल्यावर तलाठी प्राथमिक पाहणी करेल तो दोन्ही पक्षांना बोलून त्या समस्येबाबत तोडगा काढेल. या अवस्थेतून सुरुवात करून शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय कार्यान्वित करता येतात.
अधिकृत मोजणीची प्रक्रिया
जमिनीचा वाद सोडवण्यासाठी अधिकृत मोजणी हा सर्वात निर्णायक पर्याय आहे. तलाठीच्या पाहणीनंतर दोन्ही बाजूंनी सहमती मिळाल्यास शेतकऱ्याने मोजणीसाठी अर्ज मंडळाधिकारी (तहसील कार्यालय) यांच्याकडे करावा. जमाबंदी खात्याच्या नियमांनुसार अधिकृत मोजणी अधिकारी जागेवर येऊन आधुनिक उपकरणांच्या सहाय्याने सीमारेषा ठरव देईल. DGPS (डिफरेंशियल ग्लोबल पोझिशनिंग सिस्टिम) किंवा ETS (इलेक्ट्रॉनिक टोटल स्टेशन) ने जमीन मोजणी केली जाईल. ही तंत्रज्ञानाची मदत घेऊन शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय अधिक अचूकतेने राबवता येतात. या मोजणीचा अहवाल आल्यानंतर कोणाकडे जमीन किती प्रमाणात गेली आहे हे स्पष्ट होईल. अशाप्रकारे शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय यशस्वी होण्याची शक्यता वाढते.
तहसीलदारांचा निर्णय आणि अंमलबजावणी
मोजणी अहवालासह तहसीलदार कार्यालयात अधिकृत अर्ज करावा, त्यातून जमीन परत मिळवण्यासाठी आदेश मागू शकतो. तहसीलदार दोन्ही पक्षांची बाजू ऐकून मोजणीच्या आधारावर निर्णय देतील. जमीन चुकीच्या पद्धतीने ताब्यात गेली असल्याचे निष्पन्न झाल्यास तहसीलदार शेजाऱ्याला जमीन रिकामी करण्याचा आदेश देतील. हा निर्णय हाच खरा शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय यांचा केंद्रबिंदू आहे. तहसीलदाराचा आदेश मिळाल्यानंतर आवश्यकता भासल्यास मंडळाधिकारी, तलाठी, पोलीस यांच्यासह प्रत्यक्ष जमिनीवर जाऊन शेतकऱ्याला त्याचा मूळ ताबा मिळवून देत असतात. या अंमलबजावणीद्वारे शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय पूर्णत्वास जातात.
कायदेशीर उपाययोजना
प्रशासकीय मार्गाने निकाल लागला नाही तर शेतकऱ्यांकडे कायदेशीर उपाययोजनांचा अवलंब करण्याचा पर्याय उपलब्ध आहे. सिव्हिल कोर्टात दावा दाखल करून जमिनीचा हक्क मिळवता येतो. भूसंपादन कायदा, सीमा कायदा इत्यादी कायदेयांतर्गत योग्य ती कलमे वापरून शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय अधिकृत पद्धतीने राबवले जाऊ शकतात. न्यायालयीन प्रक्रिया दीर्घकाळ चालू शकते, परंतु ती अंतिम न्याय देऊ शकते. अशा प्रकारे शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय कायदेशीर फ्रेमवर्कमध्ये राहूनच अंमलात आणले पाहिजेत.
प्रतिबंधात्मक उपाय
भविष्यात जमीन वाद टाळण्यासाठी काही प्रतिबंधात्मक उपाय अंमलात आणणे गरजेचे आहे. नियमितपणे जमिनीची मोजणी करून सीमारेषा तपासणे, सीमेच्या खुणा मजबूत पद्धतीने ठेवणे, जमिनीचे कागदपत्र सुरक्षित ठेवणे इत्यादी गोष्टी करून तुम्ही जमीन वादापासून दूर राहू शकता. हे सर्व उपाय म्हणजेच भविष्यात शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय शोधण्याची गरज भासू नये म्हणूनच केलेली तयारी आहे. शिवाय, डिजिटल मॅपिंग, भूमी अभिलेख डिजिटायझेशन यासारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करूनही तुमची जमीन सुरक्षित ठेवता येते. अशाप्रकारे शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय योजण्यापेक्षा प्रतिबंधात्मक धोरण अधिक श्रेयस्कर ठरते.
निष्कर्ष
शेतजमीन ही शेतकऱ्यांच्या जीवनाची आधारस्तंभ आहे. त्यामुळे जमिनीचे संरक्षण करणे हे प्रत्येक शेतकऱ्याचे कर्तव्य आहे. शेजाऱ्याने बळकावलेली जमीन परत मिळवण्यासाठी प्रशासकीय, कायदेशीर आणि तांत्रिक अशा सर्व मार्गांचा अवलंब करावा लागतो. या लेखात दिलेली माहिती तुम्हाला शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय यशस्वीरीत्या अंमलात आणण्यास मदत करेल. शांततेने व सहकार्याने वाद सोडवण्याचा प्रयत्न करावा, परंतु ते शक्य न झाल्यास कायद्याच्या मदतीने आपले हक्क सांगितले पाहिजेत. अखेर, शेजाऱ्याने बळकावलेली शेतजमीन परत मिळविण्याचे उपाय योग्य पद्धतीने अंमलात आणल्यास न्याय मिळणे शक्य आहे. तर मित्रांनो हा माहितीपूर्ण लेख तुम्हाला कसा वाटला याबाबत तुमचे मनोगत नक्की कळवा आणि कामाची बातमी टीमचे मनोबल वाढवा.