व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स; आता मिळवा सरकारच्या सर्व योजनांची माहिती तुमच्या मोबाईलवर

मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांनी काल पत्रकारांशी बोलताना सांगितले की त्यांनी मेटा शी एक करार केला आहे. त्यांच्या या घोषणेत त्यांनी विशेष करून व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स चा उल्लेख केला आहे. व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स च्या माध्यमातून, सामान्य माणसापासून ते शहरी नागरिकांपर्यंत सर्वांसाठी सोपी आणि सर्वसमावेशक माहिती पुरवण्याची योजना आखण्यात आली आहे.
डिजिटल युगात सरकारी सेवा आणि नागरिकांमधील अंतर कमी करण्यासाठी ‘व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स’ हा शब्दप्रयोग अधोरेखित होत आहे. सध्या भारत सरकार आपल्या सर्व योजनांची माहिती नागरिकांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी व्हॉट्सॲपचा सर्रास वापर करत आहे. या लेखात आपण ‘व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स’च्या माध्यमातून होत असलेल्या बदलांचा आढावा घेऊयात.

याबाबत सविस्तर माहिती अशी की राज्याचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस, कौशल्य, रोजगार, उद्योजकता आणि नाविन्यता मंत्री मंगलप्रभात लोढा, तसेच माहिती तंत्रज्ञान मंत्री ॲड. आशिष शेलार यांच्या उपस्थितीत “आपले सरकार व्हॉट्सअँप चॅटबॉट” संदर्भात बीकेसी येथे सरकार आणि मेटा यांच्यात सामंजस्य करार करण्यात आला. तसेच कार्यक्रमात एम.एम.आर.डी.ए. आणि नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) यांच्यातही करार झाला असून, मुंबईतील बीकेसी येथे NPCI च्या जागतिक मुख्यालयासाठी भूखंड सुध्दा प्रदान करण्यात आला.

**‘व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स’ म्हणजे काय?**

‘व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्स’ ही एक अशी संकल्पना आहे, जिथे सरकारी यंत्रणा नागरिकांशी संवाद साधण्यासाठी व्हॉट्सॲपचा वापर करते. प्रधानमंत्री जनधन योजना, आयुष्मान भारत, उज्ज्वला योजना यासारख्या योजनांची अंमलबजावणी आणि माहितीपत्रके थेट नागरिकांच्या मोबाइलवर पाठवण्यासाठी ही पद्धत वापरली जाते. व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्सचा मुख्य उद्देश आहे—पारदर्शकता वाढवणे आणि माहितीचा अधिकार सर्वांपर्यंत पोहोचवणे.

योजनांची माहिती मिळवण्याची सोय**

व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्स मुळे नागरिकांना कोणत्याही योजनेची अर्ज प्रक्रिया, पात्रता, आवश्यक कागदपत्रे याबद्दल तात्काळ माहिती मिळू शकते. उदाहरणार्थ, सरकारने सुरू केलेल्या ‘मायगव्ह चॅटबॉट’द्वारे नागरिक व्हॉट्सॲपवर योजनांचे तपशील विचारू शकतात. या चॅटबॉटला 10 भाषांमध्ये सेवा उपलब्ध आहे, ज्यामुळे ग्रामीण भागातील लोकांनाही मदत होते. व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सच्या माध्यमातून सरकार प्रत्येक नागरिकाला ‘डिजिटल इंडिया’चा भाग बनविण्याचा प्रयत्न करत आहे.

**वास्तव-वेळ अपडेट्स आणि संवाद**

व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्सचा आणखी एक फायदा म्हणजे वास्तव-वेळात अपडेट्स मिळणे. लोकप्रिय योजनांसाठी अर्ज करताना किंवा त्यांची प्रगती तपासताना नागरिकांना SMS किंवा ईमेलवर अवलंबून राहावे लागत नाही. त्याऐवजी, व्हॉट्सॲपवरच त्यांना सर्व सूचना मिळतात. शिवाय, सरकारी विभागांनी तयार केलेले व्हॉट्सॲप ग्रुप्समध्ये नागरिक प्रश्न विचारू शकतात, ज्यामुळे संवादाची सोय निर्माण झाली आहे.

**ग्रामीण भारतात ‘व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स’चा प्रभाव**

गेल्या काही वर्षांत, व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्सचा वापर ग्रामीण भागात वेगाने पसरत आहे. महाराष्ट्रातील ‘ग्रामपंचायत दर्पण’ योजनेअंतर्गत, ग्रामसेवकांना प्रशिक्षण देऊन त्यांना व्हॉट्सॲपद्वारे योजनांची माहिती पुरवली जाते. अलीकडेच केंद्र सरकारने ‘डिजिटल ग्राम योजना’ अंतर्गत 50,000 गावांमध्ये व्हॉट्सॲप आधारित माहिती सेवा सुरू केली आहे. अशाप्रकारे, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स हे ग्रामीण समाजाचे सशक्तिकरण करण्याचे साधन बनले आहे.

