पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळवून प्रसिद्धीझोतात आलेल्या नाशिकच्या विजयश्री चुंबळे यांचा जन्म नाशिक जिल्ह्यातील निफाड तालुक्यातील शिवडी या गावात झाला. त्यांचे वडील मधुकर क्षीरसागर हे शेतकरी होते आणि त्यांच्याकडे शेतीचा पारंपरिक वारसा होता. विजयश्री यांनी बॅचलर ऑफ कंप्युटर सायन्सपर्यंत शिक्षण घेतले. लग्नानंतर त्यांना सासरे केरूनाना चुंबळे यांच्या मार्गदर्शनाखाली राजकीय क्षेत्रात प्रवेश करण्याची संधी मिळाली. ग्रामपंचायत सदस्य ते नाशिक जिल्हा परिषद अध्यक्षा या पदापर्यंत त्यांचा राजकीय प्रवास राहिला. या काळात त्यांनी आरोग्यावर भर देत काम केले आणि शेतीतून आरोग्यासाठी काहीतरी करावे असा विचार मनात रुजू लागला. हाच विचार पुढे पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविण्यास कारणीभूत ठरला.
कोरोना काळातील बदल आणि नवीन दिशा
सलग आठ-नऊ वर्षे राजकीय क्षेत्रात काम केल्यानंतर कोरोनामुळे परिस्थिती बदलली. या काळात राजकीय कार्य थांबले आणि विजयश्री यांनी घरचा व्यवसाय सांभाळण्याचा निर्णय घेतला. कोरोना काळात आरोग्याचे महत्त्व लोकांना पुन्हा एकदा पटले आणि आरोग्यासाठी फायदेशीर अशा फळांना मागणी वाढली. या संदर्भात त्यांनी पॅशन फ्रूटची शेती करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी दोन वर्षे या विषयावर सखोल अभ्यास केला आणि शेवटी पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविण्याचा मानस ठरवला.
प्रायोगिक सुरुवात आणि अडचणी
सुरुवातीला विजयश्री यांनी ऑनलाइन अकरा पॅशन फ्रूटची रोपे मागवली. मात्र, ही रोपे टिकू शकली नाहीत. पण त्या हताश झाल्या नाहीत किंवा मागे हटल्या नाहीत. त्यांनी पुन्हा नव्याने कर्नाटकातून सहा वेगवेगळ्या प्रजातींची ३६ रोपे आयात केली. यावेळी त्यांनी प्रायोगिक तत्त्वावर लागवड केली. घरासमोर असलेल्या एका गुंठा जागेत त्यांनी ही लागवड केली. रोपे, लोखंडी खांब, तार यासाठी त्यांनी खर्च केला तर जुन्या घराचे बांबू मंडपासाठी वापरले. ही सुरुवातच खरी पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविण्याची पहिली पायरी ठरली.
सेंद्रिय शेतीचा अवलंब
मंडप उभारण्यासाठी मजुरांची मदत घेतली असली तरी लागवडीपासून ते रोपांचे व्यवस्थापन आणि फवारणी पर्यंतचे सर्व काम विजयश्री यांनी स्वतः हाती घेतले. त्यांनी झाडांसाठी पूर्णतः सेंद्रिय खते वापरण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी कोंबडी खत, लेंडी खत, निंबोळी अर्क यांचा वापर केला. जून २०२४ मध्ये लागवड केल्यानंतर सव्वा वर्षांनंतर पहिली फळे मिळू लागली. सेंद्रिय पद्धतीचा हा अवलंब केल्यानेच पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविणे शक्य झाले.
पॅशन फ्रूटचे आरोग्यासाठी महत्त्व
विजयश्री यांनी सांगितले की, पॅशन फ्रूट हे मूळचे ब्राझिलियन फळ असून आरोग्यासाठी अतिशय उपयुक्त आहे. फळाचा आकार गोलाकार असतो आणि त्याची साल जाड आणि कठीण असते, तर आतमध्ये रसाळ, सुगंधी गर असतो. फळाचा रंग जांभळा किंवा पिवळा-नारिंगी असतो. या फळामध्ये फायबर मोठ्या प्रमाणात असल्याने पचनास मदत होते आणि रक्तातील साखर नियंत्रित राहण्यास मदत होते. पॅशन फ्रूटचा ज्यूसही आरोग्यासाठी फायदेशीर असतो. आरोग्यदायी फळांची शेती करून पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविणे हा त्यांच्या कामाचा मुख्य उद्देश होता.
