चिपळूण तालुक्यातील वेहेळे येथील प्रीती होडे यांचा प्रवास एका छोट्याशा कुटुंबातील गायीपासून सुरू झाला. शेतीशी जुळलेला असल्याने त्यांना पशुपालनाचे महत्त्व लवकरच कळले आणि त्यांनी दुग्धव्यवसायात संधी ओळखली. सुरुवातीला फक्त एका गायीपासून सुरुवात करून, त्यांनी हळूहळू आपला व्यवसाय वाढवला आणि अखेरीस संकरित गाईंचे संगोपन करून उत्पन्नाचे चांगले साधन निर्माण केले. हीच प्रेरणा घेऊन त्यांनी पुढे जाऊन पोल्ट्री आणि सेंद्रिय खत निर्मितीचा व्यवसाय सुरू केला. या सर्व उद्योगांमुळे प्रीती होडे यांना पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यास मदत झाली. त्यांच्या या यशस्वी प्रवासाने गावातील इतर महिलांसाठी एक आदर्श ठरवला आहे.
बचतगटामधून व्यवसायाची सुरुवात
प्रीती होडे या उमेद अभियानात महिला बचतगटासाठी सीआरपी म्हणून काम करतात. या भूमिकेतून त्यांना इतर महिलांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याची प्रेरणा मिळाली. घरच्या गरजांसाठी असलेल्या एका गायीपासून त्यांनी व्यवसायिक दुग्धोत्पादनाकडे वाटचाल सुरू केली. महिला बचतगटाच्या निधीतून त्यांनी तीन संकरित गायी खरेदी केल्या आणि त्यांच्या चांगल्या संगोपनानंतर व्यवसाय वाढवण्याचा निर्णय घेतला. उमेद अभियानातर्फे मिळालेल्या बँक कर्जामुळे त्यांना आणखी सात संकरित गायी खरेदी करणे शक्य झाले. या सर्व प्रयत्नांमुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी पायाच रचला गेला.
दुग्धव्यवसायातील यश
दुग्ध व्यवसायाच्या यशस्वीतेसाठी प्रीती होडे यांनी सर्व बाबतीतून योजनाबद्ध पध्दतीने काम केले. गायींसाठी त्यांनी घराजवळ सुसज्ज गोठा उभारला, चाऱ्याची शेतात लागवड केली आणि दुधाचा दर्जा सुधारण्यासाठी अझोलाची लागवड केली. सध्या त्या दररोज ७० ते ८० लिटर दूध विकतात, ज्यातील काही भाग घरगुती विक्रीसाठी तर काही भाग वाशिष्ठी डेअरीला पुरवला जातो. या व्यवसायामुळे त्यांना स्थिर उत्पन्न मिळू लागले आणि कुटुंबाची आर्थिक स्थिती सुधारली. दुग्धव्यवसायातील या यशाने पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी मजबूत पाया तयार झाला.
कुक्कुटपालन व्यवसायाचा विस्तार
दुग्ध व्यवसायाला पूरक म्हणून प्रीती होडे यांनी पोल्ट्री व्यवसायास सुरुवात केली. सुरुवातीला १०० क्रॉस कोंबड्या घेऊन त्यांनी या व्यवसायाची सुरुवात केली आणि टप्प्याटप्प्याने त्यात वाढ केली. कोंबड्यांच्या चांगल्या निगारीमुळे त्यांना या व्यवसायात चांगले यश मिळाले. पोल्ट्री व्यवसायामुळे त्यांना अतिरिक्त उत्पन्नाचा स्रोत निर्माण झाला आणि कुटुंबाची आर्थिक स्थिती आणखी सुधारली. कुक्कुटपालनामुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी आणखी एक महत्त्वाची पायरी पूर्ण झाली.
वाहतूक सुविधा आणि व्यवसाय विस्तार
व्यवसाय वाढवण्यासाठी वाहतूक सुविधा आवश्यक असते हे लक्षात घेऊन प्रीती होडे यांनी एक मोठी गाडी खरेदी केली. या गाडीच्या मदतीने त्या दूध वाहतूक करू लागल्या आणि इतर मालाची वाहतूक देखील करू लागल्या. यामुळे त्यांच्या व्यवसायाची कार्यक्षमता वाढली आणि बाजारपेठेत पोहोचणे सोपे झाले. वाहतूक सुविधेमुळे त्यांना आपले उत्पादन दूरच्या बाजारपेठेत विकणे शक्य झाले आणि उत्पन्नात वाढ झाली. वाहतूक सुविधेच्या यशस्वी वापरामुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्याचा प्रवास आणखी गतिमान झाला.