**आव्हाने आणि भविष्य**

असं असूनही, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्ससमोर काही आव्हाने आहेत. इंटरनेटची अनुपलब्धता, डिजिटल साक्षरतेचा अभाव आणि खोट्या माहितीचा प्रसार यामुळे ग्रामीण भागातील लोकांना अडचणी येतात. तथापि, सरकार ‘डिजिटल लिटरेसी अभियान’ आणि ‘कॉमन सर्व्हिस सेंटर्स’द्वारे ही अडचण दूर करण्याचा प्रयत्न करत आहे. भविष्यात, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्समध्ये AI चॅटबॉट्स आणि व्हॉइस-बेस्ड सेवांचा समावेश करण्याची योजना आहे, ज्यामुळे अडचणींवर मात होईल.

‘व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स’ ही केवळ तंत्रज्ञानाची उपयोजना नसून, ती लोकशाहीच्या नवीन व्याख्येचे प्रतीक आहे. या माध्यमातून सरकार नागरिकांशी थेट जोडले जाऊ शकते, ज्यामुळे शासनाची कार्यक्षमता वाढते. पुढील काळात, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सचा वापर आणखी विस्तारत जाणार आहे, अशी अपेक्षा आहे. त्यामुळे, प्रत्येक नागरिकाने या डिजिटल सुविधांचा फायदा घेण्यासाठी व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सशी जोडलेले राहावे ही सरकारची अपेक्षा आहे.

यापुढे, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स यंत्रणेच्या साह्याने सरकारने 500 पेक्षा जास्त सरकारी सेवा आणि योजनांची माहिती थेट व्हॉट्सॲप वर उपलब्ध करून देण्याचा निर्णय घेतला आहे. या निर्णयामुळे खेड्या पाड्यातील सामान्य माणसाला देखील डिजिटल सेवांचा लाभ घेण्याची संधी मिळणार आहे, ज्यामध्ये व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स ची भूमिका महत्त्वाची ठरेल.

या कराराने आणि व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स या नव्या तंत्रज्ञानाच्या वापराने, सरकार आणि नागरिकांमधील संवाद अधिक सुलभ होईल. या संकल्पनेत व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स द्वारे माहितीची देवाणघेवाण करताना पारदर्शकता, सुरक्षितता आणि जलद सेवा पुरवण्यावर भर दिला जात आहे.

१. सरकारच्या डिजिटल धोरणांचा आढावा:

सरकारने ‘डिजिटल इंडिया’ आणि इतर अनेक उपक्रमांच्या माध्यमातून नागरिकांपर्यंत माहिती पोहोचवण्याच्या दृष्टीने नवे डिजिटल प्लॅटफॉर्म्स विकसित केले आहेत. यामध्ये सरकारी योजना, लाभ, अर्ज प्रक्रिया व संबंधित मार्गदर्शन यांची माहिती ऑनलाइन उपलब्ध करून देणे हा महत्त्वाचा उद्देश आहे. व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स या नव्या संकल्पनेच्या माध्यमातून, सरकारने या सेवेला अधिक पारदर्शक व प्रभावी बनवण्याचा प्रयत्न केला आहे. व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स चा वापर करून नागरिकांना जलद आणि सोपी माहिती पुरवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.

२. व्हॉट्सॲप – एक प्रभावी संवाद माध्यम:

व्हॉट्सॲपच्या व्यापक नेटवर्क आणि सहज वापराच्या सुलभतेमुळे, सरकारने व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सचा उपयोग करून विविध योजनांची माहिती सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचवण्याची एक नवीन पद्धत अवलंबली आहे. या सेवेद्वारे नागरिकांना त्वरित अद्ययावत माहिती मिळते आणि व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सद्वारे दिलेली माहिती अधिक विश्वासार्ह ठरते. शिवाय, या आधुनिक गव्हर्नन्सचा वापर ग्रामीण भागातील तसेच शहरी नागरिकांपर्यंत एकसमान माहिती पोहोचवण्यास मदत करतो.

३. विविध सरकारी योजना आणि त्यांची वैशिष्ट्ये:

आता राज्य आणि केंद्र सरकारच्या विविध योजनांची माहिती तुम्हाला व्हॉट्सॲप वर मिळणार असून त्यापैकी केवळ उदाहरण म्हणून काही मुख्य योजना खालीलप्रमाणे आहेत: या योजना केवळ उदाहरण म्हणून असून यामध्ये 500 पेक्षा जास्त सेवा आणि योजना समाविष्ट असणार आहेत.

