महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी एक महत्त्वाची बातमी आहे. राज्य सरकारने पीक पाहणीची मुदत वाढवून 31 ऑक्टोबर पर्यंत केली आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांची नोंदणी पूर्ण करण्यासाठी अतिरिक्त वेळ देईल. मूळ मुदत 30 सप्टेंबरपर्यंत होती, परंतु नैसर्गिक आपत्तींमुळे ती अपुरी पडत असल्याने हा निर्णय घेण्यात आला आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ शेतकरी समुदायासाठी एक महत्त्वपूर्ण धोरणात्मक निर्णय आहे.
महसूलमंत्र्यांचे निर्देश आणि त्याचा अर्थ
महसूलमंत्री चंद्रशेखर बावनकुळे यांच्या सूचनेनुसार, महसूल विभागाने सर्व जिल्हाधिकाऱ्यांना निर्देश दिले आहेत. या निर्देशांनुसार, 1 ऑक्टोबर 2025 ते 31 ऑक्टोबर 2025 या कालावधीत सर्व उर्वरित पीक पाहणी पूर्ण करणे अनिवार्य आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ सहायक स्तरावर कार्यरत कर्मचाऱ्यांना सर्व शेतांची पाहणी पूर्ण करण्यासाठी पुरेशी संधी देते. या पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ मुळे प्रशासनाला अधिक व्यवस्थित पद्धतीने काम पूर्ण करता येईल.
नैसर्गिक आव्हाने आणि त्यावरील उपाय
राज्यात मोठ्या प्रमाणात झालेल्या अतिवृष्टी आणि दुबार पेरणीमुळे शेतकऱ्यांना मोठ्या अडचणींना सामोरे जावे लागले. या नैसर्गिक आपत्तींमुळे पिकांची वेळेवर पाहणी करणे कठीण झाले होते. यापूर्वी सरकारने पीक पाहणीची मुदत दोन आठवड्यांनी वाढवली होती, परंतु तीही अपुरी ठरल्याने आता एका महिन्याची अतिरिक्त मुदत देण्यात आली आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ ही शेतकऱ्यांच्या समस्यांवर झटपट उपाययोजना करण्याच्या सरकारच्या धोरणाचा भाग आहे. या पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ मुळे शेतकऱ्यांच्या हिताचे रक्षण होईल.
पाठपुरावा यंत्रणा आणि जबाबदाऱ्या
सर्व सहायकांना प्रत्यक्ष शेतात जाऊन पीक पाहणी पूर्ण करण्याचे निर्देश देण्यात आले आहेत. जिल्हाधिकाऱ्यांना या कामाचा दैनंदिन आढावा घेण्यास सांगितले आहे. बहुतांश वेळा गावापासून दूर राहणाऱ्या शेतकऱ्यांची पीक पाहणी शिल्लक राहते, अशा सर्व प्रकरणांमध्ये सहायकांनी स्वत: जाऊन पाहणी पूर्ण करणे आवश्यक आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ केवळ वेळेची सोय नसून ती एक जबाबदारीपूर्ण कार्यवाही आहे. या पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ नंतर कोणतीही पीक पाहणी अधुरी राहणार नाही याची काळजी घेणे ग्राम महसूल अधिकाऱ्यांची जबाबदारी आहे.
गुणवत्ता नियंत्रण आणि अंतिम मंजुरी
सहायकांनी केलेल्या पीक पाहणीची शंभर टक्के तपासणी ग्राम महसूल अधिकाऱ्यांकडून करणे अनिवार्य करण्यात आले आहे. ही तपासणी पूर्ण झाल्यानंतरच मंजूर पीक पाहणीची नोंद 7/12 उताऱ्यावर प्रसिद्ध होते. अशाप्रकारे, ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ केवळ प्रमाणात्मक नसून ती गुणवत्तेच्या दृष्टीनेही महत्त्वाची आहे. महसूलमंत्री बावनकुळे यांनी 100 टक्के पीक पाहणी पूर्ण करण्याच्या दक्षतेचे निर्देश दिले आहेत. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ शेतकऱ्यांना त्यांच्या हक्कांसाठी न्याय्य वेळ देणारी एक समतोलपूर्ण उपाययोजना आहे.
पिक पाहणी म्हणजे काय?
पिक पाहणी ही महसूल विभागाकडून केली जाणारी एक अत्यंत महत्त्वाची प्रशासकीय प्रक्रिया आहे. थोडक्यात, शेतकऱ्याने कोणत्या जमिनीवर कोणते पीक घेतले आहे, त्या पिकाचे क्षेत्रफल किती आहे आणि ते पीक कोणत्या हंगामातील आहे याची अधिकृतपणे नोंद करून घेणे म्हणजे पिक पाहणी होय. ही नोंद सहसा ग्रामसेवक किंवा महसूल विभागाचा सहायक अधिकारी यांसारख्या अधिकृत व्यक्तीद्वारे शेतात जाऊन प्रत्यक्ष पाहणी करून केली जाते. या प्रक्रियेचा मुख्य उद्देश शेतजमिनीचा ७/१२ उतारा या दस्तऐवजावर पिकाच्या नोंदी अचूकपणे प्रसिद्ध करणे हा आहे. अलीकडे जाहीर झालेली पिक पाहणीसाठी ३१ ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ यामुळे ही नोंदणी प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी शेतकऱ्यांना आणि अधिकाऱ्यांना अधिक वेळ मिळेल.
पिक पाहणीचे महत्त्व
पिक पाहणी ही केवळ कागदोपत्री प्रक्रिया नसून, ती शेतकऱ्यांच्या आर्थिक आणि कायदेशीर हिताशी निगडित आहे. या नोंदी शेतकऱ्याच्या जमिनीचा वापर सिद्ध करणारा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज म्हणून काम करतात. विविध शासकीय योजनांमधून मिळणाऱ्या अनुदान, ऋणमाफी, विमा दाव्याचे निराकरण आणि इतर आर्थिक मदतीसाठी ७/१२ उताऱ्यावरील ही पिक नोंद अपेक्षित असते. तसेच, नैसर्गिक आपत्ती किंवा दुष्काळाच्या परिस्थितीत शेतकऱ्यांना मिळणाऱ्या मदतीचा निर्णय या नोंदीवरूनच घेतला जातो. म्हणूनच, पिक पाहणीसाठी ३१ ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ ही केवळ वेळेची सोय नसून, शेतकऱ्यांना त्यांच्या हक्कांसाठी न्याय्य वेळ देणारी एक कल्याणकारी पायरी आहे, ज्यामुळे प्रत्येक शेतकऱ्याची पिके योग्य पद्धतीने नोंदवली जाऊ शकतील.
निष्कर्ष
शेतकऱ्यांच्या अडचणी लक्षात घेऊन सरकारने घेतलेला हा निर्णय कौतुकास्पद आहे. ही पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ शासनाच्या शेतकरी-हितैषी दृष्टिकोनाचे प्रतीक आहे. या पिक पाहणीसाठी 31 ऑक्टोबर पर्यंत मुदतवाढ मुळे सर्व शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांची अचूक नोंदणी करण्याची संधी मिळेल, ज्यामुळे त्यांना सरकारी योजनांचा पूर्ण लाभ मिळू शकेल. शेतकरी आणि प्रशासन या दोघांसाठीही ही एक फायद्याची घोषणा आहे.