सेंद्रिय खत निर्मितीचा व्यवसाय
पशुपालनामध्ये गायींच्या शेणाचा उपयोग करून प्रीती होडे यांनी सेंद्रिय खत निर्मितीचा व्यवसाय सुरू केला. यामुळे त्यांना अतिरिक्त उत्पन्न मिळाले आणि शेतीसाठी सेंद्रिय खताची उपलब्धता सुनिश्चित झाली. सेंद्रिय खत निर्मितीमुळे पर्यावरणास हितकारक असलेला व्यवसाय सुरू झाला आणि कुटुंबाच्या उत्पन्नात भर पडली. हा व्यवसाय सुरू करून पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी आणखी एक दिशा उघडली.
अन्नप्रक्रिया उद्योगातील वाटचाल
प्रीती होडे यांनी केवळ पशुपालन आणि कुक्कुटपालनापुरतेच मर्यादित न राहता अन्नप्रक्रिया उद्योगात देखील पाऊल ठेवले. त्यांनी नाचणी सत्व, बर्फी, चकली, शेवड, बिस्कीट, लाडू असे विविध पदार्थ तयार करून त्यांची विक्री सुरू केली. या पदार्थांना ग्राहकांची चांगली मागणी लाभली आणि त्यामुळे कुटुंबाच्या उत्पन्नात वाढ झाली. अन्नप्रक्रिया उद्योगामुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी आणखी एक मार्ग मिळाला.
इतर महिलांसाठी प्रेरणा
प्रीती होडे यांनी केवळ स्वत:च्याच कुटुंबासाठीच नव्हे तर गावातील इतर महिलांसाठी देखील आदर्श ठेवला. त्यांनी गतवर्षी त्यांच्या प्रभागातील १००हून अधिक महिलांना लखपती होण्यासाठी मदत केली आणि त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे गावातील महिलांमध्ये आत्मविश्वास निर्माण झाला आणि त्यांना स्वत:चा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी प्रेरणा मिळाली. इतर महिलांसाठी केलेल्या या प्रयत्नांमुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्याचा प्रवास आणखी अर्थपूर्ण झाला.
उमेद अभियानाचे मार्गदर्शन
प्रीती होडे यांच्या यशस्वी प्रवासामागे उमेद अभियानाचे मार्गदर्शन महत्त्वपूर्ण ठरले. उमेद अभियानचे व्यवस्थापक अमोल काटकर यांच्या मार्गदर्शनामुळे त्यांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक असलेली माहिती आणि आर्थिक सहाय्य मिळाले. उमेद अभियानातर्फे दिले जाणारे कर्ज आणि मार्गदर्शन यामुळे अनेक महिलांना व्यवसाय सुरू करणे शक्य झाले आहे. या मार्गदर्शनामुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्यासाठी आवश्यक असलेली सर्व साधने मिळाली.
भविष्याची योजना आणि प्रेरणा
प्रीती होडे यांनी भविष्यात आपला व्यवसाय आणखी वाढवण्याची योजना आखली आहे. त्यांच्या या प्रवासामुळे ग्रामीण भागातील महिलांना आत्मनिर्भर होण्यासाठी प्रेरणा मिळते आहे. त्यांचे म्हणणे आहे की “कृषिपूरक उद्योगात महिलांना व्यवसायाची चांगली संधी आहे. उमेद अभियानातून व्यवसायाला चालना देण्यासाठी कर्जदेखील मिळते; मात्र मेहनतीने व्यवसाय वाढवून कर्जाची परतफेड करण्याची तयारी देखील ठेवायली हवी. कष्टाने व्यवसाय केल्यास त्यात नक्कीच यश मिळते.” या विचारांमुळे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्याचा प्रवास इतर महिलांसाठी देखील प्रेरणादायी ठरतो.
निष्कर्ष
प्रीती होडे यांचा प्रवास सिद्ध करतो की इच्छाशक्ती आणि कष्ट यामुळे कोणत्याही व्यक्तीला आत्मनिर्भर होता येते. पशुपालन आणि कुक्कुटपालनासारख्या पारंपरिक व्यवसायातून देखील योग्य योजना आणि कष्टाने मोठे यश मिळवता येते. त्यांच्या या प्रवासामुळे ग्रामीण भागातील महिलांना आर्थिक सक्षमता आणि आत्मनिर्भरतेकडे जाण्यासाठी प्रेरणा मिळते आहे. प्रीती होडे यांचे पशुपालन आणि कुक्कुटपालन व्यवसायातून प्रीति होडे आत्मनिर्भर होण्याचे स्वप्न आता साकार झाले आहे आणि त्या इतर महिलांसाठी मार्गदर्शक ठरल्या आहेत.