• आर्थिक समावेश योजनाः
  • प्रधानमंत्री जन धन योजना (PMJDY): सर्व नागरिकांना बँकिंग सेवांमध्ये सामील करणे आणि आर्थिक समावेश सुनिश्चित करणे.
  • प्रधानमंत्री मुद्रा योजना: लघुउद्योगांना आर्थिक मदत पुरविणे व रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे.
• घरकुल योजनाः
  • प्रधानमंत्री आवास योजना (PMAY): आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल नागरिकांना सुलभ कर्जाच्या सुविधा देऊन घरांची निर्मिती करण्यास प्रोत्साहन देणे.
• 
  

  शैक्षणिक आणि आरोग्य योजनाः

  • आयुष्मान भारत: गरीब कुटुंबांना आरोग्यविमा सुविधा पुरवून रोगांच्या उपचारास मदत करणे.
  • विद्युत आणि शिक्षणासंबंधित उपक्रम: विविध शैक्षणिक, तांत्रिक आणि औद्योगिक प्रशिक्षणासाठी योजना राबवणे.

या योजनेत देखील व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्सचा प्रभाव दिसून येतो, ज्यामुळे नागरिकांना त्यांच्या योजनांची माहिती सहज उपलब्ध होते. तसेच, व्हॉट्सॲप वरील डिजिटल गव्हर्नन्स प्रणालीच्या माध्यमातून मिळालेली माहिती अधिक सुसंगत आणि अद्ययावत असते.

४. योजनेचा लाभ घेण्याची प्रक्रिया आणि मार्गदर्शन:

व्हॉट्सॲपवर सरकारी योजनांची माहिती प्राप्त करताना, नागरिक खालील पायऱ्यांचे अनुसरण करू शकतात:

• साइन अप आणि सबस्क्रिप्शन: सरकारी अधिकृत चॅनेल्सना सबस्क्राइब करून नागरिक संबंधित माहिती नियमितपणे प्राप्त करू शकतात.
• चॅटबॉट्स आणि ऑटोमेटेड रिप्लाय: प्रश्न विचारण्यासाठी व्हॉट्सॲपवर उपलब्ध चॅटबॉट्सच्या मदतीने नागरिकांना त्यांच्या शंकांचे निरसन करता येते.
• संपर्क मार्गदर्शन: अर्ज प्रक्रियेची माहिती, आवश्यक कागदपत्रांची यादी आणि लाभ घेण्याच्या अटी स्पष्टपणे दिल्या जातात.

या प्रक्रियेत व्हॉट्सॲप डिजिटल गव्हर्नन्स चा योग्य वापर केल्यास सेवा अधिक प्रभावी होते. शिवाय, या आधुनिक डिजिटल गव्हर्नन्स द्वारे नागरिकांना त्यांच्या अटी आणि शर्ती स्पष्टपणे दिल्या जातात.

५. भविष्यातील अपेक्षा आणि सुधारणा:

डिजिटल सेवांच्या विस्तारामुळे भविष्यात व्हॉट्सॲपवर अधिक सुधारित आणि परस्पर संवादात्मक प्रणाली विकसित केली जाऊ शकतात. यामध्ये व्हॉट्सॲपवरील गव्हर्नन्स च्या मदतीने आर्टिफिशियल इंटेलिजेंसचा उपयोग, बहुभाषिक सेवा आणि डेटा सुरक्षा यावर भर दिला जात आहे. पुढे, या  व्हॉट्सअँप वरील गव्हर्नन्स च्या नव्या उपक्रमांद्वारे सरकारी सेवांमध्ये अधिक सुधारणा अपेक्षित आहेत आणि नागरिकांना जलद, सुरक्षित आणि पारदर्शक माहिती दिली जाईल. भविष्यातील या सुधारणा व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स द्वारे अधिक कार्यक्षम होऊन, संपूर्ण देशभरात सेवांचा विस्तार करतील.

निष्कर्ष:

व्हॉट्सॲपवर सरकारच्या योजनांची माहिती पोहोचवण्याची पद्धत हा डिजिटल युगातल्या सेवांसाठी एक नवीन वाटचाल आहे. या प्रणालीत व्हॉट्सॲपवरील गव्हर्नन्स चा योग्य वापर करून नागरिकांना त्यांच्या अधिकारांची, सेवांची आणि योजनांची अद्ययावत माहिती मिळते. एकंदरीत, सरकारी सेवांमध्ये पारदर्शकता, सुरक्षितता आणि तात्काळ संवाद सुलभ झाल्याने, व्हॉट्सॲप गव्हर्नन्स या नव्या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने भविष्याची रूपरेषा निश्चित केली जाईल. आधुनिक युगातील ही तांत्रिक प्रगती नक्कीच कल्याणकारी ठरणार यात शंका नाही.