दिव्यांग व्यक्तींना सरकारी योजना, सेवा आणि सुविधांची माहिती वेळेवर व एकाच ठिकाणी मिळणे ही मोठी गरज होती. अनेक वेळा माहितीच्या अभावामुळे किंवा कार्यालयात वारंवार फेऱ्या माराव्या लागल्यामुळे दिव्यांग नागरिकांना अडचणींचा सामना करावा लागत होता. हीच गरज ओळखून जिल्हा परिषदेकडून एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलण्यात आले असून दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल (spandan portal for divyang people) या उपक्रमाच्या माध्यमातून घरबसल्या माहिती मिळवण्याची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. या पोर्टलमुळे दिव्यांगांचे दैनंदिन जीवन अधिक सुलभ होण्यास मदत होणार आहे.
जिल्हा परिषदेकडून स्पंदन पोर्टलची अंमलबजावणी
पुणे जिल्हा परिषदेकडून दिव्यांग नागरिकांसाठी उपयुक्त ठरणाऱ्या विविध योजनांची माहिती एकत्रित स्वरूपात देण्यासाठी दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल कार्यान्वित करण्यात आले आहे. या पोर्टलच्या माध्यमातून जिल्ह्यातील दिव्यांग व्यक्तींची नोंदणी, त्यांच्या गरजांची माहिती आणि त्यांना आवश्यक असलेल्या सेवा यांचा समन्वय साधला जाणार आहे. प्रशासनाच्या दृष्टीनेही हे पोर्टल अत्यंत उपयुक्त ठरणार असून नियोजन अधिक प्रभावीपणे करता येणार आहे.
ऑनलाइन नोंदणीचा उद्देश आणि महत्त्व
दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल सुरू करण्यामागील मुख्य उद्देश म्हणजे जिल्ह्यातील सर्व दिव्यांग व्यक्तींची शंभर टक्के नोंदणी करून त्यांचा अचूक डेटा तयार करणे. या नोंदणीच्या आधारे कोणत्या भागात किती दिव्यांग आहेत, त्यांचे वय, शिक्षण, रोजगाराची स्थिती आणि आवश्यक सेवा याची माहिती उपलब्ध होईल. त्यामुळे भविष्यातील योजना अधिक नेमकेपणाने राबवता येतील.
दिव्यांग प्रमाणपत्र तपासणी आणि सुविधा
अनेक दिव्यांग व्यक्तींना प्रमाणपत्र नसल्यामुळे शासकीय योजनांचा लाभ घेता येत नाही. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल अंतर्गत नोंदणी करताना अशा व्यक्तींची तपासणी करून त्यांना दिव्यांग प्रमाणपत्र मिळवून देण्याची प्रक्रिया सुलभ करण्यात आली आहे. तपासणीनंतर आवश्यक असल्यास पुढील संदर्भ सेवा किंवा उपचार सेवा उपलब्ध करून देण्याचाही या पोर्टलचा उद्देश आहे.
उपचार सेवा आणि सहाय्यक उपकरणे
दिव्यांग व्यक्तींना केवळ माहितीच नव्हे तर प्रत्यक्ष मदत मिळणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल च्या माध्यमातून उपचार सेवा, पुनर्वसन, तसेच आवश्यक असल्यास व्हीलचेअर, श्रवणयंत्र, काठी यांसारखी सहाय्यक उपकरणे उपलब्ध करून देण्याची व्यवस्था करण्यात आली आहे. त्यामुळे दिव्यांग व्यक्तींच्या दैनंदिन हालचाली अधिक सुलभ होतील.
सरकारी योजनांचा लाभ मिळवण्यासाठी मार्गदर्शन
दिव्यांगांसाठी विविध शासकीय योजना उपलब्ध असतात, मात्र त्यांची माहिती नसल्यामुळे अनेक लाभार्थी वंचित राहतात. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल द्वारे प्रमाणपत्रधारक दिव्यांगांना योग्य त्या सरकारी योजनांचा लाभ मिळावा यासाठी विशेष मार्गदर्शन करण्यात येणार आहे. तसेच गरजेनुसार मेळावे आयोजित करून थेट लाभ देण्याचीही योजना आहे.
स्वावलंबन कार्ड आणि सामाजिक समावेशन
सर्व पात्र दिव्यांग लाभार्थ्यांना ‘स्वावलंबन कार्ड’ उपलब्ध करून देण्याची तरतूद दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल मध्ये करण्यात आली आहे. या कार्डच्या माध्यमातून विविध शासकीय व निमशासकीय सेवांचा लाभ घेणे अधिक सोपे होणार आहे. यामुळे दिव्यांग व्यक्तींना समाजाच्या मुख्य प्रवाहात आणण्यास मदत होईल.
डेटा विश्लेषण आणि भविष्यातील नियोजन
नोंदणी केलेल्या माहितीचे विश्लेषण करून जिल्ह्यातील दिव्यांगांची वास्तविक संख्या, त्यांचे प्रश्न आणि गरजा समजून घेणे शक्य होणार आहे. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल मुळे प्रशासनाला शिक्षण, रोजगार, आरोग्य आणि सामाजिक सुरक्षा यांसारख्या क्षेत्रात प्रभावी नियोजन करता येईल. ही माहिती ग्रामीण तसेच शहरी भागांसाठी वेगवेगळ्या धोरणांची आखणी करण्यास उपयुक्त ठरणार आहे.
ग्रामीण भागातील दिव्यांगांसाठी विशेष लाभ
ग्रामीण भागातील दिव्यांग व्यक्तींना माहिती आणि सेवांपर्यंत पोहोचणे अधिक कठीण असते. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल या अडचणी दूर करून गावपातळीवरच माहिती उपलब्ध करून देण्याचे काम करणार आहे. शालेय विद्यार्थी, कामगार आणि वृद्ध दिव्यांगांसाठीही हे पोर्टल उपयुक्त ठरणार आहे.
दिव्यांगांसाठी डिजिटल सक्षमीकरणाकडे एक पाऊल
आजच्या डिजिटल युगात तंत्रज्ञानाचा वापर करून सेवा देणे अत्यंत आवश्यक झाले आहे. दिव्यांगांसाठी स्पंदन पोर्टल हा डिजिटल सक्षमीकरणाच्या दिशेने उचललेला एक महत्त्वपूर्ण टप्पा आहे. या पोर्टलमुळे दिव्यांग व्यक्तींना स्वाभिमानाने, आत्मनिर्भरतेने आणि सुलभतेने जीवन जगण्याची संधी मिळणार आहे. भविष्यात या पोर्टलच्या माध्यमातून आणखी अनेक सुविधा उपलब्ध होतील, असा विश्वास व्यक्त केला जात आहे.