पहिले यश आणि भविष्याचे स्वप्न
३६ रोपांपैकी ३१ झाडे चांगली वाढली आणि पहिली फळे आल्यावर विजयश्री यांना खूप आनंद झाला. त्यांच्या मते, महिलांनी शेती सारख्या क्षेत्रातून स्वतः सिद्ध करणे गरजेचे आहे. कमी खर्चात आणि कमी जागेत अनेक व्यवसाय करता येतात. भविष्यात शेतीच्या माध्यमातून महिलांसाठी चांगला प्लॅटफॉर्म उपलब्ध करून देण्याचा मानस त्यांनी व्यक्त केला आहे. ही योजना पूर्ण झाल्यास अनेक महिलांना पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविण्यास मदत होईल.
शेतीतील नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोन
विजयश्री चुंबळे यांच्या या प्रयोगामागे नाविन्यपूर्ण दृष्टिकोन होता. त्यांनी केवळ पारंपरिक शेतीचा अवलंब केला नाही तर नवीन तंत्रज्ञान आणि संशोधनाचा वापर करून शेती केली. ऑनलाइन संशोधन, वेगवेगळ्या प्रकारच्या रोपांचा अभ्यास, सेंद्रिय पद्धतीचा अवलंब यामुळेच त्यांना पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळवता आले. त्यांच्या या प्रयोगाने इतर शेतकऱ्यांनाही प्रेरणा मिळेल अशी त्यांची अपेक्षा आहे.
महिला सक्षमीकरण आणि शेती
विजयश्री यांच्या मते, शेती हे महिला सक्षमीकरणाचे एक महत्त्वाचे साधन बनू शकते. शेतीमध्ये महिलांना अधिक संधी मिळाल्या पाहिजेत आणि त्यांना या क्षेत्रात येण्यास प्रोत्साहन दिले पाहिजे. कमी जागेत आणि कमी खर्चात उत्पादन घेता येणाऱ्या पिकांवर महिलांनी लक्ष केंद्रित केले तर त्यांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होता येईल. पॅशन फ्रूट सारख्या पिकांद्वारे महिला पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळवू शकतात.
शेती आणि आरोग्याचा संबंध
विजयश्री यांच्या मते, शेती आणि आरोग्य यांचा गाढा संबंध आहे. आरोग्यदायी पिके लावून आपण समाजाचे आरोग्य सुधारू शकतो. पॅशन फ्रूट सारख्या आरोग्यदायी फळांची लोकप्रियता वाढवून आपण लोकांना आरोग्यकडे वळवू शकतो. शेतीतून आरोग्य निर्माण करणे हे एक महत्त्वाचे ध्येय असले पाहिजे. या दृष्टिकोनातूनच पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविणे शक्य झाले.
निष्कर्ष: प्रेरणादायी यशोगाथा
विजयश्री चुंबळे यांचा प्रवास हा एक प्रेरणादायी यशोगाथा आहे. शिक्षण, राजकारण आणि शेती अशा वेगवेगळ्या क्षेत्रातून त्या उत्तम प्रकारे संचलित झाल्या आहेत. त्यांनी दाखवून दिले की, इच्छाशक्ती आणि परिश्रम असल्यास कोणत्याही क्षेत्रात यश मिळवता येते. त्यांच्या या प्रयोगामुळे इतर महिला आणि तरुण शेतकऱ्यांनाही प्रेरणा मिळेल. विजयश्री यांनी सिद्ध केले की पॅशन फ्रूट शेतीतून यश मिळविणे केवळ शक्यच नाही तर फायदेशीरही आहे. त्यांच्या भविष्यातील योजना या क्षेत्रात आणखी नाविन्य आणेल यात शंका नाही.