नमस्कार वाचकांनो, आज आपण भारतातील शिक्षकांच्या सर्वोच्च सन्मानाची चर्चा करणार आहोत. दरवर्षी शिक्षक दिनाच्या निमित्ताने देशभरातील उत्कृष्ट शिक्षकांना राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करण्याचा सन्मानाचा कार्यक्रम भरवला जातो. या वर्षीही राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते दिल्ली येथे हा भव्य समारंभ पार पडला, ज्यामध्ये ८१ जणांचा समावेश होता. हा लेख या सन्मानित क्षणाचा आणि त्याच्या महत्त्वाचा सविस्तर आढावा घेणार आहे.
राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार समारंभाचे महत्त्व
शिक्षक हे समाजाचे आणि राष्ट्राचे खरे शिल्पकार आहेत. त्यांच्या अमूल्य योगदानाला देशाच्या सर्वोच्च पदवीद्वारे मान्यता देण्याच्या उद्देशाने हा कार्यक्रम आयोजित केला जातो. राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करणे हे केवळ एक समारंभ नसून, शिक्षणक्षेत्रातील समर्पण, नाविन्य आणि ऊर्जेचे उत्सव आहे. हा पुरस्कार मिळवलेले शिक्षक केवळ त्यांच्या विद्यार्थ्यांसाठीच नव्हे तर इतर शिक्षकांसाठीही प्रेरणास्थान बनतात. शिक्षक दिनाच्या शुभसंधीने हा सन्मान केला जातो, ज्यामुळे या पुरस्काराला आणखीनच विशेष महत्त्व प्राप्त होते.
सन्मानित शिक्षक आणि पुरस्काराचे स्वरूप
यावर्षी, देशभरातून निवडलेल्या ८१ शिक्षकांना या सन्मानासाठी पात्र ठरवण्यात आले होते. या शिक्षकांच्या तीन मुख्य श्रेणी होत्या: ४५ शालेय शिक्षक, २१ उच्च शिक्षण क्षेत्रातील शिक्षक आणि १६ कौशल्य विकास क्षेत्रातील शिक्षक. प्रत्येक पुरस्कार विजेत्याला एक प्रमाणपत्र, एक रौप्य पदक आणि ५०,००० रुपये रोख रक्कम अशी पुरस्काराची राशी देण्यात आली. हा पुरस्कार केवळ आर्थिक मदत नसून, त्यांच्या कठोर परिश्रमाला मिळालेले सर्वोच्च सार्वजनिक मान्यतास्वरूप आहे. राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करताना, प्रत्येक विजेत्याच्या चेहऱ्यावरचा आनंद पाहणे हा एक अविस्मरणीय अनुभव होता.
महाराष्ट्रातील सन्मानित शिक्षकांचे योगदान
महाराष्ट्र राज्याने या वर्षीही शिक्षणक्षेत्रातील उत्कृष्ट कामगिरीबद्दल ठसा उमटवला आहे. राज्यातील सहा शिक्षकांना या वर्षी राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. शालेय शिक्षण श्रेणीत डॉ. शेख मोहम्मद वक़िउद्दीन शेख हमीदोद्दीन (जिल्हा परिषद हायस्कूल, अर्धापूर, नांदेड) आणि सोनिया विकास कपूर (एटॉमिक एनर्जी सेंट्रल स्कूल नं. 2, मुंबई) यांचा समावेश होता. उच्च शिक्षण श्रेणीत डॉ. संदीपन गुरुनाथ जगदाळे (दयानंद कॉलेज ऑफ आर्ट्स, लातूर), डॉ. नीलाक्षी जैन (शाह अँन्ड अँकर कच्छी अभियांत्रिकी महाविद्यालय, मुंबई) आणि प्रा. पुरुषोत्तम पवार (एस. व्ही. पी. एम. इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी अँड इंजिनीअरिंग, बारामती) यांना सन्मानित करण्यात आले. कौशल्य विकास श्रेणीत अनिल रामदास जिभकाटे (संत जगनाडे महाराज शासकीय औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था, नागपूर) यांना हा पुरस्कार देऊन गौरवण्यात आले.
समारंभात उपस्थितित वक्ते आणि सन्मान
हा भव्य समारंभ दिल्ली येथे पार पडला आणि याला देशाचे अनेक वरिष्ठ नेते उपस्थित होते. केंद्रीय शिक्षण मंत्री धर्मेंद्र प्रधान, शिक्षण राज्यमंत्री डॉ. सुकांत मजूमदार आणि जयंत चौधरी यांनी या कार्यक्रमाला हजेरी लावली. शिक्षण मंत्रालयाचे सचिव संजय कुमार आणि कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालयाचे सचिव देबाश्री मुखर्जी यांनी सुद्धा या समारंभाला गौरविले. राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करण्याच्या या समारंभामुळे शिक्षकांचे विद्यार्थ्यांचे जीवनमान उंचावण्यासाठी केलेले समर्पण आणि नाविन्यपूर्ण कार्यपद्धती यांचा गौरव करण्यात आला. मागील काही वर्षांपासून या पुरस्काराची व्याप्ती वाढवण्यात आली आहे, ज्यामुळे आता उच्च शिक्षण आणि कौशल्य विकास क्षेत्रातील शिक्षकांनासुद्धा यामध्ये सहभागी होता येते.
राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांचे भाषण आणि संदेश
राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी या सोहळ्यादरम्यान एक प्रेरणादायी भाषण दिले. त्यांनी ‘आचार्य देवो भव’ या प्राचीन उक्तीचा उल्लेख करून शिक्षकांचे समाजातील सर्वोच्च स्थान अधोरेखित केले. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, शिक्षक मुलांमध्ये आत्मसन्मान आणि सुरक्षिततेची भावना निर्माण करतात आणि मुलांचे यश हेच शिक्षकांचे खरे बक्षीस आहे. राष्ट्रपतींनी मुलींच्या शिक्षणाला प्राधान्य देण्याचे आवाहन केले आणि सावित्रीबाई फुले यांच्या ऐतिहासिक योगदानाचा उल्लेख केला. एसटीईएम क्षेत्रातील मुलींच्या ४३% नोंदणीबद्दल त्यांनी समाधान व्यक्त केले. शेवटी, त्यांनी जोरदार शब्दात सांगितले की, “शिक्षकांचे योगदान भारताला महासत्ता बनवेल.” राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करणे हा या योगदानाला मिळणारा एक छोटासा पण महत्त्वाचा मान आहे.
शिक्षकांच्या नाविन्यपूर्ण पद्धती आणि प्रभाव
या पुरस्कारासाठी निवड होतेवेळी शिक्षकांच्या नाविन्यपूर्ण शिकवण्या पद्धती आणि समाजावर त्यांनी केलेल्या प्रभावाचा विचार केला जातो. प्रत्येक सन्मानित शिक्षकाने केवळ पाठ्यपुस्तकी ज्ञानाच नव्हे तर जीवनमूल्ये आणि कौशल्ये शिकवण्याचे काम केले आहे. काही शिक्षकांनी तंत्रज्ञानाचा वापर करून शिक्षणात क्रांती घडवून आणली, तर काहींनी समाजातील वंचित घटकांपर्यंत शिक्षण पोहोचवण्याचे काम केले. कौशल्य विकास क्षेत्रातील शिक्षकांनी युवकांना रोजगारोन्मुखी प्रशिक्षण देून त्यांचे आणि देशाचे भवितव्य उज्वल केले. म्हणूनच, राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करणे हे या सर्व प्रयत्नांचे सर्वोच्च समाधानकारक फलित आहे.
भविष्यातील आशा आणि उद्देश
हा पुरस्कार केवळ एक सन्मानच नाही तर भविष्यात आणखीन अधिक चांगले काम करण्याची प्रेरणा देखील आहे. यामुळे इतर शिक्षकांना सुद्धा नाविन्य आणि समर्पणाने काम करण्यास उत्तेजन मिळते. शिक्षण मंत्रालयाचे धोरण आहे की या पुरस्काराच्या माध्यमातून देशातील प्रत्येक खेडोपाडीतील उत्कृष्ट शिक्षकांना ओळखले जावे आणि सन्मानित केले जावे. भविष्यात आणखीन विस्तृत आणि समावेशक पद्धतीने राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करण्याचे लक्ष्य आहे. शिक्षक दिनाच्या निमित्ताने हा सोहळा साजरा करणे हे एक सततचे प्रयत्न आहे जेणेकरून शिक्षणक्षेत्रातील ही महान आत्मे नेहमीच प्रेरणादायी राहतील.
निष्कर्ष
शिक्षक हे राष्ट्रनिर्मितीचे स्तंभ आहेत. राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते या वर्षी झालेला राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार प्रदान करण्याचा सोहळा हा या स्तंभांचा गौरव करण्यासाठी समर्पित होता. महाराष्ट्रासह देशभरातील ८१ शिक्षकांना मिळालेला हा सन्मान केवळ व्यक्तिगत यश नसून संपूर्ण शिक्षणक्षेत्राचा गौरव आहे. आशा आहे की अशा पुरस्कारांमुळे देशात शिक्षणाची गुणवत्ता सुधारेल आणि नवीन पिढी उज्वल भवितव्य घेऊन उभी राहील. शिक्षकांना मिळणारा हा सन्मान प्रत्येकाच्या मनात शिक्षकांबद्दलचा आदर आणि सन्मान वाढवेल आणि शिक्षण हेच खरे जीवनबदल घडवून आणू शकते याची जाणीव करून देईल.